Προς έναν κόσμο χωρίς μέλισσες; Το ζιζανιοκτόνο Glyphosate και το «σύνδρομο ανοσοποιητικής ανεπάρκειας» των μελισσών

του Γιόαχιμ Μύλλερ-Γιούνγκ

© Frankfurter Allgemeine Zeitung - Joachim Müller-Jung : Pestizid verändert Mikroflora. Glyphosat und die Immunschwäche der Bienen, 25.09.2018

Ένα ακόμη πλήγμα δέχτηκαν οι υποστηρικτές του ζιζανιοκτόνου Glyphosate: Μια επισημονική μελέτη παρουσιάζει πειστικές αποδείξεις ότι το ζιζανιοκτόνο αυτό επιδρά βλαπτικά και στις μέλισσες προκαλώντας προβλήματα στη λειτουργία του εντέρου τους. 
Το γεγονός ότι το φυτοφάρμακο αυτό είναι πολύ δημοφιλές, χρησιμοποιείται ευρύτατα και προβάλλεται ως αβλαβές - τουλάχιστον για τον άνθρωπο - δεν επαρκεί για να θεωρηθεί αθώο από τοξικολογική σκοπιά. Μια παραδοσιακή εταιρεία χημικών προιόντων θα έπρεπε να το γνωρίζει. Όμως η γερμανική χημική βιομηχανία Bayer προφανώς δεν το είδε με την δέουσα σοβαρότητα. Πολύ πριν εξαγοράσει την κατασκευάστρια εταιρεία της Glyphosate, την Monsanto, υπήρχαν ήδη άφθονες επιστημονικές προειδοποιήσεις ότι αυτό το πολύ αποτελεσματικό ζιζανιοκτόνο, στον αγρό δεν επενεργεί και τόσο στοχευμένα, δηλαδή αποκλειστικά και μόνον εναντίον των ανεπιθύμητων «ζιζανίων», όπως θα ήθελαν οι χρήστες του. Καταγράφονταν οικολογικές παράπλευρες ζημίες, ωστόσο αυτές αξιολογήθηκαν με συνοπτικές διαδικασίες ως άνευ σημασίας. 

Τώρα η πραγματικότητα εκδικείται. Έτσι εκδικείται πάντα, όταν κάποιοι υποτιμούν την επιμονή των ερευνητών σε περιπτώσεις που αυτοί δεν λαμβάνουν πειστικές απαντήσεις σε εύλογα ερωτήματα. Στην περίπτωση του ολικού καταστροφέα ζιζανίων Glyphosate, αυτή η αναζήτηση απαντήσεων πήρε τώρα έναν δρόμο που είναι πιθανό να αποβεί εις βάρος της κατασκευάστριας εταιρείας. Σύμφωνα με δημοσίευμα της Αμερικανικής Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών (National Academy of Sciences of the USA), η γλυφοσάτη βλάπτει την μικροχλωρίδα στον πεπτικό σωλήνα των μελισσών. Το αποτέλεσμα: Aκόμη και νεαρές μέλισσες, που μόλις μεταμορφώθηκαν από το στάδιο της προνύμφης σε τέλεια πτερωτά έντομα, όταν βρίσκονται στον αέρα παρουσιάζουν αδυναμία και, κυριολεκτικά, αστάθεια στην πτήση τους. Το ανοσοποιητικό τους σύστημα, το οποίο όπως σε όλα τα ζώα - συμπεριλαμβανομένου του ανθρώπου - εξαρτάται από την καλή κατάσταση της εντερικής χλωρίδας τους [αποτελείται από είδη μικροβίων που ζούν φυσιολογικά μέσα στο έντερο και αναπτύσσουν συμβιωτική σχέση, αμοιβαία επωφελή με τον οργανισμό του ζώου που τα φιλοξενεί], είναι σε άθλια κατάσταση.

