Quo vadis, America?

Πωλ Κρούγκμαν: «Είναι η Αμερική ένα αποτυχημένο έθνος και μία αποτυχημένη κοινωνία; Φαίνεται πιθανό».
Συμπεράσματα:

- Να μην αισθανόμαστε, λοιπόν, μόνοι, όσοι, πολιτικά μη ορθοί, μιλάμε για αποτυχημένο κράτος και αποτυχημένη κοινωνία στην Ελλάδα;

- Ίσως και ο Πωλ Κρούγκμαν, αφού αναρωτιέται «σε ποιά χώρα ζει», αρχίσει τώρα να αξιολογεί πιο αντικειμενικά την βιωσιμότητα ή μη του εγχειρήματος της ενωμένης Ευρώπης. Άν τα διακόσια πενήντα χρόνια ιστορίας της Ένωσης των αμερικανικών Πολιτειών, με αντιαποικιακή επανάσταση, Εμφύλιο, με τον διαρκή παγκόσμιο ρόλο σε πολέμους ή ειρήνη και με την «ένδοξη πλανηταρχία» οδήγησαν τελικά σε σκέψεις περί αποτυχημένου κράτους, η Ευρώπη ως Ένωση είναι, ακόμη, μόνον στην αρχή του δρόμου. Το μέλλον δεν μπορεί να προβλεφθεί και δεν είναι προκαθορισμένο, «οι προφητείες καταργηθήσονται». Άρα υπάρχει ελπίδα. Για την Ευρώπη, ίσως και για την Αμερική.

Γ. Ρ.

ΥΓ1: Όσοι δεν αισθάνονται ότι ανήκουν στην λαϊκίστικη και σκληρή Δεξιά, ωστόσο γεγονότα όπως η εκλογή (και όχι νίκη σε αριθμό ψήφων) του Τραμπ τους κάνει να χαίρονται παρέα με τη Δεξιά τύπου ΑΝΕΛ και άλλους ομόδοξούς της, άς προετοιμάζονται για τις πικρές απογοητεύσεις που δοκιμάζουν στο τέλος οι ελαφρόμυαλοι. Ιδιαίτερα οι αριστεροί ελαφρόμυαλοι. 
Η εκλογή Τραμπ, η Brexit και πολλά άλλα της εποχής μας, είναι το πιο χαμηλό σημείο και το πιο πικρό κατακάθι της χαμένης τριακονταετίας 1980-2010. Όχι το τέλος της ή η υπέρβασή της. Ο κατήφορος υπάρχει για να οδηγεί στον πάτο. Και άλλοι Τραμπ προθερμαίνονται. Πολιτικές φιγούρες όπως ο Τραμπ ή οι πρωτεργάτες της Brexit ήταν αδιανόητες στη Δύση, ευρωπαϊκή ή αμερικανική, στην εποχή της «ένδοξης τριακονταετίας» 1950-1980.  
Οι εγχώριοι πολιτισμικά αριστεροί (και οι πολιτισμικά φιλελεύθεροι, άν θέλουν), αντί να ξοδεύουν ενέργεια για το πως θα διδάσκονται τα Θρησκευτικά ή με το ποιοί και πόσοι μογκούλοι θα επιλεγούν για να έχουν τηλεοπτικές συχνότητες, είναι καλύτερο να επικεντρωθούν στην κοινωνική συνοχή, δηλαδή (1) δουλειές, (2) δουλειές, (3) δουλειές, δηλαδή πάση θυσία προσέλκυση σταθερών επενδύσεων που δημιουργούν θέσεις εργασίας. Και επειδή το σχολικό σύστημα είναι «στήριγμα της κοινωνίας», ας σκεφτούν συνολικά για τα θεμέλιά του, Δημοτική και Μέση εκπαίδευση, αλλά και για την επαγγελματική - τεχνική εκπαίδευση.
   

ΥΓ2: Είναι χαρακτηριστικές οι αντιδημοκρατικές, στα όρια του κοινωνικού ρατσισμού προεκλογικές λοιδωρίες της «φιλελελεύθερης» Μαντόνα εναντίον του τρόπου ζωής των παραδοσιακών εργατικών και μικροαστικών στρωμάτων.

Αυτός είναι ο φιλελευθερισμός των πετυχημένων της παγκοσμιοποίησης: Όποιος δεν είναι πολύ πλούσιος και ταυτόχρονα δεν ακολουθεί τις αναρχοφιλελεύθερες κοινωνικές νοοτροπίες (π.χ. στις σχέσεις των δύο φύλων), στον Καιάδα.
Την πίστεψαν λοιπόν αυτοί οι δύστυχοι μικροαστοί (τώρα τους αποκαλούν, εσφαλμένα, μεσαία τάξη) ή άνεργοι εργάτες και – για να μην χαρακτηρίζονται οπισθοδρομικοί – πήγαν στον αρχι-πλούσιο που βρίσκει τις γυναίκες άνω των 35 «γριές» και που πιστεύει ότι η κλιματική αλλαγή είναι απάτη και σικέ, εμπορικό κόλπο των Κινέζων. 

