© Süddeutsche Zeitung - Habermas: Warum Merkels Griechenland-Politik ein Fehler ist 22.6.2015
Για την Ευρώπη δεν πρέπει να αποφασίζουν οι τράπεζες αλλά οι πολίτες. Η νομισματική ένωση θα πάψει να είναι ελαττωματική, μόνον όταν αναβαθμιστεί σε πολιτική ένωση. Αυτά απαιτεί ο κορυφαίος πολιτικός φιλόσοφος της εποχής μας Jürgen Habermas. Τονίζει ότι η πολιτική της Angela
Merkel είναι συνδημιουργός της κρίσης, γιατί θεωρεί τα συμφέροντα των επενδυτών πιο σημαντικά από την αναδιάρθρωση της ελληνικής οικονομίας.
Η πρόσφατη απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου ρίχνει άπλετο φως στην ελαττωματική δομή μιας νομισματικής κοινότητας χωρίς πολιτική ένωση. Όλοι οι πολίτες θα πρέπει να να είναι ευγνώμονες προς τον Mario Draghi, ο οποίος με μια και μοναδική φράση του το καλοκαίρι του 2012, τους προφύλαξε από τις καταστροφικές συνέπειες της επικείμενης κατάρρευσης του ευρώ.
Ανακοινώνοντας τότε, ότι εάν είναι αναγκαίο, θα αγοράζει κρατικά ομόλογα σε απεριόριστη ποσότητα, έβγαλε τα κάστανα από τη φωτιά για λογαριασμό του Eurogroup. Έπρεπε να προτρέξει, επειδή οι κυβερνητικοί ηγέτες δεν ήταν σε θέση να ενεργήσουν υπέρ του ευρωπαϊκού δημοσίου συμφέροντος. Έμεναν εγκλωβισμένοι ο καθένας στα δικά του εθνικά συμφέροντα, ανενεργοί και παγωμένοι σε κατάσταση σοκ.
Τότε, οι χρηματοπιστωτικές αγορές αντέδρασαν ηρεμώντας, μετά απόι εκείνη τη μοναδική εκείνη πράξη, με την οποία ο επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας προέβαλε ως ασπίδα μια προσομοίωση δημοσιονομικής κυριαρχίας. Στην πραγματικότητα, την κυριαρχία αυτή δεν τη διέθετε ούτε την διαθέτει, δεδομένου ότι όπως και πρίν, οι κεντρικές τράπεζες των κρατών-μελών είναι υπεύθυνες για να παρέχουν πιστώσεις έσχατης ανάγκης.
Την αρμοδιότητα αυτή, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο δεν μπορεί να την επιβεβαιώσει και να εγκρίνει, στηρίζοντάς την σε κατά γράμμα ερμηνεία των Ευρωπαϊκών Συνθηκών. Όμως, συνέπεια της παρούσας απόφασής του είναι, ότι με λίγους περιορισμούς, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα μπορεί να χρησιμοποιεί τα περιθώρια ελιγμών ενός δανειστή έσχατης ανάγκης.
Το εκλογικό αποτέλεσμα στην Ελλάδα ήταν ψήφος ενάντια στην ταπεινωτική εξαθλίωση
Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο ενέκρινε αυτή την όχι εντελώς συνταγματικά ορθή δράση διάσωσης και το Ομοσπονδιακό Συνταγματικό Δικαστήριο της Γερμανίας αναμένεται να ακολουθήσει την απόφαση αυτή με τις συνήθεις «περιοριστικές επεμβάσεις».
Μπαίνει κανείς στον πειρασμό να πει, ότι το δίκαιο των Ευρωπαϊκών Συνθηκών δεν «κάμφθηκε» με άμεσο τρόπο από τους φρουρούς του, αλλά αντιμετωπίζεται με ελαστικό τρόπο, για να εξομαλύνονται κατά περίπτωση οι δυσμενείς επιπτώσεις που προκύπτουν από τον ελαττωματικό σχεδιασμό της νομισματικής ένωσης. Το ελάττωμα αυτό, όπως έχει καταδειχθεί επανειλημμένα εδώ και πολλά χρόνια, από νομικούς, πολιτικούς επιστήμονες και οικονομολόγους, μπορεί να διορθωθεί μόνο με μια μεταρρύθμιση των θεσμικών οργάνων.