© Picstudio _ Dreamstime.com

Ποιοί πολώνουν τα Μέσα Ενημέρωσης; Ποιοί διέλυσαν τη δημόσια σφαίρα;

© in.gr - Πόλωση στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης σε σκηνικό διαλυμένης δημόσιας σφαίρας 19.9.2018

  

Το ανυπόγραφο άρθρο «Πόλωση στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης σε σκηνικό διαλυμένης δημόσιας σφαίρας» στο in.gr, διαδικτυακή ναυαρχίδα του σαφώς κομματικά τοποθετημένου (πρώην) ΔΟΛ είναι παράδοξο αλλά μόνον φαινομενικά. Όχι μόνον στον τίτλο, λέει αλήθειες για το τί συμβαίνει τη στιγμή αυτή, άν και αποκρύπτει αλήθειες διαχρονικές, άρα μάλλον πιο σημαντικές. Αξίζει πάντως να αναδημοσιευτεί γιατί δεν ανήκει στο μενού με ευκολοχώνευτο οπαδικό σανό.

Δύο είναι τα σημεία εστίασης του άρθροι: Πρώτον ότι η πόλωση του χαρακτηριστικά ελληνικού τύπου («μπλε και πράσινα καφενεία») στα ΜΜΕ, τόσο στα επίσημα όσο και στα ανυπόφορα τοξικά μέσα (αντι)«κοινωνικής δικτύωσης» διαλύει τη δημόσια σφαίρα, καθιστά ανέφικτη την πολιτική συζήτηση. Εδώ το in gr παραβιάζει ανοικτές θύρες και η απάντηση που αρμόζει είναι το λαϊκό ρητό «πολύ σωστά, αλλά δάσκαλε που δίδασκες...». Τα  δάκρυα για τον απλό λαό που διώχνει από την πολιτική και από τις κάλπες η πόλωση, είναι εμφανώς κροκοδείλια: Αυτή ειδικά η επίπτωση της πόλωσης, η εκδίωξη του λαού από το γήπεδο της πολιτικής, βολεύει πάρα πολύ την ΝΔ· και όσοι στον ΣΥΡΙΖΑ δεν το καταλαβαίνουν, δεν ξέρουν που πατούν και που πηγαίνουν. Πριονίζουν το κλαδί που πάνω του κάθονται. 
Δεύτερον, το in.gr αποδίδει την ευθύνη για την κατάντια αυτή στα πολιτικά κόμματα και στο προσωπικό τους - και όχι μόνον της πλευράς που αντιμάχεται ο ΔΟΛ, της αριστερής· «τα κόμματα στοχοποιούν τα ΜΜΕ», λέει. Ουσιαστικά υπονοεί ότι τα κόμματα και οι πολιτικοί εξαναγκάζουν ή εκβιάζουν τα ΜΜΕ να πολώνονται, να γίνονται κομματικά παραμάγαζα. 
Αθώα λοιπόν του αίματος τα επίσημα ΜΜΕ; Εδώ ανοίγει συζήτηση για το ποιός σπρώχνει και ποιός σπρώχνεται, δηλαδή άν κινητήρας και καθοδηγητής είναι η πολιτική ή το χρήμα (η ιδιοκτησία ως χαράκτης γραμμής σε κάθε ιδιωτικό ΜΜΕ, οι φεουδάρχες εργατοπατέρες ως πραγματικά αφεντικά της κατ΄ όνομα δημόσιας ΕΡΤ). Πρόκειται για ζήτημα αντίστοιχο με το γνωστό πρόβλημα στις φυσικές επιστήμες, άν η κότα κάνει το αυγό ή το αυγό την κότα. 

Τα γεγονότα των ημερών δίνουν ενδείξεις για να εξηγηθεί πώς και γιατί δημοσιεύτηκε αυτό το άρθρο σε ένα τέτοιο Μέσο Ενημέρωσης. Η αφορμή ήταν η απόφαση της ΝΔ για «εμπάργκο» στην ΕΡΤ, λίγο μετά από ανάλογη απόφαση του ΣΥΡΙΖΑ για τον Σκάι. Και μπορεί το σχόλιο κατά της ΝΔ στην ΕΡΤ να ξεπερνούσε όντως τα όρια, μπορεί η (κακοπροαίρετη κατά τον ΣΥΡΙΖΑ) είδηση του Σκάι περί απόλυσης του κ. Τόσκα και των άλλων αρμοδίων για την αντιμετώπιση των πυρκαγιών να αποδείχτηκε εκ των υστέρων ακριβέστατη. Όμως όλα αυτά τα ξέρουμε και τα 'χουμε ξαναδεί πολλές φορές στο παρελθόν, είναι πράγματα που έχουμε συνηθίσει, αλλά η ομολογία ότι η πόλωση στα ΜΜΕ διαλύει τη δημόσια σφαίρα πρώτη φορά ακούγεται. Και de facto «εμπάργκο» κομμάτων σε συγκεκριμένα ΜΜΕ μπορεί να υπήρξε και άλλες φορές, θυμάται όμως κανείς επίσημα κηρυγμένο «εμπάργκο» άλλοτε;  