Με τέτοιους υποστηρικτές της αντιπάλου του, ο Τραμπ δεν χρειαζόταν καν δικούς του υποστηρικτές.

Οι Liberals, όλων των αποχρώσεων, εδώ, αλλού στην Ευρώπη ή και στις ΗΠΑ (όπου, σε αντίθεση με την Ευρώπη, έχουν αριστερό πρόσημο), υμνούσαν εν χορώ την TTIP, όπως παλιά την NAFTA και άλλες συμφωνίες «ελευθέρου» εμπορίου. Αυτές που κατέστρεψαν τους Αμερικανούς εργαζόμενους στη «ζώνη της σκουριάς», δηλαδή στις βόρειες, βορειοανατολικές πολιτείες με την παραδοσιακή βιομηχανία, από Μίσιγκαν και Μινεσότα μέχρι Πενσυλβάνια. Το βλέπουμε το εκλογικό σκορ εκεί.
Υμνούσαν και τραγουδούσαν οι φιλελεύθεροι. Άς χορεύουν τώρα.
Αξίζει να διαβάσει κανείς ξανά και ξανά τις κοινωνιολογικές και ιστορικές αναλύσεις του παλιού καλού Κρίστοφερ Λας ή του Τζέρεμι Ρίφκιν (→ εδώ pdf), για το που οδηγεί η έπαρση των «πετυχημένων» νέων στρωμάτων του χρηματοπιστωτικού και της show biz: Σε κατεστραμμένες κοινωνίες.

Δυστυχώς, οι πολιτικές ελίτ, στις ΗΠΑ, στην Ελλάδα ή αλλού, δεν ακούν τους Τζέρεμι Ρίφκιν και τους Κρίστοφερ Λας. Ακούν τις απανταχού Μαντόνες (δυστυχώς όχι τις Μαντόνες που ζωγράφιζε ο Ραφαήλ).
Μόλις τώρα αρχίζουμε να βλέπουμε, σε επιταχυνόμενο ρυθμό σλόου μόσιον, την αυτοκαταστροφή του πολιτικού και κοινωνικού πολιτισμού της εποχής 1980-2008. Όμως, αυτό που μετρά, είναι η καταστροφή που προκάλεσε και προκαλεί αυτός ο πολιτισμός και το πνεύμα της εποχής του.

Παρ' όλα αυτά, δεν τον εξέλεξε η πλειοψηφία : 

Ο οδηγός επιβίωσης του Μάϊκλ Μουρ μετά τη νίκη Τραμπ

[...] Πρέπει να πείτε αυτή την πρόταση σε όποιον συναντήσετε σήμερα: «Η Χίλαρι Κλίντον κέρδισε τις περισσότερες ψήφους». Η πλειοψηφία των Αμερικανών προτίμησε την Χίλαρι Κλίντον αντί του Ντόναλντ Τραμπ. Τελεία και παύλα. Αν ξυπνήσατε το πρωί πιστεύοντας ότι ζείτε σε μια καταστραμμένη χώρα, δεν είναι έτσι [...]

[...] Ζείτε σε μια χώρα όπου η πλειοψηφία των πολιτών θεωρεί ότι υπάρχει η κλιματική αλλαγή, θεωρεί ότι οι γυναίκες θα πρέπει να αμείβονται το ίδιο με τους άντρες, θεωρεί ότι η πανεπιστημιακή μόρφωση δεν θα πρέπει να συνοδεύεται από χρέη, θέλει αύξηση του κατώτατου μισθού και θέλει καθολικό σύστημα ιατροφαρμακευτικής ασφάλισης. Τίποτε από αυτά δεν έχει αλλάξει [...]

