Η ιστορική μοίρα του ΠΑΣΟΚ και τα νέα κεντροαριστερά όνειρα

του Γιάννη Λούλη

© Ημερησία - Γιάννης Λούλης: Ονειρεύονται, 15.4.2017 - και στον ιστοχώρο Γιάννης Λούλης
 

Η ενασχόληση με ό,τι απομένει από την κομματική έκφραση της παραδοσιακής Κεντροαριστεράς στην Ελλάδα προκαλεί παγερή αδιαφορία στη συντριπτική πλειοψηφία των πολιτών. Ποιος ασχολείται με τον χώρο αυτό; Μόνο ένας μικρόκοσμος, εντός ενός μικρόκοσμου.

 

→ Σχόλιο: ΠΑΣΟΚ και πραγματική (αλλά μεταλλαγμένη) Σοσιαλδημοκρατία του μπλερισμού-σρεντερισμού. Ανόμοια κόμματα αλλά κοινή μοίρα, φαινομενικά παράδοξη, υπεράνω συνόρων, ενδοευρωπαïκών πολιτισμικών διαφορών και ανόμοιων κομματικών συστημάτων; ← 

[...] Άραγε θα έχουν κοινή μοίρα, καθώς γεύονται τώρα τα επίχειρα της Ιστορίας εν γένει και της δικής τους κομματικής ιστορίας; Δεν το ξέρουμε ακόμη. Πιθανόν, ίσως όμως όχι. Σε κάθε περίπτωση, το μέλλον και η μοίρα της ευρωπαϊκής Σοσιαλδημοκρατίας θα κριθεί εκεί όπου γεννήθηκε τον 19ο αιώνα, εκεί όπου ενηλικιώθηκε και έχει τις πιό βαθειές ρίζες της. Και κατά πρώτο λόγο, στο κόμμα του Καρλ Μαρξ, του Φρίντριχ Ένγκελς, του Φερντινάντ Λασάλ, του Βίλχελμ Λίμπκνεχτ, του Άουγκουστ Μπέμπελ και του Έντουαρντ Μπέρνστάιν. Εξ ού και το πολύ ευρύ ενδιαφέρον για το τί είναι, τί θέλουν και τί θα κάνουν στην πράξη ο νέος πρόεδρός του, ο Μάρτιν Σουλτς, και οι άνθρωποι γύρω του.

Γ. Ρ.

Το πώς θα διαμορφωθεί ο χώρος της παραδοσιακής Κεντροαριστεράς, με ένα ή πολλά σχήματα, με την άλφα ή βήτα ονομασία, με την άλφα ή βήτα ηγεσία, ανήκει στα ενδιαφέροντα στελεχών και οπαδών, που έχουν μείνει «κολλημένοι» σε προγενέστερους χρόνους. Με τις διάφορες σημερινές μορφές της, η παραδοσιακή Κεντροαριστερά ανήκει ούτε καν στο χθες, αλλά στο προχθές. Δεν αφορά στο μέλλον.

Με την έννοια αυτή, η ενασχόληση με το όλο ζήτημα έχει μόνο νόημα ως ιστορική αναδρομή και κυρίως ως «τέλος εποχής». Διότι όντως η κρίση και κατάρρευση της παραδοσιακής Κεντροαριστεράς αποκτά ουσία εφόσον τη συνδέσουμε με την κρίση ενός ολόκληρου συστήματος, κομματικού και πολιτικού. Και τούτο, διότι από το 1981 μέχρι το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης, η συγκεκριμένη Κεντροαριστερά, που εξέφραζε τότε το ΠΑΣΟΚ, υπήρξε η κυρίαρχη πολιτική δύναμη του τόπου. Άλλωστε, την ίδια περίοδο, η μεγαλύτερη μάζα των ψηφοφόρων κατέτασσαν τον εαυτό τους σε έναν χώρο κεντρώο, που έγερνε ελαφρά προς τα αριστερά. Αυτόν τον χώρο κατέκτησε ο Ανδρέας Παπανδρέου, συντήρησε ο Κώστας Σημίτης και έχασε ο Γιώργος Παπανδρέου. Ολοσχερώς.