Αυτή η πρωτοφανής ταραχή και ανασφάλεια περί το επικοινωνιακό-πολιτικό χάος σε κόμματα και κομματιζόμενα ΜΜΕ δεν είναι άσχετη με τις ερχόμενες πολλαπλές εκλογές μέσα σε λιγότερο από ένα χρόνο, όπως ομολογείται και στο εν λόγω άρθρο. Όμως, αυτή η συγκεκριμένη φαινομενικά παράδοξη αντίδραση ενός ΜΜΕ με σαφή πολιτική - κομματική άποψη, η σαφής αμφισβήτηση της επικοινωνιακής πόλωσης, δείχνει ότι η στρατηγική της πόλωσης και του «σπασίματος του ηθικού» των ψηφοφόρων, δεν αποδίδει τα αναμενόμενα στο κόμμα που υποστηρίζει αυτό το Μέσο, την ΝΔ (έστω και άν και τη βολεύει περισσότερο από τον ΣΥΡΙΖΑ, για τον έναν και μόνο λόγο που αναφέραμε - είναι ανθρωποδιώχτης). Μερικοί από τους υποστηρικτές της ΝΔ, ίσως οι λιγότερο θερμοκέφαλοι, κατάλαβαν ότι η τόση πόλωση για το θέμα που οι θερμοκέφαλοι και τα σκληρά κομματικά πετσιά αποκαλούν ακόμη «Σκοπιανό», η πόλωση για τις πυρκαγιές, η εκφοβιστική πόλωση για τις συντάξεις, δεν αποπνέουν σοβαρότητα ενός αυριανού κυβερνητικού κόμματος: Όλα τα αυγά μπήκαν σε λίγα καλάθια, ριψοκίνδυνος τζόγος και πολύ πόκερ αντί πολιτικής, ενώ δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι πάρα πολλοί ψηφοφόροι μάλλον άλλα περιμένουν με αγωνία: Δουλειά, καλύτερα οργανωμένο και πιο λειτουργικό κράτος, πραγματικό κράτος πρόνοιας, επιτέλους λίγη ισονομία και κοινωνική δικαιοσύνη, έναν κάποιο εξορθολογισμό του παράλογα προκλητικού παρεοκρατικού αναρχο-καπιταλισμού αυτής της χώρας. Προπαντός δουλειά. Και κάποια επανόρθωση της καταστροφικής ανισορροπίας ανάμεσα σ' εκείνους που έχασαν και εκείνους που κέρδισαν από την κρίση - και από την φούσκα πριν την κρίση.

Η ερχόμενη προεκλογική περίοδος θα μπορούσε να είναι πολύ ενδιαφέρουσα. Αλλά πώς να μπορέσει, με αυτή την όντως διαλυμένη ελληνική δημόσια σφαίρα; Πρόκειται για παθολογική κατάσταση της δημοκρατίας που δεν είναι αποκλειστικά ελληνική, ούτε μόνον σημερινή· έχει μακρά ιστορία στη χώρα τούτη. Άς όψονται οι δράστες: Ανεπαρκείς πολιτικοί ηγέτες, αχόρταγοι κομματάρχες - όμηροι χοντρών πορτοφολιών, μιντιάρχες-προπαγανδιστές που τζογάρουν αλλά δεν ξέρουν να χάνουν, εφοπλιστές που δεν θέλουν να πληρώνουν φόρους (πόσο μάλλον αναδιανομή που να μετριάζει λίγο την ξέχειλη ανισότητα, ωστόσο ίδιες διαθέσεις έχουν και πιο συνήθεις - πάντως «ευκατάστατοι» - πολίτες, χωρίς όμως αρετές του πολίτη), τοκιστές και σουλατσαδόροι που δεν θέλουν το ρίσκο του επιχειρείν, φεουδάρχες εργατοπατέρες ακλόνητοι στα τσιφλίκια τους, αόρατοι χρηματοδότες πορνο-φασιστικών εντύπων, ολιγάρχες που θέλουν πολιτικά κόμματα-ομήρους. Έτσι κλείνει ο κύκλος της δημόσιας σφαίρας στην Ελλάδα, σαν φίδι που τρώει την ουρά του.

