Δημήτρης Ν. Μαρωνίτης: Η κρίση της Αριστεράς. Όποιος κρίνει, πρέπει να επιδιώκει να κρίνεται

Ένα γραπτό του Μαρωνίτη, δημοσιευμένο μια μέρα πρίν τις εκλογές του Ιανουαρίου 2015 που έφεραν τον ΣΥΡΙΖΑ στην κυβέρνηση. Οι αξιολογήσεις και οι κρίσεις του δασκάλου ήταν πάντα ευθείες και αυστηρές. Όμως, όποιος δεν προσφέρεται να κριθεί ή το κάνει χωρίς προθυμία, κάνει τις δικές του κρίσεις «φτερά στον άνεμο», ανισόρροπες, αναξιόπιστες· όποιος αξιολογεί και κρίνει αυστηρά, πρέπει λοιπόν - ως αντίβαρο ισορροπίας, δικαιοσύνης και λογικής (η κατηγορική επιταγή - το σωστό και το δίκαιο) - πρόθυμα να θέτει τον εαυτό του ενώπιον ακόμη πιο αυστηρής κρίσης. Ο Μαρωνίτης αυτό έκανε: αναλάμβανε θαρρετά το βάρος της γνώμης. Δάσκαλος και πολίτης.

Γ. Ρ.
 

© Το Βήμα - Η κρίση της Αριστεράς, 24.1.2015

 

Αμηχανία εν όψει εκβιαστικής απόφασης: για εκλογές κατά πλειοψηφία ανεπιθύμητες και πολιτικά απροσδιόριστες, όπου η αστόχαστη ψήφος έγινε αυτοσκοπός, ως ασφαλές εισιτήριο για την κατάκτηση κυβερνητικής εξουσίας. Την οποία, για πρώτη φορά στην ιστορία της νεοελληνικής Αριστεράς, διεκδικεί σήμερα ο ΣΥΡΙΖΑ ως υποψήφιο πρώτο κόμμα, ενδεχομένως αυτοδύναμο. Αδιαφορώντας για τις οικονομικές, πολιτικές και ιδεολογικές παρενέργειες που μπορεί να προκαλέσει η εξουσιαστική αυτή αδηφαγία. Επιδεινώνοντας έτσι την ανυποχώρητη παθολογία της νεοελληνικής Αριστεράς, τα είδωλα της οποίας κυκλοφορούν στις ημέρες μας στον ελαιώνα μιας λιπόθυμης Κεντροαριστεράς και στα απόβλητα του δημαρικού ξεπεσμού.

Μιλώντας για κρίση της Αριστεράς θυμήθηκα ένα ομότιτλο μονοτονικό, δημοσιευμένο στο «Βήμα της Κυριακής» (7 Ιουλίου 1991), όπου παραφράζεται η νηφάλια απάντηση του John Keane (αναγνωρισμένου ακαδημαϊκού δασκάλου στο Λονδίνο) στο κρίσιμο ερώτημα «Τι σημαίνει Αριστερά σήμερα;». Την αντιγράφω, με κάποιες δηλωμένες περικοπές, πιστεύοντας πως διατηρεί στο ακέραιο την παραδειγματική τιμή τόσο στα περιγραφικά της στοιχεία όσο και στα αξιολογικά της πορίσματα:

«Η Αριστερά είναι παιδί της Γαλλικής Επανάστασης το οποίο ανδρώθηκε μέσα στον 19ο αιώνα, όταν αντιτάχθηκε στον συντηρητισμό της Δεξιάς και στη μετριοπάθεια του φιλελεύθερου Κέντρου, κηρύσσοντας τις αξίες της ελευθερίας και της ισότητας και προτείνοντας την αποδέσμευση των ανθρώπων από τα δεινά του καπιταλισμού. [...] Εφεξής η ευρωπαϊκή Αριστερά εγνώρισε συγγνωστές και ασύγγνωστες εμπλοκές στον δικό μας αιώνα, εξαιτίας κυρίως της σταλινικής παραμόρφωσης του μαρξισμού.

Η προφανής ωστόσο αποτυχία των καθεστώτων του υπαρκτού σοσιαλισμού δεν σημαίνει και οριστική ήττα της αριστερής ιδεολογίας και πολιτικής. Υπό τον όρον ότι η σημερινή Αριστερά θα εγκαταλείψει τον μεσσιανικό αυταρχισμό της και τις σωτηριολογικές της υποσχέσεις για παραδείσια αταξική κοινωνία, ενώ συνάμα θα ενδυναμώσει και θα διευρύνει τα ιδρυτικά δημοκρατικά της θεμέλια. [...]

Περιορίζοντας δραστικά τη μονοκρατορία της κεντρικής εξουσίας, προς όφελος της διοικητικής, οικονομικής και πολιτιστικής αποκέντρωσης, θα σεβαστεί τις ατομικές ελευθερίες και τον ιδεολογικό πλουραλισμό (κατά συνέπεια και τον πολυκομματισμό), χωρίς να παραιτηθεί από το δικό της σοσιαλιστικό όραμα. Το οποίο εν τούτοις θα ελέγχεται καθ' οδόν συνεχώς ώστε να παραμείνει κοινό αγαθό και να μην το σφετερίζονται οι εκάστοτε κομματικοί κρατούντες.

