ΠΑΣΟΚ και πραγματική - αλλά μεταλλαγμένη - Σοσιαλδημοκρατία του μπλερισμού-σρεντερισμού

Ανόμοια κόμματα αλλά κοινή μοίρα, φαινομενικά παράδοξη, υπεράνω συνόρων, ενδοευρωπαïκών πολιτισμικών διαφορών και διαφορετικών κομματικών συστημάτων;
   

Η ιστορική μοίρα του ΠΑΣΟΚ και η πτώση του από τον Όλυμπο της πολιτικής ισχύος στα Τάρταρα της πολιτικής αδυναμίας, όπως τουλάχιστον δείχνουν τα πράγματα σήμερα, φαίνεται να έχει κατά παράδοξο τρόπο αρκετά κοινά με την διαφαινόμενη μοίρα των λεγόμενων Νέων Εργατικών - Νέας Σοσιαλδημοκρατίας, ως απόρροια των μετεξελίξεων στην κοινωνία και την οικονομία τις τελευταίες δεκαετίες, αλλά και εξαιτίας της πολιτικής στροφής τους στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης κατά την εποχή του μπλερισμού-σρεντερισμού. Πρόσφατο παράδειγμα, το άλλοτε πανίσχυρο Εργατικό Κόμμα της Ολλανδίας: στις εκλογές του Μαρτίου 2017 προσγειώθηκε στο 5,7 % των ψήφων. Πιό κάτω και από το ΠΑΣΟΚ.

Αυτά τα αριστερά κόμματα του ευρωπαϊκού Βορρά (και όχι μόνον, βλέπε Ισπανία) δεν ήταν νεόκοπα, αυτοσχέδια και αρχηγικά λαϊκιστικά κόμματα χτισμένα γύρω από δημαγωγούς, αλλά οι κύριοι συνεχιστές πολύπτυχων, εξελισσόμενων και μεταβαλλόμενων, ωστόσο αυθεντικών, παραδόσεων της ιστορικής Σοσιαλδημοκρατίας: Από την νεαρή ενιαία του Φρίντριχ Ένγκελς και του Άουγκουστ Μπέμπελ στην αργά συγκροτημένη σε κράτος Γερμανία, της Ελεωνόρας Μαρξ και του Ουίλλιαμ Μόρρις στη Βρετανία, του Ζαν Ζωρές στη Γαλλία, μέχρι την λαμπρή κυβερνώσα του Βίλλι Μπραντ, του Μπρούνο Κράισκυ, του Ούλοφ Πάλμε, έως και του Χέλμουτ Σμιτ και του Ζακ Ντελόρ, του τελευταίου πολιτικού που είχε ένα συνεκτικό σχέδιο για την Ευρώπη. Ήταν πολιτικοί οργανισμοί στενά και διαχρονικά συνδεδεμένοι με τον κόσμο της μισθωτής εργασίας. Ωστόσο, πολλά από τα σημερινά φαινόμενα της παρακμής τους, σε τελευταία ανάλυση δεν διαφέρουν πολύ από την καταιγιστική παρακμή του ΠΑΣΟΚ μετά το οικτρό τέλος της ελληνικής φούσκας.

Παρά την ανομοιότητα, ίσως η «σοσιαλφιλελεύθερη» πολιτική μετάλλαξη με δόγμα τον μπλερισμό-σρεντερισμό και τις πολιτικές της εποχής Κλίντον στις ΗΠΑ, εξηγεί αυτή την εκ πρώτης όψεως παράδοξη κοινή μοίρα της πτώσης. Αυτά τα πραγματικά Εργατικά και Σοσιαλδημοκρατικά κόμματα, σε αντίθεση με το ΠΑΣΟΚ, δεν άφηναν κανέναν «από τη σκοπιά του σοσιαλισμού παγερά αδιάφορο» (Άγγ. Ελεφάντης)· ωστόσο, μετά το 1985-1990, παράλληλα με την συρρίκνωση της παραδοσιακής εργατικής τάξης στη Δύση εξαιτίας οικονομικών και κοινωνικών συστημικών αλλαγών, και πιεζόμενα από αυτή την αλλαγή, έστρεψαν τα ενδιαφεροντά τους και τον άξονα της πολιτικής τους κυρίως προς «δυναμικές» και ανερχόμενες μερίδες των μεσοστρωμάτων και προς ομάδες πολιτών με ιδιαίτερη ταυτότητα.

Αυτή η εγκατάλειψη του κόσμου της μισθωτής εργασίας στη μοίρα του, έφερε κατά κάποιο τρόπο την ευρωπαϊκή «Νέα Σοσιαλδημοκρατία» εκεί όπου ήταν το ΠΑΣΟΚ από τις απαρχές του: Ένα κόμμα που εκ γενετής εξέφρασε και ενίσχυσε στην Ελλάδα την κοινωνικοπολιτική ισχύ διάφορων «δυναμικών» μεσοστρωμάτων με ποικίλες μορφές απασχόλησης. Στην πορεία, έθρεψε τις ιδιαίτερες βλέψεις, συμφέροντα και τις κοινωνικές συμμαχίες τους «με τους αποπάνω», όπως ισχυρίστηκαν έγκαιρα, βλέποντας το ΠΑΣΟΚ υπό αριστερή οπτική γωνία, ο Ελεφάντης αλλά και ο Μιχάλης Παπαγιαννάκης.