Γ. Ρ. 

Έχοντας ήδη μπει για τα καλά σε αυτή την ακήρυκτη προεκλογική εκστρατεία, βλέπουμε τα κόμματα να αντιμετωπίζουν με έναν σχεδόν «οπαδικό» τρόπο τα ΜΜΕ.
Ενδεικτική αυτού του κλίματος η αντιπαράθεση που ξέσπασε σε σχέση με την ΕΡΤ. Με αφορμή ένα οξύ σχόλιο ενός δημοσιογράφου της δημόσιας ραδιοτηλεόρασης, η ΝΔ αποφάσισε να κάνει εμπάργκο στην ΕΡΤ.

Λίγους μήνες πριν, πάνω στην αντιπαράθεση για την τραγωδία στο Μάτι είχαμε την απόφαση του ΣΥΡΙΖΑ να κάνει εμπάργκο στο Σκάι, κατηγορώντας τον για διασπορά ψευδών ειδήσεων. Ποια ήταν η είδηση; Οτι ο πρωθυπουργός θα «ξηλώσει» τον Νίκο Τόσκα και τους αρχηγούς της Πυροσβεστικής και της ΕΛΑΣ. Η κυβέρνηση εξοργίστηκε μιλώντας για fake news, αλλά δεν χρειάστηκαν παρά λίγα 24ωρα για να επιβεβαιωθεί η είδηση.

Είναι προφανές ότι έχει περάσει ο καιρός όπου τα κόμματα αντιμετώπιζαν με φόβο τα ΜΜΕ, θεωρώντας τα ως τη μεγάλη δοκιμασία. Έχει περάσει ακόμη και ο καιρός που τα κόμματα ή τα στελέχη απλώς ήθελαν να έχουν παρουσία δημόσια και ακολουθούσαν την αρχή «δεν υπάρχει κακή δημοσιότητα».

Ουροβόρος όφις

Ποιά διέξοδος στα αδιέξοδα της ΕΕ; Ελιγμοί ή φυγή προς τα εμπρός προς μια Ευρωπαϊκή Δημοκρατία; Βιβλία της Ούλρικε Γκερό και του Ιβάν Κράστεφ

του Στέφαν Κούνατ

©ostjournal - Stefan Kunath: Ivan Krastev & Ulrike Guérot, Denken über die Krise Europas 12/2017

 

Δύο βιβλία για την Ευρώπη: O Ιβάν Κράστεφ εκφωνεί τον επικήδειο μιας αποτυχημένης Ευρωπαϊκής Ένωσης και ανιχνεύει δρόμους και τρόπους αυτοσχεδιαστικούς για να σώσουμε ό,τι μπορεί να σωθεί ακόμη. Η Ulrike Guérot καλεί τους Ευρωπαίους πολίτες να αναπτύξουν ένα ελκυστικό νέο όραμα για την Ευρώπη, με ισότητα πολιτικών δικαιωμάτων, φορολογική ισότητα και ισότιμη πρόσβαση στα κοινωνικά δικαιώματα για όλους τους πολίτες της ΕΕ. Προτείνει στις φιλοευρωπαϊκές - φεντεραλιστικές πολιτικές δυνάμεις να κινηθούν πρόσω ολοταχώς, προς μια Ευρωπαϊκή Δημοκρατία.