Το ΠΑΣΟΚ, η ιστορία δείχνει, ήταν πολύ πιο ευάλωτο απ’ ό,τι φαινόταν αρχικά. Ο ιδρυτής του ήταν πολύ περισσότερο λαϊκιστής παρά σοσιαλιστής. Έφτιαξε ένα sui generis κόμμα, που όμοιό του δεν υπήρχε στη Δυτική Ευρώπη. Ξεκίνησε τον εκτροχιασμό της οικονομίας και έχει τις σαφώς μεγαλύτερες ευθύνες για όσα θα ακολουθούσαν. Πρώτος, ένας εξαίρετος αριστερός διανοητής, ο Άγγελος Ελεφάντης, ακτινογράφησε τον παπανδρεϊκό λαϊκισμό. Ο κορυφαίος σύγχρονος αναλυτής του φαινομένου, ο Jan-Werner Müller, στο πολυσυζητημένο του βιβλίο «What is Populism», αν ασχολείτο λεπτομερώς με το ΠΑΣΟΚ, θα το θεωρούσε ως παραδειγματικό πρότυπο. Δυστυχώς για το ΠΑΣΟΚ, η εκσυγχρονιστική του πτέρυγα (με τον αδύναμο εσωκομματικά Σημίτη) ηττήθηκε κατά κράτος. Ο γιος του ιδρυτή του ΠΑΣΟΚ σφράγισε το τέλος του κόμματος, διότι απλά ήταν λίγος και ανερμάτιστος μπροστά στην καταιγίδα.

Έτσι το ΠΑΣΟΚ, φαινομενικά πανίσχυρο, είχε σαθρές βάσεις. Άλλωστε και η κυριαρχία του καθορίστηκε πρωτίστως από τις αδυναμίες του διαχρονικά άρρωστου ανταγωνιστή του, της ΝΔ, που μιμήθηκε το ΠΑΣΟΚ στα χειρότερά του. Η μεγαλύτερη δεξαμενή των ψηφοφόρων ήταν πάντα κοντά του. Στην τελευταία έρευνα «Τάσεις» της MRB - που αποτελεί την κορωνίδα των δημοσκοπήσεων, οι αυτοπροσδιοριζόμενοι ως κεντροαριστεροί υπερτερούν των κεντροδεξιών με πάνω από 10 %. Αυτοί κυρίως οι ψηφοφόροι εγκατέλειψαν το ΠΑΣΟΚ για χάρη του Τσίπρα, διότι ήταν νέος και φρέσκος και όχι διότι επικοινωνιακά προσπαθούσε να μιμηθεί «τον Ανδρέα». Άλλωστε, οι ίδιοι ψηφοφόροι χρέωσαν στο ΠΑΣΟΚ, μετά τόσα χρόνια εξουσίας, τον εκτροχιασμό της οικονομίας και την απαξίωση της πολιτικής.

Εκείνοι που προσπαθούν να εκφράσουν τον χώρο της παραδοσιακής Κεντροαριστεράς σήμερα έχουν ένα πρώτο βασικό πρόβλημα: Δεν έχουν αντιληφθεί το μένος και την οργή με την οποία έχει αποδοκιμαστεί το ΠΑΣΟΚ, όχι απλώς ως κόμμα, αλλά ως σύστημα εξουσίας. Αυτό δεν φεύγει από τη μνήμη, από την ώρα που ήρθε στην επιφάνεια. Όσα ονόματα και να αλλάξει ένα κόμμα, που αποτελεί παραλλαγή του ΠΑΣΟΚ, κουβαλάει τις τοξίνες του τελευταίου. Τούτο βεβαίως αδικεί λίγους αξιόλογους όντως πολιτικούς. Αλλά αυτό, στο πολιτικό-κομματικό σύμπαν, είναι παρωνυχίδα. Ταυτόχρονα, τα περισσότερα πρόσωπα που μετέχουν στο κεντροαριστερό εγχείρημα, θυμίζουν και αυτά ΠΑΣΟΚ. Άρα, κουβαλούν και τα ίδια τις τοξίνες του.

Έτσι, η θεωρητικά μεγάλη δεξαμενή διαθέσιμων ψηφοφόρων είναι τελικά πολύ μικρή. Κυρίως πρόκειται για νοσταλγούς, σε εποχή όπου η νοσταλγία είναι αγαθό εν ανεπαρκεία. Βεβαίως, όσοι εμπλέκονται στα σχετικά εγχειρήματα δικαιούνται να αναζητήσουν μια θέση στον ήλιο (το λογοπαίγνιο έρχεται αυθόρμητα). Δικαιούνται να ονειρεύονται.

Ο Γιάννης Λούλης, πολιτικός αναλυτής και επικοινωνιολόγος, σπούδασε Νομικά στο Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο με μεταπτυχιακές σπουδές στα Πανεπιστήμια του Κέμπριτζ (Emmanuel College) και του Έσεξ. Ως πολιτικός αναλυτής έχει αρθρογραφήσει σε όλες τις μεγάλες ελληνικές εφημερίδες και σε γνωστές ξένες εφημερίδες. Κατά την περίοδο 1980-1996 είχε σταθερή συνεργασία με τη Wall Street Journal. Τώρα αρθρογραφεί κάθε Σάββατο στην Ημερησία, έχει τακτική συνεργασία με το Έθνος, ενώ άρθρα του δημοσιεύονται στον «Φιλελεύθερο της Κυριακής» στην Κύπρο. Κείμενα και συνεντεύξεις του βρίσκονται στην ιστοσελίδα www.johnloulis.gr. 
Στον τομέα της επικοινωνίας έχει συνεργαστεί με δημόσια πρόσωπα στην Ελλάδα και με επιχειρήσεις εντός και εκτός Ελλάδος. Ανάμεσα στα άλλα, έχει συμβουλεύσει τους Προέδρους της Κυπριακής Δημοκρατίας Γλαύκο Κληρίδη, Δημήτρη Χριστόφια και Νίκο Αναστασιάδη.