Το μπαλάκι που πετιέται από το Ομοσπονδιακό Γερμανικό Συνταγματικό Δικαστήριο της Καρλσρούης στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο του Λουξεμβούργου και πάλι πίσω, δείχνει ότι στη δομή της νομισματικής ένωσης υπάρχει ένα κενό που καλύφθηκε από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα με τη μέθοδο της βοήθειας έκτακτης ανάγκης. Όμως, η έλλειψη δημοσιονομικής κυριαρχίας είναι μόνο ένα από τα πολλά τρωτά σημεία. Η νομισματική ένωση θα παραμείνει ασταθής όσο δεν συμπληρώνεται από μια τραπεζική, δημοσιονομική και οικονομική ένωση. Αν όμως δεν θέλουμε να υποβαθμίζουμε ανοιχτά τη δημοκρατία σε διακοσμηστικό στοιχείο, αυτό σημαίνει την ολοκλήρωση της νομισματικής ένωσης σε πολιτική ένωση.
Εκείνα τα δραματικά γεγονότα του 2012, εξηγούν γιατί ο Mario Draghi κολυμπά ενάντια στο νωθρό ρεύμα της κοντόφθαλμης και ακέφαλης πολιτικής. Αμέσως μετά την αλλαγή της κυβέρνησης στην Ελλάδα, έσπευσε να μιλήσει: «Χρειαζόμαστε ένα κβαντικό άλμα στη θεσμική σύγκλιση. Πρέπει να ξεφύγουμε από ένα σύστημα ελέγχου για τις εθνικές οικονομικές πολιτικές και αντ' αυτού να μεταβιβάσουμε περισσότερη κυριαρχία στους κοινούς θεσμούς». Έστω και αν δεν το αναμέναμε αυτό από έναν πρώην τραπεζίτη της Goldman Sachs, ο Draghi θα ήθελε μάλιστα, αυτές οι ληξιπρόθεσμες θεσμικές μεταρρυθμίσεις, να συνδέονται με «περισσότερη δημοκρατική λογοδοσία» (βλ. Süddeutsche Zeitung της 17ης Μαρτίου 2015 σελ. 15).
Εδώ μίλησε κάποιος που έχει καταλάβει ότι οι λογομαχίες πίσω από κλειστές πόρτες, μεταξύ κυβερνητικών ηγετών καθένας από τους οποίους σκέφτεται μόνο την εθνική εκλογική πελατεία του, δεν επαρκούν για να μπορούν να λαμβάνουν τις αναγκαίες αποφάσεις για δημοσιονομικά, οικονομικά και κοινωνικά θέματα. Σήμερα, τρεις μήνες αργότερα, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα ετοιμάζεται ήδη και πάλι να αγοράσει χρόνο για λογαριασμό κυβερνήσεων ανίκανων για δράση, με δάνεια έκτακτης ανάγκης.
Επειδή τον Μάιο του 2010, τα συμφέροντα των επενδυτών ήταν πιο σημαντικά για τη Γερμανίδα καγκελάριο από ό,τι μια περικοπή των χρεών με στόχο την αναδιάρθρωση της ελληνικής οικονομίας, σήμερα είμαστε πάλι εγκλωβισμένοι σε μια κρίση. Τώρα, έρχεται ολοφάνερο στο προσκήνιο ένα άλλο θεσμικό έλλειμμα.
Το ελληνικό εκλογικό αποτέλεσμα είναι η ψήφος ενός έθνους που με μεγάλη πλειοψηφία αμύνεται εναντίον μιας εξίσου ταπεινωτικής όσο και καταπιεστικής κοινωνικής εξαθλίωσης, που έφερε στη χώρα η πολιτική της λιτότητας που της επιβλήθηκε. Για την ίδια την ψηφοφορία δεν υπάρχει αμφιβολία: Ο πληθυσμός απορρίπτει τη συνέχιση μιας πολιτικής, την αποτυχία της οποίας γνώρισε από πρώτο χέρι με δραματικό τρόπο. Έχοντας ως όπλο αυτή τη δημοκρατική νομιμοποίηση, η ελληνική κυβέρνηση προσπαθεί να επιφέρει μια αλλαγή πολιτικής στη ζώνη του ευρώ.