   

Η κρίση της νομισματικής ένωσης και η κρίση των προσφύγων, η Brexit, η άνοδος του δεξιού λαϊκισμού και τα σχίσματα που χωρίζουν την ΕΕ σε Βορρά και Νότο, σε Δύση και σε Ανατολή, προκαλούν σε στοχασμό για την Ευρώπη περισσότερο από κάθε άλλη φορά. Η ΕΕ πήρε απλά μιαν ανάσα πέρισυ, με την ήττα του Μαρίν Λε Πεν στις γαλλικές προεδρικές εκλογές, όμως δεν έχει ακόμη περάσει τη θεμελιώδη δοκιμασία που θα δείξει άν μπορεί ή όχι να επιλύσει τα υπαρξιακά της προβλήματα. Ο Ιβάν Κράστεφ και η Ούλρικε Γκερό (Ulrike Guérot), μιλούν ανοιχτά και με τα νέα βιβλία τους επιχειρούν να αναλύσουν και να ερμηνεύσουν την κρίση και το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Ο Ιβάν Κράστεφ διαπιστώνει το τέλος της Ευρώπης που ξέρουμε και προτείνει λύσεις εκ των ενόντων ή και «αυτοσχεδιαστικές» για την αντιμετώπιση του λαϊκισμού
Ο Ιβάν Κράστεφ είναι διανοούμενος από τη Βουλγαρία και άρα έχει έναν ιδιαίτερο τρόπο προσπέλασης στα φαινόμενα των κρίσεων που ταλαιπωρούν την ΕΕ· ο ίδιος, όταν ήταν στο τελευταίο έτος των σπουδών του στη φιλοσοφική σχολή του Πανεπιστημίου της Σόφιας, βίωσε την κατάρρευση του παλιού πολιτικού συστήματος της χώρας του. «Παρατηρώντας την τωρινή πολιτική αναταραχή στην Ευρώπη, έχουμε την αίσθηση πώς όλα αυτά τα ξέρουμε, τα έχουμε ήδη γνωρίσει», εξηγεί ο Κράστεφ. Έτσι, το δοκίμιό του (η έκδοσή του στα γερμανικά έχει τον τίτλο Europadämmerung - «Το Λυκόφως της Ευρώπης») θα ήθελε να γίνεται κατανοητό ως «όνειρο ενός μυαλού που βρίσκεται υπό το κράτος deja-vu εμπειριών». 

Οι «χιλμπίληδες» της Ευρώπης και της Ελλάδας

του Αντώνη Καρακούση 

© Το Βήμα - Αντώνης Καρακούσης: Οι «χιλμπίληδες» της Ευρώπης και της Ελλάδας, 09.09.2018
  

Τον περασμένο Μάιο κυκλοφόρησε στην Αθήνα από τις εκδόσεις Δώμα το βιβλίο του Αμερικανού Τζέιμς Ντέιβιντ Βανς, με τον ξεχωριστό τίτλο «Το τραγούδι του Χιλμπίλη» [το αμερικανικό πρωτότυπο: “Hillbilly Elegy”].

Εκεί, ο μόλις 34 ετών συγγραφέας, που έζησε δύσκολα παιδικά χρόνια, κινδύνευσε να εγκαταλείψει το Λύκειο, αλλά κατάφερε να ξεφύγει και να αποφοιτήσει αργότερα από την ξεχωριστή Νομική Σχολή του Γέιλ, καταγράφει τις προσωπικές του εμπειρίες από την κατεστραμμένη επαρχιακή ζώνη των άλλοτε ανεπτυγμένων βιομηχανικών μεσοδυτικών Πολιτειών.

Οι «χιλμπίληδες», κάτοικοι των λόφων νοτίως της οροσειράς των Απαλαχίων, ιρλανδοσκωτσέζικης καταγωγής, διακριτοί από τους χαρακτηριστικούς κόκκινους σβέρκους, την πίστη στις παραδόσεις της καταγωγής τους και την εμμονή τους στον τόπο των πρώτων αποίκων προγόνων τους, έζησαν όλες τις μεταπτώσεις της αμερικανικής Ιστορίας και ζωής.