Paul Krugman - New York Times - Opinion/The Conscience of a Liberal:
 

Our Unknown Country    (Ελληνική μετάφραση)
     

Ending the American Romance
  
Now What? Personal Thoughts

 
Tony Judt: Τα κρίσιμα χρόνια τα έφαγαν οι ακρίδες - Για τη Σοσιαλδημοκρατία, την Ευρώπη και τη Δύση

 
  

 

«Ο καταναλωτισμός υπονομεύει τις αξίες της σταθερότητας και της αφοσίωσης, προπαγανδίζει την καταστροφή της οικογενειακής ζωής» - Christopher Lasch στον ιστότοπο Μετά την Κρίση

Έρνστ-Β. Μπέκενφέρντε: «Η ελευθερία είναι μεταδοτική». Όμως, «το κράτος πρέπει να θέτει και πραγματοποιεί με αξιοπιστία ηθικούς στόχους, λόγου χάρη την κοινωνική δικαιοσύνη»

 

Λαϊκιστές και φιλελεύθεροι «Το φιλελεύθερο κράτος στηρίζεται σε προϋποθέσεις τις οποίες δεν μπορεί να εγγυηθεί αυτό το ίδιο»

  

[...] Το εύτακτο κράτος πρέπει να υποστηρίζεται από ένα ήθος στην κοινωνία.

  

Ο Σλάβοϊ Ζίζεκ ίσως θα πρέπει και αυτός να ετοιμάζεται για πικρές απογοητεύσεις  

→ και εδώ («these two have more in common than you might think»)



  

 

Update 11.11.2016: Από ένα σχόλιο του Τάσου Ανθουλιά σε άρθρο του Αλέξη Παπαχελά στην Καθημερινή (Αλέξης Παπαχελάς: Αιφνιδιασμός σε επανάληψη).

Ας προσπαθήσουμε να καταλάβουμε τα πραγματικά αίτια της αντίδρασης πολλών που ψήφισαν τον Τραμπ, όπως και πολλών εναντίον της Ευρωπαϊκής Ένωσης – όχι μόνο στη Βρετανία αλλά και σε όλες τις χώρες της Ε.Ε.
Σε όλη την ιστορία του ο άνθρωπος δεν μπορούσε να καθίσει ήσυχος και να απολαύσει αυτά που είχε – όσα τελοσπάντων είχε. Μπορεί να έλεγε πως η ειρηνική ζωή ήταν ο στόχος του, αλλά στην πραγματικότητα ενεργούσε συνεχώς με τη βία (πόλεμοι, επαναστάσεις, συγκρούσεις κλπ).
Ακόμα και ο «χρυσούς αιών του Περικλέους» μόνο ειρηνικός δεν ήταν και γι’ αυτό όλα τα έργα του Αριστοφάνη προσπαθούσαν να μιλήσουν για ειρήνη [...] Ο άνθρωπος, παρά τη βιολογική εξέλιξή του, δεν έπαψε να έχει βίαια ένστικτα. Και κάθε φορά που βρίσκει δικαιολογίες, τα εκφράζει είτε ατομικά είτε συλλογικά (διαδηλώσεις, ποδόσφαιρο, εθνικούς ή θρησκευτικούς ανταγωνισμούς κλπ).
Η Ευρωπαϊκή Ένωση δημιουργήθηκε για να σταματήσει τους πολέμους ανάμεσα στα κράτη της. Έτσι ζήσαμε ήσυχα και ειρηνικά 70 χρόνια – για πρώτη φορά στην ιστορία της Ευρώπης (και του κόσμου) [...] Αυτό, όμως, μας κούρασε πολύ γιατί έπρεπε να συγκρατούμε τα ένστικτά μας, να ακολουθούμε κανόνες και να χρησιμοποιούμε την αντικειμενική λογική και όχι τις ορμές μας.
Η ευδαιμονία (όπως κάθε φορά στην ιστορία του ανθρώπου) διάβρωσε τον πολιτισμό μας – τον ισοπέδωσε. Δεν υπάρχει πια κάτι νέο στη λογοτεχνία, στη ζωγραφική, στο θέατρο, στον κινηματογράφο κλπ. Εμφανίστηκαν απλώς οι περφόρμανς.
Και παράλληλα άλλαξε ο κόσμος που ξέραμε – τέλειωσε η βιομηχανική περίοδος που έβαζε μια αναγκαστική τάξη στη ζωή των ανθρώπων και κρατούσε τον Τρίτο Κόσμο μακριά από τα οφέλη της ανάπτυξης. Ήρθαν οι νέες τεχνολογίες και έφεραν μαζί τους και την παγκοσμιοποίηση.
Ο Τρίτος Κόσμος άρχισε να ζητά συμμετοχή στα καλά των αναπτυγμένων χωρών – μεταφορά πόρων από τα πλούσια κράτη στα φτωχά. Και άρχισαν να γίνονται τεράστιες μετακινήσεις πληθυσμών από υπανάπτυκτες (και καταπιεσμένες) χώρες στις αναπτυγμένες για εργασία.
Με αφορμή, λοιπόν, το σκάσιμο μιας φούσκας των χρηματιστηρίων (Λήμαν Μπράδερς) η κρίση εμφανίστηκε πανηγυρικά σε όλα τα αναπτυγμένα κράτη. Και αμέσως εμφανίστηκαν από δεξιά και από αριστερά οι συνήθεις ηλίθιοι και άρχισαν να λένε ό,τι βλακεία τους κατέβαινε.
Αλλά ο λαϊκισμός (να λες δηλαδή εκείνα που θέλουν να ακούσουν οι άλλοι) είναι πολύ εύκολο να πείσει ένα μεγάλο μέρος του λαού. Ποιος θέλει να του πεις πως πρέπει να κερδίζει λιγότερα για να πάρουν και οι άλλοι κάτι; Ποιος θέλει να του πεις πως κανονικά θα έπρεπε να κερδίζει λιγότερα με βάση αυτά που παράγει; Ποιος θέλει να του πεις «καλά φάγαμε, καλά ήπιαμε, σήκω νύφη το τραπέζι»;
Έτσι άρχισαν να γίνονται ελκυστικές φωνές όπως του Φάρατζ, της Λεπέν, του Γκρίλο, του Ινγκλέσιας, του Τσίπρα και πολλών άλλων.
Είναι πολύ ωραίο να σου λένε πως εσύ δεν φταις σε τίποτα, άλλοι είναι οι κακοί: η παγκοσμιοποίηση, ο μινώταυρος του νεοφιλελευθερισμού, η λέσχη Μπίλντερμπεργκ, οι λαθρομετανάστες, ο καπιταλισμός, ο σιωνισμός, αυτοί που μας ψεκάζουν κλπ.
Να προσθέσουμε σε όλα τα παραπάνω και τον ρόλο μιας εκπαίδευσης που έχει μείνει στη βιομηχανική περίοδο και δεν ανταποκρίνεται καθόλου στις ανάγκες της μεταβιομηχανικής εποχής.
Ίσως το Brexit να μας βγει σε καλό. Καταρχάς μπορεί να διαλύσει τη Μεγάλη Βρετανία και στη συνέχεια να αποδειχθεί πως η θέση ενός μοναχικού λύκου στον σημερινό κόσμο τον κάνει να πεινάει περισσότερο απ’ ό,τι νόμιζε πως πείναγε πριν.
Και ο Τραμπ, αν εξακολουθήσει να είναι ο προεκλογικός Τραμπ, θα φέρει μια τέτοια γενική αναστάτωση που ίσως οδηγήσει αναγκαστικά στη νέα παγκόσμια πραγματικότητα – τη μεταβιομηχανική εποχή.