Στην προσπάθεια αυτή, η ελληνική κυβέρνηση σκοντάφτει στις Βρυξέλλες στους εκπροσώπους των 18 άλλων κυβερνήσεων, που αιτιολογούν την απόρριψή τους παραπέμποντας έξυπνα η καθεμιά στη δική της δημοκρατική εντολή. Έρχονται στη μνήμη οι πρώτες εκείνες συνεδριάσεις, όταν οι αρχάριοι αυθάδεις, που βρισκόταν ακόμη στην έξαρση του εκλογικού τους θριάμβου, αντάλλασσαν τραγελαφικά λεκτικά χτυπήματα με τους παλιούς και κατεστημένους, που αντιδρούσαν άλλοτε πατερναλιστικά-καλόκαρδα και άλλοτε υποτιμητικά και απορριπτικά: Και οι δύο πλευρές επαναλάμβαναν σαν παπαγάλοι ότι είναι εξουσιοδοτημένες από τους αντίστοιχους δικούς τους «λαούς».
Η ακούσια κωμωδία αυτού του κοινού τρόπου σκέψης, δηλαδή του ομόφωνου εγκλωβισμού όλων των πλευρών στο εθνικό κράτος, αποκαλύπτει στην ευρωπαϊκή κοινή γνώμη αυτό που πραγματικά λείπει: είναι ανάγκη να επικεντρωθούμε στη διαμόρφωση κοινής πολιτικής βούλησης των πολιτών, για βαρυσήμαντες πολιτικές αποφάσεις στον πυρήνα της Ευρώπης [δηλαδή στη ζώνη του ευρώ].
Όμως το κάλυμμα που αποκρύπτει αυτό το θεσμικό έλλειμμα, στην πραγματικότητα δεν έχει ακόμη σχισθεί. Οι εκλογές στην Ελλάδα σκόρπισαν άμμο στα γρανάζια του μηχανισμού των Βρυξελλών, γιατί στην περίπτωση αυτή, οι ίδιοι οι πολίτες αποφάσισαν για μια εναλλακτική λύση στην ευρωπαϊκή πολιτική, καθώς η ευρωπαϊκή πολιτική είναι θέμα που τους καίει.
Αλλού, οι κυβερνώντες λαμβάνουν παρόμοιες αποφάσεις με τεχνοκρατικό τρόπο σε στενό κύκλο και αποκρύπτουν από την κοινή γνώμη της χώρας τους τα ζητήματα που ενοχλούν και προκαλούν ανησυχία. Οι διαπραγματεύσεις για την εξεύρεση συμβιβασμού στις Βρυξέλλες παραπαίουν, ίσως γιατί και οι δύο πλευρές δεν αντιλαμβάνονται τη δυστοκία των διαπραγματεύσεων ως συνέπεια του ελαττωματικού σχεδιασμού των διαδικασιών και των θεσμικών οργάνων, αλλά τη θεωρούν επακόλουθο της λανθασμένης συμπεριφοράς των εταίρων τους.
Βέβαια, το κύριο πρόβλημα είναι η επίμονη προσήλωση σε μια πολιτική λιτότητας, η οποία όχι μόνο δέχεται τη σφοδρή διεθνή επιστημονική κριτική, αλλά έχει προκαλέσει στην Ελλάδα βάρβαρες βλάβες και αποδεδειγμένα έχει αποτύχει. Αλλά η βασική σύγκρουση, όπου η μία πλευρά θέλει να επιφέρει μια αλλαγή της πολιτικής, ενώ η άλλη πλευρά αρνείται πεισματικά να συμμετάσχει σε πολιτική διαπραγμάτευση, αποκαλύπτει μια βαθύτερη ασυμμετρία.
Πρέπει να δούμε ξεκάθαρα το επιθετικό, το σκανδαλώδες αυτής της άρνησης: Ο συμβιβασμός δεν σκοντάφρει σε μερικά δισεκατομμύρια πάνω ή κάτω, ούτε καν σ' αυτό ή εκείνο το μέτρο, αλλά αποκλειστικά και μόνον στο ελληνικό αίτημα να καταστεί δυνατή μια νέα αρχή για την οικονομία και για τον λαό που τον εκμεταλλεύονται διεφθαρμένες ελίτ, είτε με περικοπή του χρέους είτε με μια ρύθμιση ισοδύναμα αποτελεσματική - για παράδειγμα με αναστολή εξυπηρέτησης του χρέους μέχρι να υπάρξει επαρκής ρυθμός της αύξησης του ΑΕΠ.