Ξεκίνησαν ως κολίγοι στα μεγάλα κτήματα των γαιοκτημόνων του Οχάιο και του Κεντάκι, μεταπήδησαν αργότερα στα ανθρακωρυχεία της περιοχής και μετέπειτα διακρίθηκαν ως εργάτες στις χαλυβουργίες και στις βαριές βιομηχανίες που εγκαταστάθηκαν στην ευρύτερη ζώνη των Απαλαχίων.
Και τώρα με την κατάρρευση της βιομηχανίας, άνεργοι, περιθωριοποιημένοι, ανεκπαίδευτοι, πνιγμένοι στη φτώχεια των επιδομάτων και στη δίνη της μειωμένης αυτοεκτίμησης που γεννά η μακροχρόνια χρήση των ναρκωτικών.

Οι άλλοτε περήφανοι και για πολλούς ιδιόμορφοι «χιλμπίληδες» είναι σήμερα συνώνυμοι των «λευκών σκουπιδιών», από τις ταχύτερα φτωχοποιημένες ομάδες της Αμερικής, με το μικρότερο προσδόκιμο, σε δυσμενέστερη θέση ακόμη και από τους καταφρονεμένους μαύρους και τους παράνομους ισπανόφωνους που μεταναστεύουν μαζικά στις ΗΠΑ από το γειτονικό Μεξικό.

Ο συγγραφέας περιγράφει με συγκλονιστικό τρόπο τη μετάπτωση των «χιλμπίληδων» με τα αμάνικα πουκάμισα στην αμορφωσιά και στην αυτοκαταστροφική περιθωριοποίηση, φανερώνοντας ταυτόχρονα το προνομιακό πεδίο πολιτικής δράσης του λαϊκιστή Ντόναλντ Τραμπ.

Οπως σχολίασε ο βρετανικός «Εconomist», ο Ντέιβιντ Βανς έδωσε στον κόσμο ό,τι καλύτερο για την τρέχουσα αμερικανική εξέλιξη και κρίση.

 

Ίνγκαρ Ζόλτυ: Οικείος τόπος, αλληλεγγύη, μετανάστευση, καπιταλισμός

© Blätter für deutsche und internationale Politik (τεύχ. 8/2018) - Ingar Solty: Solidarität und Heimat - Wer vom Kapitalismus reden will, sollte von Migration und Heimatverlust nicht schweigen (βλ. και academia.edu)