 

Βλ. και Ιβάν Κράστεφ: Το παράδοξο της δημοκρατίας και η κρίση στην Ευρώπη

[...] Η κρίση εμπιστοσύνης στους δημοκρατικούς θεσμούς [...] είναι το αποτέλεσμα όχι της αποτυχίας του εκδημοκρατισμού ή της ενοποίησης των κοινωνιών, αλλά προέρχεται από την υπερβολική και ασύμμετρη επιτυχία και των δύο. Στο δικαίως διάσημο βιβλίο του «Οι πολιτισμικές αντιφάσεις του καπιταλισμού», ο Ντάνιελ Μπελ (Daniel Bell) προανήγγειλε τη σκυθρωπή είδηση ​​ότι οι θεσμοί και τα θεσμικά όργανα μπορούν, χωρίς να το θέλουν, να εξαπολύσουν καταστροφικές επιθέσεις εναντίον των δικών τους θεμελίων. Δεν ήταν ο μόνος προφήτης, ούτε ο πιο προφητικός. Πριν από τρεις δεκαετίες, ο Λέζεκ Κολακόφσκι (Leszek Kolakowski) έγραψε:  

Καθώς φυλλομετρούσα την «Ανοιχτή Κοινωνία και τους Εχθρούς της» (The Open Society and its Enemies) και πάλι μετά από πολλά χρόνια, μου έκανε εντύπωση το εξής: όταν ο Κάρλ Πόππερ (Popper) επιτίθεται στις ολοκληρωτικές ιδεολογίες και κινήματα, παραμελεί να δώσει προσοχή την πίσω πλευρά της απειλής. Με αυτό εννοώ ό,τι θα μπορούσε να ονομαστεί η εχθρότητα της ανοιχτής κοινωνίας απέναντι στον εαυτό της: όχι μόνο την εγγενή αδυναμία της δημοκρατίας να αμυνθεί αποτελεσματικά κατά των εσωτερικών εχθρών χρησιμοποιώντας μόνον δημοκρατικά μέσα, αλλά το πιο σημαντικό, τη διαδικασία με την οποία η επέκταση και η συνεπής εφαρμογή των φιλελεύθερων αρχών, τις μετατρέπει στο αντίθετό τους.

[...]