Αντ' αυτού, οι πιστωτές επιμένουν στην αναγνώριση ενός βουνού από χρέη που η ελληνική οικονομία δεν θα είναι ποτέ σε θέση να αποπληρώσει. Έχει επισημανθεί και δεν αμφισβητείται, ότι μια περικοπή του χρέους είναι αναπόφευκτη, αργά ή γρήγορα. Έτσι οι πιστωτές, παρόλο που έχουν γνώση της πραγματικότητας, επιμένουν στην τυπική αναγνώριση ενός χρέους, το οποίο στην πραγματικότητα είναι φορτίο αβάσταχτο για τη χώρα.
Μέχρι πρόσφατα, επέμειναν ακόμη στην επίτευξη ενός πρωτογενούς πλεονάσματος κυριολεκτικά φανταστικού ύψους, άνω του 4 %. Αυτό έχει μειωθεί στην ακόμη μη ρεαλιστική απαίτηση για 1 %. Όμως μέχρι στιγμής, η συμφωνία από την οποία εξαρτάται η τύχη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, σκοντάφτει στην απαίτηση των πιστωτών να διατηρηθεί ζωντανό ένα μύθευμα.
Τότε, οι χρηματοπιστωτικές αγορές αντέδρασαν ηρεμώντας, μετά απόι εκείνη τη μοναδική εκείνη πράξη, με την οποία ο επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας προέβαλε ως ασπίδα μια προσομοίωση δημοσιονομικής κυριαρχίας. Στην πραγματικότητα, την κυριαρχία αυτή δεν τη διέθετε ούτε την διαθέτει, δεδομένου ότι όπως και πρίν, οι κεντρικές τράπεζες των κρατών-μελών είναι υπεύθυνες για να παρέχουν πιστώσεις έσχατης ανάγκης.
Την αρμοδιότητα αυτή, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο δεν μπορεί να την επιβεβαιώσει και να εγκρίνει, στηρίζοντάς την σε κατά γράμμα ερμηνεία των Ευρωπαϊκών Συνθηκών. Όμως, συνέπεια της παρούσας απόφασής του είναι, ότι με λίγους περιορισμούς, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα μπορεί να χρησιμοποιεί τα περιθώρια ελιγμών ενός δανειστή έσχατης ανάγκης.
Το εκλογικό αποτέλεσμα στην Ελλάδα ήταν ψήφος ενάντια στην ταπεινωτική εξαθλίωση
Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο ενέκρινε αυτή την όχι εντελώς συνταγματικά ορθή δράση διάσωσης και το Ομοσπονδιακό Συνταγματικό Δικαστήριο της Γερμανίας αναμένεται να ακολουθήσει την απόφαση αυτή με τις συνήθεις «περιοριστικές επεμβάσεις».
Μπαίνει κανείς στον πειρασμό να πει, ότι το δίκαιο των Ευρωπαϊκών Συνθηκών δεν «κάμφθηκε» με άμεσο τρόπο από τους φρουρούς του, αλλά αντιμετωπίζεται με ελαστικό τρόπο, για να εξομαλύνονται κατά περίπτωση οι δυσμενείς επιπτώσεις που προκύπτουν από τον ελαττωματικό σχεδιασμό της νομισματικής ένωσης. Το ελάττωμα αυτό, όπως έχει καταδειχθεί επανειλημμένα εδώ και πολλά χρόνια, από νομικούς, πολιτικούς επιστήμονες και οικονομολόγους, μπορεί να διορθωθεί μόνο με μια μεταρρύθμιση των θεσμικών οργάνων.
Το μπαλάκι που πετιέται από το Ομοσπονδιακό Γερμανικό Συνταγματικό Δικαστήριο της Καρλσρούης στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο του Λουξεμβούργου και πάλι πίσω, δείχνει ότι στη δομή της νομισματικής ένωσης υπάρχει ένα κενό που καλύφθηκε από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα με τη μέθοδο της βοήθειας έκτακτης ανάγκης. Όμως, η έλλειψη δημοσιονομικής κυριαρχίας είναι μόνο ένα από τα πολλά τρωτά σημεία. Η νομισματική ένωση θα παραμείνει ασταθής όσο δεν συμπληρώνεται από μια τραπεζική, δημοσιονομική και οικονομική ένωση. Αν όμως δεν θέλουμε να υποβαθμίζουμε ανοιχτά τη δημοκρατία σε διακοσμηστικό στοιχείο, αυτό σημαίνει την ολοκλήρωση της νομισματικής ένωσης σε πολιτική ένωση.