Πρόσφατα, εμφανίστηκε στη δημοσιότητα μια κοινή διακήρυξη των οργανώσεων kritnet και Medico International μαζί με το Ινστιτούτο Solidarische Moderne με τον χαρακτηριστικά λιτό τίτλο: «Αλληλεγγύη αντί για “έναν δικό μας οικείο τόπο”» («Solidarität statt Heimat» - https://solidaritaet-statt-heimat.kritnet.org). Μαζί με άλλα που προβληματικά που περιέχει αυτή η διακήρυξη, ήδη από τον τίτλο της φαίνεται ότι παραγνωρίζει ή υποεκτιμά το πιο καθοριστικό: Όποιος μιλά σήμερα για την μετανάστευση, πρέπει να μιλήσει και για τον καπιταλισμό - αλλά και για το τί σημαίνει να χάνεις ή να έχεις έναν «δικό σου, οικείο τόπο» (Heimat). 
Κατ' αρχήν, ο καπιταλισμός, η μετανάστευση και η απώλεια του οικείου τόπου είναι έννοιες αδιαχώριστες. Διότι η ανάπτυξη του καπιταλισμού από την ίδια τη φύση της παράγει μεταναστευτικές κινήσεις. Προϋπόθεση για τον καπιταλισμό είναι να υπάρχει μια τάξη ανθρώπων που δεν κατέχουν τίποτε άλλο εκτός από τον εαυτό τους και είναι αναγκασμένοι να πωλούν την εργασιακή τους δύναμη ως εμπόρευμα, άρα και να εγκαταλείπουν τον δικό τους τόπο σε περίπτωση που οι ανάγκες το επιβάλλουν. 
Στην ιστορία, ο καπιταλισμός εμφανίστηκε για πρώτη φορά στην Αγγλία ως γεωργικός καπιταλισμός, με τις απαλλοτριώσεις ή εξαγορές της γεωργικής γης των χωρικών από τους μεγάλους γαιοκτήμονες [clearing of estates, γερμανικά Bauernlegen]: Οι μικρογεωργοί και οι χωρικοί που καλλιεργούσαν μικρές εκτάσεις γης και έτσι συντηρούσαν τις οικογένειές τους, ξαφνικά μετατράπηκαν σε εργάτες γης χωρίς δική τους ατομική ιδοκτησία. Η διαδικασία με την οποία δημιουργήθηκε αυτή η κοινωνική τάξη ανθρώπων χωρίς ατομική ιδιοκτησία ήταν εξαιρετικά βίαιη. Ανάμεσα στα άλλα, σ΄ αυτήν περιλαμβανόταν και περιφράξεις των κοινοτικών γαιών [Common land, γερμ. Allmende], οι οποίες, μέχρι τότε, εξασφάλιζαν σε πολλούς ανθρώπους την πρόσβαση στην γεωργική γη ως μέσο παραγωγής [βλ. και το ποίημα του Oliver Goldsmith για την Ιρλανδία της εποχής εκείνης «The Deserted Village» (1770), καθώς και αυτοβιογραφικά ποιήματα του μεγάλου Άγγλου ρομαντικού ποιητή William Wordsworth ή ποιήματά του από τη συλλογή Lyrical Ballads]. Ταυτόχρονα, ο γεωργικός καπιταλισμός έθεσε τα θεμέλια για την καπιταλιστική εκβιομηχάνιση και την μεγέθυνση των πόλεων, πράγμα που σημαίνει όμως ότι αναπόφευκτη συνέπεια ήταν η εσωτερική μετανάστευση. 

Oliver Goldsmith The Deserted Village 

(1770)

Δημήτρης Πικιώνης, ο αρχιτέκτονας της «Γενιάς του '30». Μεταπολεμικές κληρονομιές, εκλεκτικές συγγένειες και αντιπαλότητες

του Δημήτρη Φιλιππίδη
  

Προορισμός του κειμένου αυτού ήταν να παρουσιαστεί ως εισήγηση του Δ. Φιλιππίδη στην Ημερίδα με θέμα την κληρονομιά του Δημήτρη Πικιώνη, στο Κέντρο Αρχιτεκτονικής της Μεσογείου (Χανιά, 18.11.2017), στο πλαίσιο των εκδηλώσεων «Συν ηχήσεις με τον Δημήτρη Πικιώνη». Η συγκεκριμένη διάλεξη τελικά δεν πραγματοποιήθηκε λόγω ατυχήματος του εισηγητή, Ωστόσο το κείμενο παρουσιάστηκε με σχετικές προσαρμογές στο «Ηλεκτρονικό Αναλόγιο του Δημήτρη Φιλιππίδη» που φιλοξενείται στον ιστοχώρο  triantafyllou giorgos architect, απ' όπου και το αναδημοσιεύουμε, με την ευκαιρία των 50 χρόνων από τον θάνατο του Δ. Πικιώνη (1887 - 28 Αυγούστου 1968). 