Ευχολόγιο, θα πείτε. Ευχολόγιο όμως που αξίζει να δοκιμαστεί προς χάριν όσων γνώρισαν και γνωρίζουν εξ επαφής την απάνθρωπη συχνά υποκρισία του καπιταλισμού, στη φιλελεύθερη ή και φιλοφασιστική εκδοχή του. Την υποκρισία εξάλλου αυτή κατήγγειλαν στον αιώνα μας (κάποτε με καταλυτικό τρόπο) η ευρωπαϊκή και η νεοελληνική τέχνη και λογοτεχνία. Από την άποψη αυτή [...] οι σημερινές και οι αυριανές τύχες της ευρωπαϊκής Αριστεράς εξαρτώνται, εκτός των άλλων, και από τις στενότερες εφεξής σχέσεις της με τα Γράμματα και τις Τέχνες προκειμένου να αναθεωρήσει την ανθρωπογνωσία και την ανθρωπολογία της, δηλαδή τον ανθρωπισμό της. Γιατί, αν παραμείνει η Αριστερά όπως είναι εν πολλοίς σήμερα απολίτιστη, το μέλλον της διαγράφεται εξίσου σκοτεινό όσο και το παρόν της».

Αυτά πριν από 24 χρόνια, όταν τα ιδεολογικά, πολιτικά και πολιτισμικά εφόδια της δικής μας ανανεωτικής Αριστεράς (φαντασιακά έστω) δεν είχαν εξαντληθεί παντελώς. Τα συντηρούσε ακόμη η δοκιμασία της επτάχρονης δικτατορίας, κυρίως στον χώρο του ΚΚΕ εσωτερικού και της Δημοκρατικής Αμυνας. Από εκεί όμως και πέρα άρχισε ο κατήφορος, κατά κανόνα διφορούμενος: απώθηση από τη μια μεριά, υποχώρηση από την άλλη, και η ευάριθμη ανανεωτική Αριστερά στη μέση, αμήχανη και παραζαλισμένη. Δεν θα επιμείνω περισσότερο ξαναγυρίζοντας στο σημαδεμένο παρόν με τις εκβιαστικές εκλογές της ημέρας. Στις οποίες σαφώς πρωτοστατεί ο ΣΥΡΙΖΑ παραβιάζοντας κάποιες θεμελιακές αρχές της Αριστεράς για τις οποίες έγινε προηγουμένως λόγος.

Ετσι εξηγείται σήμερα η νευρική αμηχανία μπροστά στην κάλπη όσων (αφελώς έστω) επίστεψαν, με κίνδυνο της ζωής τους, πως θα μπορούσε να στεριώσει μια ανανεωμένη Αριστερά και στον τόπο μας. Οσοι στο μεταξύ επέζησαν αισθάνονται σήμερα παροπλισμένοι, στερημένοι ακόμη και από τη ζωτική εκείνη ψευδαίσθηση που αναπληρώνει στις δύσκολες ώρες το έλλειμμα με την ελπίδα.
Και ίσως αυτή είναι η μεγαλύτερη πολιτική ζημιά που η Ιστορία θα τη χρεώσει φαντάζομαι σ' εκείνους που ενέχονται.

Ο Δημήτρης Ν. Μαρωνίτης, δάσκαλος, μελετητής και μεταφραστής του Ομήρου και άλλων - που έπρεπε να γνωρίζουμε, να εκτιμούμε και να αγαπάμε - παιδί καπνεργατικής οικογένειας και άνθρωπος των γραμμάτων, πάντα πολίτης, παρών και ενεργός σε δύσκολες και πολύ πιο δύσκολες εποχές, πέθανε χθες, 12 Ιουλίου 2016. Άφησε έργο που θα αντέξει στο χρόνο· ίσως, σε καιρούς λιγότερο μίζερους, εκτιμηθεί όπως πρέπει. 
   

Δ. Ν. Μαρωνίτης: «Κρατείστε ξύπνιο το μυαλό σας στους σκοτεινούς καιρούς. Μη φοβάστε όσους οργίζονται, πίνουν και αγαπούν»
   

Upd. 14.7.2016: Δ. Ν. Μαρωνίτης: Η γεωμετρία της ζωής - ένα αφιέρωμα (dimart). Με συνέντευξη (Το Δέντρο, τ. 205-206, Οκτώβριος 2015), άρθρο της Μαρίας Τοπάλη για την ανάγνωση και ερμηνεία της Οδύσσειας από τον Μαρωνίτη, κείμενο του Γιώργου Ζεβελάκη για τον Μαρωνίτη ως συνεργάτη και εκδότη περιοδικών, έναν αποχαιρετισμό του Σπ. Λυκούδη, αποσπάσματα από τη Μαύρη Γαλήνη (διήγημα που ο Μαρωνίτης έγραψε κρυφά στην ΕΑΤ-ΕΣΑ και δημοσίευσε αργότερα στο περιοδικό Συνέχεια και σε βιβλίο των εκδ. Ροδακιό), άλλα κείμενά του, βιογραφικό του από το Εντευκτήριο.

     

Παντελής Μπουκάλας: Ο δάσκαλος Δ.Ν. Μαρωνίτης

   

Γιάννης Η. Χάρης: Στο καλό, Δ. Ν. Μαρωνίτη!
   

Γιάννης Η. Χάρης: Δ. Ν. Μαρωνίτης: Ένας δάσκαλος τα χρόνια της δικτατορίας