Εκείνα τα δραματικά γεγονότα του 2012, εξηγούν γιατί ο Mario Draghi κολυμπά ενάντια στο νωθρό ρεύμα της κοντόφθαλμης και ακέφαλης πολιτικής. Αμέσως μετά την αλλαγή της κυβέρνησης στην Ελλάδα, έσπευσε να μιλήσει: «Χρειαζόμαστε ένα κβαντικό άλμα στη θεσμική σύγκλιση. Πρέπει να ξεφύγουμε από ένα σύστημα ελέγχου για τις εθνικές οικονομικές πολιτικές και αντ' αυτού να μεταβιβάσουμε περισσότερη κυριαρχία στους κοινούς θεσμούς». Έστω και αν δεν το αναμέναμε αυτό από έναν πρώην τραπεζίτη της Goldman Sachs, ο Draghi θα ήθελε μάλιστα, αυτές οι ληξιπρόθεσμες θεσμικές μεταρρυθμίσεις, να συνδέονται με «περισσότερη δημοκρατική λογοδοσία» (βλ. Süddeutsche Zeitung της 17ης Μαρτίου 2015 σελ. 15).
Εδώ μίλησε κάποιος που έχει καταλάβει ότι οι λογομαχίες πίσω από κλειστές πόρτες, μεταξύ κυβερνητικών ηγετών καθένας από τους οποίους σκέφτεται μόνο την εθνική εκλογική πελατεία του, δεν επαρκούν για να μπορούν να λαμβάνουν τις αναγκαίες αποφάσεις για δημοσιονομικά, οικονομικά και κοινωνικά θέματα. Σήμερα, τρεις μήνες αργότερα, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα ετοιμάζεται ήδη και πάλι να αγοράσει χρόνο για λογαριασμό κυβερνήσεων ανίκανων για δράση, με δάνεια έκτακτης ανάγκης.
Επειδή τον Μάιο του 2010, τα συμφέροντα των επενδυτών ήταν πιο σημαντικά για τη Γερμανίδα καγκελάριο από ό,τι μια περικοπή των χρεών με στόχο την αναδιάρθρωση της ελληνικής οικονομίας, σήμερα είμαστε πάλι εγκλωβισμένοι σε μια κρίση. Τώρα, έρχεται ολοφάνερο στο προσκήνιο ένα άλλο θεσμικό έλλειμμα.
Το ελληνικό εκλογικό αποτέλεσμα είναι η ψήφος ενός έθνους που με μεγάλη πλειοψηφία αμύνεται εναντίον μιας εξίσου ταπεινωτικής όσο και καταπιεστικής κοινωνικής εξαθλίωσης, που έφερε στη χώρα η πολιτική της λιτότητας που της επιβλήθηκε. Για την ίδια την ψηφοφορία δεν υπάρχει αμφιβολία: Ο πληθυσμός απορρίπτει τη συνέχιση μιας πολιτικής, την αποτυχία της οποίας γνώρισε από πρώτο χέρι με δραματικό τρόπο. Έχοντας ως όπλο αυτή τη δημοκρατική νομιμοποίηση, η ελληνική κυβέρνηση προσπαθεί να επιφέρει μια αλλαγή πολιτικής στη ζώνη του ευρώ.
Στην προσπάθεια αυτή, η ελληνική κυβέρνηση σκοντάφτει στις Βρυξέλλες στους εκπροσώπους των 18 άλλων κυβερνήσεων, που αιτιολογούν την απόρριψή τους παραπέμποντας έξυπνα η καθεμιά στη δική της δημοκρατική εντολή. Έρχονται στη μνήμη οι πρώτες εκείνες συνεδριάσεις, όταν οι αρχάριοι αυθάδεις, που βρισκόταν ακόμη στην έξαρση του εκλογικού τους θριάμβου, αντάλλασσαν τραγελαφικά λεκτικά χτυπήματα με τους παλιούς και κατεστημένους, που αντιδρούσαν άλλοτε πατερναλιστικά-καλόκαρδα και άλλοτε υποτιμητικά και απορριπτικά: Και οι δύο πλευρές επαναλάμβαναν σαν παπαγάλοι ότι είναι εξουσιοδοτημένες από τους αντίστοιχους δικούς τους «λαούς».