Εκτός των άλλων, μέσω του κριτικού στοχασμού για τον χώρο, για τα συγκεκριμένα αρχιτεκτονικά έργα και για τους δημιουργούς τους, ο Δ. Φιλιππίδης δίνει και μια εικόνα για τις ιδεολογικές συγκλίσεις και αποκλίσεις στους άξονες «παράδοση - μοντερνισμός» και «τοπικό - διεθνές». Αυτά, από τον Μεσοπόλεμο με το φιλόδοξο, αλλά τελικά μη επιτυχές, συνθετικό εγχείρημα της «Γενιάς του '30», κατέληξαν στη σημερινή χαλαρή αποφυγή της τεκμηριωμένης κριτικής, σε αρνήσεις που παύουν να είναι «καθορισμένες» (Χέγκελ) και οδηγούν στο «όλα επιτρέπονται» (το οποίο, άλλωστε, ήταν το κρυφό σύνθημα των μεταμοντέρνων ρευμάτων και της αρχιτεκτονικής) ή στην «κριτική υποστήριξη του χάους» (Λ. Λουλούδης). Βέβαια, η κριτική υποστήριξη της οικονομικής-κοινωνικής απορρύθμισης έχει ως αντίστοιχο μια άκριτη υποστήριξη του οικιστικού και πολεοδομικού χάους. Μέχρι και στο απτό «τεχνικό» πεδίο της αρχιτεκτονικής διαφαίνεται, εκτός των άλλων, και η ιδιαίτερη ελληνική μορφή που παίρνει η κρίση των ιδεών και η αδυναμία αξιολογήσεων και διαχωρισμού των σημαντικών από τα ασήμαντα: Αποφυγή συνθέσεων, κυριαρχία πλασματικών ιδεολογημάτων, επιλογή χωρίς πολλή σκέψη συγκρουσιακών δρόμων αυθαίρετων, αναντίστοιχων με τα πιο ουσιαστικά διλήμματα και τις πραγματικές αντιφάσεις της ζωής.

Γ. Ρ.

  

Στην περίπτωση του Δ. Πικιώνη, είναι γνωστές οι αντιφατικές και μεταβαλλόμενες διαχρονικά αξιολογήσεις του έργου του στην Ελλάδα, φανερά πηγή σύγχυσης και αναρίθμητων παρεξηγήσεων. Για ορισμένους παρατηρητές, αυτή η συγκεχυμένη ατμόσφαιρα αρκούσε ώστε να διακρίνουν συμμάχους και πολέμιους του Πικιώνη, που βρίσκονται σε αέναη διαμάχη στα πεδία της ελληνικής αρχιτεκτονικής. Η πεισματική αυτή αντιπαράθεση έχει μια ιδιομορφία: οι επιτιθέμενοι, με λάβαρο τον ηρωικό μοντερνισμό, ανήκουν στο στρατόπεδο όσων απορρίπτουν τον Πικιώνη, ενώ οι υποστηρικτές του, για μια σειρά από ετερόκλητους λόγους, είναι οι αμυνόμενοι.

Μάταια έχουν ως τώρα ακουστεί πιο νηφάλιες γνώμες, που αναγνωρίζουν όχι μόνο την ευρύτητα του «μαθήματος» του Πικιώνη, αλλά και την ουσιαστική του συγγένεια με άλλους εξέχοντες αρχιτέκτονες του μοντερνισμού στον τόπο, κυρίως με τον Α. Κωνσταντινίδη, με τους οποίους υποτίθεται βρίσκεται σε αγεφύρωτη ρήξη. Για πολλούς, ίσως τους περισσότερους, αρκεί το επιχείρημα πως ο Πικιώνης δεν ήταν αρχιτέκτονας, όπως άλλωστε το είχε δηλώσει κι ο ίδιος, οπότε παύει να έχει νόημα οποιαδήποτε συζήτηση.
[Ο Πικιώνης σπούδασε στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο Αθηνών, απ' όπου το 1908 πήρε το δίπλωμα του Πολιτικού Μηχανικού, ενώ παράλληλα σπούδαζε από το 1906 ζωγραφική ως πρώτος χρονολογικά μαθητής του Κωνσταντίνου Παρθένη. Ακολούθως σπούδασε ελεύθερο σχέδιο και γλυπτική στο Μόναχο, σχέδιο και ζωγραφική στην Académie de la grande Chaumière του Παρισιού. Ωστόσο παρακολούθησε και μαθήματα αρχιτεκτονικών συνθέσεων στη Σχολή Καλών Τεχνών του Παρισιού και στο εργαστήριο του αρχιτέκτονα Λεόν Σιφλό]

Δ. Πικιώνης, Πειραματικό Σχολείο Αριστοτελείου Παν/μίου Θεσσαλονίκης. Επιτυχής σύνθεση διεθνούς ορθολογιστικής - λειτουργικής αρχιτεκτονικής (Μοντέρνο Κίνημα) και τοπικής οικοδομίας (ελληνο-βαλκανική «παράδοση»)