Η παραγνώριση της ουσίας του σημερινού λαϊκισμού και η επικέντρωση στα φαινόμενα είναι ολοφάνερη· λόγου χάρη, στο πόσο αμήχανα αντιμετωπίστηκε (και αντιμετωπίζεται ακόμη) από πολλούς ο αρχιλαϊκιστής της εποχής μας Ντόναλντ Τραμπ, μολονότι αυτός ο υποτιθέμενος ανατροπέας και πολέμιος εκ δεξιών του κατεστημένου και του νεοφιλελευθερισμού, έδειξε από την αρχή σαφώς - παρά το απρόβλεπτο στύλ και την αντιθεσμική ρητορική του - ποιά πράγματα θεωρεί μέτρα προτεραιότητας στην πρακτική πολιτική: Μεταξύ άλλων: Mείωση
της φορολόγησης των πλουσίων, απορρύθμιση των χρηματοοικονομικών
συναλλαγών, μή συμμετοχή των ΗΠΑ στα μέτρα εναντίον της κλιματικής
αλλαγής, αυτής της «εμπορικής απάτης των Κινέζων», όπως λέει. Τυπικό πρόγραμμα της ριζοσπαστικής Δεξιάς. Θα δούμε και τι επιφυλάσσει στα μεγάλα διεθνή ζητήματα και στις πλανητικές γεωπολιτικές ισορροπίες, χθες ως απομονωτιστής, τώρα ως βομβαρδιστής.
Ο δεξιός αρχιλαϊκιστής κάνει καλά τη δουλειά για την οποία είναι εκεί που είναι. Οι αντίπαλοί του έχουν πρόβλημα.
Πολλοί,
τόσο στη λεγόμενη ριζοσπαστική Αριστερά, όσο και στον πολιτικό χώρο που
εκλαμβάνεται ή αυτοκατανοείται είτε ως φιλελεύθερη Σοσιαλδημοκρατία
είτε ως «ενδιάμεσο Κέντρο», παραγνωρίζουν εξίσου τα περιεχόμενα της πολιτικής για χάρη των τύπων, της μορφής, του περιτυλίγματος. Συχνά ο λαϊκισμός είναι απλά ένα περιτύλιγμα. Σήμερα, ουσία και περιεχόμενό του είναι ένας δεξιός ριζοσπαστισμός νέου τύπου, ενώ τα «φαινόμενα», η ρητορική του συσκευασία, διασφαλίζουν τον κύριο λειτουργικό του ρόλο: Να παρέχει στους πολίτες, για λογαριασμό του συστήματος (με το χαμπερμασιανό νόημα της λέξης σύστημα, σε αντιδιαστολή με τον βιόκοσμο), νέες προσδοκίες ατομικής ευημερίας και ανόδου ή έστω σταθεροποίησης και επανόρθωσης.
Δηλαδή, αυτά που δεν μπορεί πια να δώσει σήμερα, στον συνήθη πολίτη, ο
οικονομικός φιλελευθερισμός και οι πολιτικές που τον στήριζαν στις 3 προηγούμενες δεκαετίες.
 |
| Konrad Gesner (1516-1565): Nomenclator aquatilium animatum |
Πολλοί
από αυτούς που αντιμάχονται την πολιτική της ριζοσπαστικής Δεξιάς, είτε
ως σημερινή ριζοσπαστική Αριστερά (ένας χώρος με συνεκτικά στοιχεία
κυρίως «πολιτισμικά» και όχι προγραμματικά, δηλαδή χώρος χωρίς στιβαρό πλαίσιο πρακτικής πολιτικής), είτε ως δημοκρατικός φιλελεύθερος ατομισμός, στη
Δύση, ευρωπαϊκή και αμερικανική, παραμένουν εγκλωβισμένοι στις ιδέες της
γενιάς του '68 και στον ναρκισσισμό της. Οι πρώτοι ψάχνουν (ακόμη !)