Η ακούσια κωμωδία αυτού του κοινού τρόπου σκέψης, δηλαδή του ομόφωνου εγκλωβισμού όλων των πλευρών στο εθνικό κράτος, αποκαλύπτει στην ευρωπαϊκή κοινή γνώμη αυτό που πραγματικά λείπει: είναι ανάγκη να επικεντρωθούμε στη διαμόρφωση κοινής πολιτικής βούλησης των πολιτών, για βαρυσήμαντες πολιτικές αποφάσεις στον πυρήνα της Ευρώπης [δηλαδή στη ζώνη του ευρώ].
Όμως το κάλυμμα που αποκρύπτει αυτό το θεσμικό έλλειμμα, στην πραγματικότητα δεν έχει ακόμη σχισθεί. Οι εκλογές στην Ελλάδα σκόρπισαν άμμο στα γρανάζια του μηχανισμού των Βρυξελλών, γιατί στην περίπτωση αυτή, οι ίδιοι οι πολίτες αποφάσισαν για μια εναλλακτική λύση στην ευρωπαϊκή πολιτική, καθώς η ευρωπαϊκή πολιτική είναι θέμα που τους καίει.
Αλλού, οι κυβερνώντες λαμβάνουν παρόμοιες αποφάσεις με τεχνοκρατικό τρόπο σε στενό κύκλο και αποκρύπτουν από την κοινή γνώμη της χώρας τους τα ζητήματα που ενοχλούν και προκαλούν ανησυχία. Οι διαπραγματεύσεις για την εξεύρεση συμβιβασμού στις Βρυξέλλες παραπαίουν, ίσως γιατί και οι δύο πλευρές δεν αντιλαμβάνονται τη δυστοκία των διαπραγματεύσεων ως συνέπεια του ελαττωματικού σχεδιασμού των διαδικασιών και των θεσμικών οργάνων, αλλά τη θεωρούν επακόλουθο της λανθασμένης συμπεριφοράς των εταίρων τους.
Βέβαια, το κύριο πρόβλημα είναι η επίμονη προσήλωση σε μια πολιτική λιτότητας, η οποία όχι μόνο δέχεται τη σφοδρή διεθνή επιστημονική κριτική, αλλά έχει προκαλέσει στην Ελλάδα βάρβαρες βλάβες και αποδεδειγμένα έχει αποτύχει. Αλλά η βασική σύγκρουση, όπου η μία πλευρά θέλει να επιφέρει μια αλλαγή της πολιτικής, ενώ η άλλη πλευρά αρνείται πεισματικά να συμμετάσχει σε πολιτική διαπραγμάτευση, αποκαλύπτει μια βαθύτερη ασυμμετρία.
Πρέπει να δούμε ξεκάθαρα το επιθετικό, το σκανδαλώδες αυτής της άρνησης: Ο συμβιβασμός δεν σκοντάφρει σε μερικά δισεκατομμύρια πάνω ή κάτω, ούτε καν σ' αυτό ή εκείνο το μέτρο, αλλά αποκλειστικά και μόνον στο ελληνικό αίτημα να καταστεί δυνατή μια νέα αρχή για την οικονομία και για τον λαό που τον εκμεταλλεύονται διεφθαρμένες ελίτ, είτε με περικοπή του χρέους είτε με μια ρύθμιση ισοδύναμα αποτελεσματική - για παράδειγμα με αναστολή εξυπηρέτησης του χρέους μέχρι να υπάρξει επαρκής ρυθμός της αύξησης του ΑΕΠ.
Αντ' αυτού, οι πιστωτές επιμένουν στην αναγνώριση ενός βουνού από χρέη που η ελληνική οικονομία δεν θα είναι ποτέ σε θέση να αποπληρώσει. Έχει επισημανθεί και δεν αμφισβητείται, ότι μια περικοπή του χρέους είναι αναπόφευκτη, αργά ή γρήγορα. Έτσι οι πιστωτές, παρόλο που έχουν γνώση της πραγματικότητας, επιμένουν στην τυπική αναγνώριση ενός χρέους, το οποίο στην πραγματικότητα είναι φορτίο αβάσταχτο για τη χώρα.