Και πρέπει εδώ να επισημάνουμε πάλι ένα άλλο φαινομενικά παράδοξο: Ασφαλώς, αυτή η μεταπολιτευτική τροποποίηση του κοινωνικού συμβολαίου, ξεκίνησε υπό την αιγίδα του αριστεροφανούς λαϊκίστικου ΠΑΣΟΚ· στη μακροχρόνια περίοδο κυριαρχίας του κόμματος αυτού, έδωσε ως καρπό διάφορες μορφές ιδιοποίησης κοινών αγαθών από νέα ή παλιά «επιχειρηματικά τζάκια» και υψηλόμισθα ρετιρέ του βαθέος κράτους ή των ΔΕΚΟ, μαζί και μια μακροοικονομική διαχείριση υπό το σύνθημα «μετά από εμάς ο κατακλυσμός». Συνοπτικά, ήταν ένα καθόλου πρωτότυπο, καθόλου «ιδιόμορφα ελληνικό» μείγμα οικονομικής αναποτελεσματικότητας, άτακτης συσσώρευσης από μια υπολογίσιμη μειοψηφία και αυξανόμενης κοινωνικής ανισότητας. Όμως, ό,τι ξεκίνησε με το ΠΑΣΟΚ και ηχούσε τότε ευχάριστα σε πολλά αυτιά, κορυφώθηκε και ολοκληρώθηκε με καταστροφικό τρόπο από την Νέα Δημοκρατία του Κ. Καραμανλή του Νεώτερου και της περί αυτόν ελαφρολαϊκο-δεξιάς πολιτικής ομάδας στα χρόνια 2004-2009.

Άν την «φιλελεύθερη» μετατόπιση της βόρειας Σοσιαλδημοκρατίας την δούμε υπό «ουσιοκρατική» οπτική γωνία, δηλαδή υπό το πρίσμα των πολιτικών περιεχομένων και των κοινωνικών δεσμών, και όχι υπό το πρίσμα της πολύ διαφορετικής πολιτικής μορφολογίας και του εντελώς ανόμοιου ρητορικού περιβλήματος, τότε θα δούμε ότι το λαϊκίστικο, ανδρεοπαπανδρεϊκό ΠΑΣΟΚ και οι «σοσιαλφιλελεύθεροι» μπλεριστές-σρεντεριστές σε κάποια πράγματα συνέπεσαν. Σε πράγματα ουσιαστικά, που αφορούν τις βάσεις της συνοχής των κοινωνιών

Φαίνονται να συμπίπτουν και σήμερα, τώρα που γεύονται τα επίχειρα της Ιστορίας εν γένει και της δικής τους. ιδιαίτερης κομματικής ιστορίας. Άραγε, θα είναι κοινή η μοίρα τους από δώ και πέρα; Δεν το ξέρουμε ακόμη. Πιθανόν - κοινή γαρ η τύχη και το μέλλον αόρατον - ίσως όμως όχι.

Σε κάθε περίπτωση, το μέλλον και η μοίρα της ευρωπαϊκής Σοσιαλδημοκρατίας θα κριθεί εκεί όπου γεννήθηκε τον 19ο αιώνα, εκεί όπου ενηλικιώθηκε και έχει τις πιό βαθειές ρίζες της. Και κατά πρώτο λόγο, στο κόμμα του Καρλ Μαρξ, του Φρίντριχ Ένγκελς, του Φερντινάντ Λασάλ, του Βίλχελμ Λίμπκνεχτ, του Άουγκουστ Μπέμπελ, του Έντουαρντ Μπέρνστάιν. Εξ ού και το πολύ ευρύ ενδιαφέρον που δείχνει ο κόσμος όλος για το τί είναι, τί θέλουν και τί θα κάνουν στην πράξη ο νέος πρόεδρός του, ο Μάρτιν Σουλτς, και οι άνθρωποι γύρω του.

Γ. Ρ.

 

Γιαν-Βέρνερ Μύλλερ: Πώς τρέφουν τον λαϊκισμό οι μή λαϊκιστές πολιτικοί και η τεχνοκρατική πολιτική

Άλμπρεχτ φον Λούκε: Η φιλελεύθερη Σοσιαλδημοκρατία και η πολιτισμική Αριστερά του '68 απέτυχαν

Γιάννης Λούλης: Η ιστορική μοίρα του ΠΑΣΟΚ και τα νέα κεντροαριστερά όνειρα

Γεράσιμος Μοσχονάς: Η προδοσία των ιδεών. Το ΠΑΣΟΚ οδήγησε τη χώρα σε κοινωνική παγίδα

Γεράσιμος Μοσχονάς: Παγιδευμένες διαδρομές: Συμφέροντα της ιδιωτικής σφαίρας και το «καθεστωτικό μπλοκ» της μεσαίας τάξης, εμποδίζουν κάθε μεταρρύθμιση

Γ. Β. Ριτζούλης: Ο νεοφιλελευθερισμός και η ιστορία του - εδώ στο Νότο. Φιλο-κυκλικές μακροοικονομικές πολιτικές, διάσπαση αγοράς εργασίας, μεγαλο-μεσαία κοινωνική συμμαχία, αποβιομηχάνιση

Γ. Β. Ριτζούλης: Δυσλειτουργίες της δημοκρατίας και των θεσμών του κράτους, στην «ειδική περίπτωση» Ελλάδα και αλλού στη Δύση

  

Γ. Β. Ριτζούλης: Λαϊκισμός ελληνικού τύπου. Πόσο παγερά αδιάφορος να μένει κανείς;