Η Νέα Πράξη της Ελληνικής Τραγωδίας είναι το τέταρτο έργο που ασχολείται με τον κύκλο της περιόδου της οικονομικής κρίσης. Προηγήθηκαν τα βιβλία: Ο δρόμος προς την άβυσσο: Οι συνέπειες της κρίσης του κομματικού συστήματος, 1981-2011 (2011), Πού οδηγείται η Ελλάδα: Η χρεοκοπία του κομματικού συστήματος (2012), η Μεγάλη Τιμωρία: Πώς γκρεμίστηκαν τα κυρίαρχα κόμματα της μεταπολίτευσης (2015), όλα από τις Εκδόσεις Καστανιώτη.

 Στον κύκλο των έργων του που αφορούν στη Μεταπολίτευση περιλαμβάνονται τα βιβλία: Η κρίση της πολιτικής στην Ελλάδα (Εκδόσεις Σιδέρη, 1995), Τα είκοσι χρόνια που άλλαξαν την Ελλάδα (2001), Τι φεύγει, τι έρχεται και οι επόμενες εκλογές (2003), Το τέλος μιας κυριαρχίας (2004), Πολιτική κυριαρχία: Πώς κερδίζεται, πώς χάνεται (2006) και Η μάχη του 2007 (2008), όλα από τις Εκδόσεις Λιβάνη.

Στον κύκλο των βιβλίων του, που αφορούν στην αμερικανική εξωτερική πολιτική περιλαμβάνονται το βιβλίο Ομπάμα: Πώς γκρεμίστηκαν οι αυταπάτες (2014) από τις Εκδόσεις Καστανιώτη, καθώς και: Οι Απειλές (2010), No Happy End (2005), Η επικίνδυνη υπερδύναμη (2003) από τις Εκδόσεις Λιβάνη. 

Στις εκτός Ελλάδος δημοσιεύσεις του περιλαμβάνονται τα βιβλία The Greek Communist Party: 1940-1944 (Λονδίνο, 1982) και Greece Under Papandreou: NATO’s Ambivalent Partner (Λονδίνο, 1985). Επίσης: Papandreou’s Foreign Policy στη διάσημη Επιθεώρηση Foreign Affairs, Νέα Υόρκη, 1984-1985 και The Greek Malaise (Encounter, Λονδίνο, 1986). Άρθρα του έχουν δημοσιευθεί στις επιστημονικές Επιθεωρήσεις Revue d’Histoire de la Deuxième Guerre Mondiale, East European Quarterly, Journal of Byzantine and Μodern Greek Studies, Journal of Communist Studies κ.ά.

Γεράσιμος Μοσχονάς: Η προδοσία των ιδεών. Το ΠΑΣΟΚ οδήγησε τη χώρα σε κοινωνική παγίδα

 
Γεράσιμος Μοσχονάς: Παγιδευμένες διαδρομές: Συμφέροντα της ιδιωτικής σφαίρας & το «καθεστωτικό μπλοκ» της μεσαίας τάξης, εμποδίζουν κάθε μεταρρύθμιση
 

ΠΑΣΟΚ και πραγματική (αλλά μεταλλαγμένη) Σοσιαλδημοκρατία του μπλερισμού-σρεντερισμού

Γιαν-Βέρνερ Μύλλερ: Πώς τρέφουν τον λαϊκισμό οι μή λαϊκιστές πολιτικοί και η τεχνοκρατική πολιτική
 

Άλμπρεχτ φον Λούκε: Η φιλελεύθερη Σοσιαλδημοκρατία και η πολιτισμική Αριστερά του '68 απέτυχαν
  

Γ. Β. Ριτζούλης: Ο νεοφιλελευθερισμός και η ιστορία του - εδώ στο Νότο. Φιλο-κυκλικές μακροοικονομικές πολιτικές, διάσπαση αγοράς εργασίας, μεγαλο-μεσαία κοινωνική συμμαχία, αποβιομηχάνιση
 

Γ. Β. Ριτζούλης: Δυσλειτουργίες της δημοκρατίας και των θεσμών του κράτους, στην «ειδική περίπτωση» Ελλάδα και αλλού στη Δύση
   
  

 
Γ. Β. Ριτζούλης: Λαϊκισμός ελληνικού τύπου. Πόσο παγερά αδιάφορος να μένει κανείς;