Μέχρι πρόσφατα, επέμειναν ακόμη στην επίτευξη ενός πρωτογενούς πλεονάσματος κυριολεκτικά φανταστικού ύψους, άνω του 4 %. Αυτό έχει μειωθεί στην ακόμη μη ρεαλιστική απαίτηση για 1 %. Όμως μέχρι στιγμής, η συμφωνία από την οποία εξαρτάται η τύχη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, σκοντάφτει στην απαίτηση των πιστωτών να διατηρηθεί ζωντανό ένα μύθευμα.
Υπάρχουν βέβαια και πολιτικοί λόγοι για τους οποίους οι «δότριες χώρες» παραμένουν προσκολλημένες σ' αυτό το μύθευμα, με το οποίο αναβάλλουν βραχυπρόθεσμα μια δυσάρεστη απόφαση. Φοβούνται, για παράδειγμα, ένα φαινόμενο του ντόμινο σε άλλες «λήπτριες χώρες» και η Άνγκελα Μέρκελ δεν είναι βέβαιη άν θα έχει μαζί της την πλειοψηφία του δικού της κόμματος στη Bundestag. Αλλά μια λανθασμένη πολιτική θα πρέπει ούτως ή άλλως να αναθεωρηθεί, υπό το πρίσμα των αντιπαραγωγικών συνεπειών της. Από την άλλη πλευρά, η ευθύνη για το αδιέξοδο δεν πρέπει να αποδοθεί μόνον στο ένα μέρος της διαπραγμάτευσης.
Δεν μπορώ να κρίνω αν τα τακτικά βήματα που επέλεξε η ελληνική κυβέρνησης βασίζονται σε μια μελετημένη στρατηγική, και ποιά από αυτά μπορούν να εξηγηθούν από τους πολιτικούς περιορισμούς της, ποιά από την απειρία ή την ανικανότητα του διαπραγματευτικού προσωπικού της. Σχετικά με τις επικρατούσες πρακτικές και με τις κοινωνικές δομές που εμποδίζουν τις πιθανές μεταρρυθμίσεις, είμαι ανεπαρκώς ενημερωμένος.
Σε κάθε περίπτωση είναι φανερό ότι ο Όθωνας Wittelsbach και οι Βαυαροί του δεν είχαν δημιουργήσει λειτουργικό κράτος. Ωστόσο, από αυτές τις δύσκολες συνθήκες δεν εξηγείται γιατί η ελληνική κυβέρνηση δυσκολεύει ακόμη και τους συμπαθούντες της, να διακρίνουν μια πολιτική γραμμή στην ακανόνιστη συμπεριφορά της. Δεν φαίνεται να κάνουν καμμιά ορθολογική προσπάθεια για να συγκροτήσουν συμμαχίες. Κανείς δεν διακρίνει άν οι αριστεροί εθνικιστές έχουν μια μάλλον εθνοκεντρική αντίληψη για την αλληλεγγύη και επιλέγουν την παραμονή στη ζώνη του ευρώ μόνον από λόγους σύνεσης - ή αντίθετα, η προοπτική τους εκτείνεται και πέρα από το εθνικό κράτος.
Η αξίωση για μια περικοπή του χρέους που ακούγεται σαν basso continuo στις διαπραγματεύσεις, σε καμία περίπτωση δεν αρκεί για να αφυπνίσει στην άλλη πλευρά, τουλάχιστον την πεποίθηση ότι η νέα κυβέρνηση είναι διαφορετική: ότι θα δρά πιο ενεργητικά και πιο υπεύθυνα από τις πελατειακές κυβερνήσεις που έχει διαδεχθεί.
Ο Τσίπρας και ο ΣΥΡΙΖΑ θα έπρεπε να αναπτύξουν το μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα μιας κυβέρνησης της αριστεράς. Έτσι θα μπορούσαν να «αποκαλύψουν» τους διαπραγματευτές εταίρους τους στις Βρυξέλλες και στο Βερολίνο. Τον προηγούμενο μήνα, ο Amartya Sen παρομοίωσε την πολιτική της λιτότητας που επέβαλε η γερμανική ομοσπονδιακή κυβέρνηση με ένα φάρμακο που περιέχει ένα τοξικό μείγμα αντιβιοτικών και ποντικοφάρμακου.