για το επαναστατικό τους υποκείμενο σε όλο και πιό ιδιαίτερες,
μειοψηφικές ή και εξωτικές κοινωνικές ομάδες, αδιαφορώντας όμως στην πράξη για τον ή την συνήθη μισθωτό/ή εργαζόμενο/η, φτωχό ή τώρα πιά άνεργο/η,
με την οικογένεια και την «βαρετή» κοινωνική ζωή. Επιχειρώντας να
πράττουν «αντισυστημικά» και να χρησιμοποιήσουν ως όπλο έναν «καλό
λαϊκισμό», μερικοί από αυτούς (π.χ. στον ΣΥΡΙΖΑ, κυρίως στον παλιό ενιαίο, αλλά όχι μόνον) υιοθετούν ενίοτε, μαζί με τα μορφολογικά στοιχεία του
λαϊκισμού, ακόμη και κάποια ακραιφνώς δεξιά περιεχόμενά του· λόγου χάρη,
στην κρίση της ζώνης του ευρώ αντί να αναδείξουν τις διαχωριστικές γραμμές
μεταξύ κοινωνικών στρωμάτων και τάξεων, ανεξαρτήτως κρατικών συνόρων,
τόνισαν άλλες απατηλές διαχωριστικές γραμμές, μεταξύ εθνικών κρατών. Έπεσαν σε μια ευδιάκριτη παγίδα, την οποία απέφυγαν ακόμη και κόμματα τύπου
ΚΚΕ και ΑΚΕΛ.
Οι δεύτεροι, ως καλοί φιλελεύθεροι, ενδιαφέρονται πολύ για την ισότητα ως τύπο και για την ελευθερία ως νομική μορφή: και πάλι, κύριο πεδίο εφαρμογής τους γίνονται μειοψηφικές κοινωνικές ομάδες, πάλι μένουν έξω από το κάδρο οι πολλοί, οι συνήθεις πολίτες, οι χωρίς πολλά προσόντα ή ιδιαιτερότητες, και έτσι χάνεται η ισότητα ως υλικό περιεχόμενο και η ελευθερία ως ουσία με αξίωση οικουμενικής ισχύος.
Ο φιλελευθερισμός, όπως και αυτό που αποκαλείται σήμερα Αριστερά, αδιαφορεί για τους συνήθεις πολίτες, με την σταθερότητά τους και τις κανονικότητές τους, σήμερα ωστόσο παγιδευμένους σε λίγο-πολύ επισφαλείς ή άτυπες εργασιακές σχέσεις· με καχυποψία βλέπει και τους σταθερούς οικογενειακούς δεσμούς τους (βλέπετε, τέτοιοι σταθεροί δεσμοί δεν είναι εντελώς «συμβατοί με τις αγορές»). Στη δική του περίπτωση, η αδιαφορία έχει ως πρόσχημα την φιλελεύθερη ισοτιμία των διαφορετικών τρόπων ζωής· έτσι, σε τελική ανάλυση, η πολιτισμική αποτυχία του φιλελευθερισμού (Christopher Lasch) αποκορυφώνεται στις κοινωνικές επιλογές του. Αποτέλεσμα, στην πράξη: Αφενός απαξιοί να δει καταπρόσωπο την κοινωνική ανισότητα με άνοιγμα ψαλίδας πρωτοφανές μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο (βλ., λόγου χάρη, ΟΟΣΑ
και Thomas Piketty)· αφετέρου παρατηρεί σφυρίζοντας αδιάφορα, πώς καταστρέφονται οι βάσεις που διατηρούν όρθιο και ζωντανό το δημοκρατικό φιλελεύθερο εκκοσμικευμένο κράτος και τις οποίες
«δεν μπορεί να εγγυηθεί αυτό το ίδιο» (Ernst-Wolfgang Böckenförde).
Άν δεν υπήρχε η σημερινή ριζοσπαστική Αριστερά και η φιλελεύθερη μετεξέλιξη της Σοσιαλδημοκρατίας αφότου εγκατέλειψε την κλασσική γραμμή Πάλμε-Μπραντ-Κράισκυ και την προνομιακή σύνδεση με τους μισθωτούς εργαζόμενους, ο δεξιός λαϊκισμός (είτε με το outsider πρόσωπο, είτε, κυρίως, με το καθιερωμένο),
θα φρόντιζε να εφεύρει εκ του μηδενός και τις δύο. Είναι ιδανικοί
αντίπαλοι για να μπορεί να μπαίνει και να αλέθει, χωρίς να δίνει
αλεστικά.
«Υπό το μανδύα της μάχης κατά των λαϊκιστών, η κατεστημένη πολιτική τάξη αργά αλλά σταθερά υπονομεύει το φιλελεύθερο δημοκρατικό σύστημα», καταλήγει ο Ολλανδός μελετητής του λαϊκισμού Κας Μούντε, σε ένα εξαιρετικό άρθρο ←. Σε μια εποχή με πολλή αβεβαιότητα, με τα υποκειμενικά ιδεολογήματα των φιλελεύθερων και των αριστερών να βρίσκονται σε οξεία διάσταση με το αντικειμενικό πνεύμα (Hegel, Georg Lukács), το με κόπο κερδισμένο στην ιστορική περιπέτεια της φιλελεύθερης δημοκρατίας ευρωπαϊκού τύπου, της αδιαχώριστης από το κράτος πρόνοιας, αυτή η υπονόμευση είναι το πιό κρίσιμο και δυσοίωνο από τα συμβαίνοντα της εποχής μας.
«Υπό το μανδύα της μάχης κατά των λαϊκιστών, η κατεστημένη πολιτική τάξη αργά αλλά σταθερά υπονομεύει το φιλελεύθερο δημοκρατικό σύστημα», καταλήγει ο Ολλανδός μελετητής του λαϊκισμού Κας Μούντε, σε ένα εξαιρετικό άρθρο ←. Σε μια εποχή με πολλή αβεβαιότητα, με τα υποκειμενικά ιδεολογήματα των φιλελεύθερων και των αριστερών να βρίσκονται σε οξεία διάσταση με το αντικειμενικό πνεύμα (Hegel, Georg Lukács), το με κόπο κερδισμένο στην ιστορική περιπέτεια της φιλελεύθερης δημοκρατίας ευρωπαϊκού τύπου, της αδιαχώριστης από το κράτος πρόνοιας, αυτή η υπονόμευση είναι το πιό κρίσιμο και δυσοίωνο από τα συμβαίνοντα της εποχής μας.
Γιώργος Β. Ριτζούλης
Κας Μούντε: Βλέπουμε το φαινόμενο (λαϊκισμός), χάνουμε την ουσία του (ακραία Δεξιά). Και αυτό κοστίζει
Γιαν-Βέρνερ Μύλλερ: Πώς τρέφουν τον λαϊκισμό οι μή λαϊκιστές πολιτικοί και η τεχνοκρατική πολιτική Έρνστ-Β. Μπέκενφέρντε: «Η ελευθερία είναι μεταδοτική» Όμως, «το κράτος πρέπει να θέτει και πραγματοποιεί με αξιοπιστία ηθικούς στόχους, λόγου χάρη την κοινωνική δικαιοσύνη»
Λαϊκιστές και φιλελεύθεροι «Το φιλελεύθερο κράτος στηρίζεται σε προϋποθέσεις τις οποίες δεν μπορεί να εγγυηθεί αυτό το ίδιο»
Γ. Β. Ριτζούλης: Παλιά και νέα διακινδύνευση της δημοκρατίας και ο ρόλος των πολιτών
Βίνφρηντ Κρέτσμαν: Νέα και δύσκολη κατάσταση, νέες ευθύνες, μεγάλα καθήκοντα
Ιβάν Κράστεφ: Το παράδοξο της δημοκρατίας και η κρίση στην Ευρώπη
με δεδομένο όμως ότι οι "συνήθεις πολίτες" είναι πλέον "παγιδευμένοι σε λίγο-πολύ επισφαλείς ή άτυπες εργασιακές σχέσεις" δεν υφίστανται η "σταθερότητά και οι κανονικότητες" που νομίζουν, φαντάζονται ή υποθέτουν πως θα έπρεπε να χαρακτηρίζουν τους "συνήθεις πολίτες". Εξ ου και η πολιτική τους έκφραση: τα αριστερά, δεξιά ή κεντρώα κόμματα."τα υποκειμενικά ιδεολογήματα των φιλελεύθερων και των αριστερών" ΔΕΝ "βρίσκονται σε οξεία διάσταση με το «αντικειμενικό πνεύμα»". Είναι το αντικειμενικό πνεύμα στον υποκειμενικό του καθρέφτη
ΑπάντησηΔιαγραφήU