Στο πνεύμα του κατόχου βραβείου Νόμπελ για την οικονομία, η αριστερή κυβέρνηση πρέπει να κάνει έναν Κεϋνσιανό διαχωρισμό των συστατικών του φαρμάκου της Μέρκελ και να απορρίψει με σταθερότητα όλα τα νεοφιλελεύθερα συστατικά του. Αλλά την ίδια στιγμή, πρέπει να δείξει αξιόπιστα την πρόθεσή της να κάνει πράξη τον καθυστερούμενο, ληξιπρόθεσμο εκσυγχρονισμό του κράτους και της οικονομίας, να εξισορροπήσει την κατανομή των βαρών της κρίσης μέσα στην κοινωνία, να καταπολεμήσει τη διαφθορά και της φοροδιαφυγή και ούτω καθ΄ εξής.
Αντ' αυτού, στηρίχτηκε στην ηθικολογία: σε ένα παιχνίδι επίρριψης ευθυνών, που υπό τις ισχύουσες συνθήκες έθεσε σε πλεονεκτική θέση τη γερμανική κυβέρνηση, η οποία με νεο-γερμανική δύναμη, με ένα έξυπνο τελικό κτύπημα αναίρεσε την απόλυτα δικαιολογημένη αξίωση της Ελλάδας, στις δύο συν τέσσερις διαπραγματεύσεις.
Η ανεπάρκεια της ελληνικής κυβέρνησης δεν αλλάζει το σκάνδαλο, που συνίσταται στο γεγονός ότι οι πολιτικοί στις Βρυξέλλες και στο Βερολίνο αρνούνται να διαπραγματευτούν με συναδέλφους τους από την Αθήνα ως πολιτικοί. Μοιάζουν με πολιτικούς, όμως μιλούν μόνον μέσα στα πλαίσια του οικονομικού τους ρόλου ως πιστωτές. Αυτή η μετατροπή σε ζόμπι έχει το εξής νόημα: δίνουν στην παρατεταμένη αφερεγγυότητα ενός κράτους την εξωτερική μορφή μιας απολιτικής διαδικασίας του αστικού δικαίου, που ανήκει στην αρμοδιότητα των δικαστηρίων και όχι της πολιτικής.
Το κάνουν, γιατί έτσι μπορούν πιο εύκολα να αρνηθούν την πολιτική συνευθύνη. Ο Τύπος μας κάνει χιούμορ για την μετονομασία της Τρόικας. Πραγματικά, αυτό είναι κάτι σαν μαγική πράξη. Αλλά σ' αυτήν εκδηλώνεται και η νόμιμη επιθυμία να καταδειχθεί το πρόσωπο των πολιτικών που κρύβεται πίσω από τη μάσκα των πιστωτών. Γιατί μόνον με την ιδιότητα των πολιτικών μπορεί αυτοί να κληθούν να λογοδοτήσουν για μια αποτυχία, αποτελέσματα της οποίας είναι η απώλεια ευκαιριών ζωής σε μεγάλη έκταση, η εξάπλωση της ανεργίας, των ασθενειών, της κοινωνικής στέρησης και της απελπισίας.
 |
O Habermas με φοιτητές, στην περίφημη αίθ. διαλέξεων 7,
Πανεπιστήμιο Φραγκφούρτης (πηγή: Μαυροζαχαράκης)
|
Για τις αμφιλεγόμενες δραστηριότητες της διάσωσης, η Άνγκελα Μέρκελ έβαλε από την αρχή στο παιχνίδι και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Αυτό είναι αρμόδιο για τις δυσλειτουργίες του διεθνούς χρηματοπιστωτικού συστήματος. Ως θεραπευτής φροντίζει για τη σταθερότητά του και συνακόλουθα πράττει για το γενικό συμφέρον των επενδυτών, ιδίως των θεσμικών επενδυτών.
Ως μέλη της Τρόικας συγχωνεύτηκαν με αυτόν τον παράγοντα (ΔΝΤ) και ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα, ώστε οι πολιτικοί, όταν ενεργούν υπό την ιδιότητα αυτή, να περιορίζονται σε ρόλο παραγόντων που δρουν υπό αυστηρά δεσμευτικούς κανόνες και είναι απρόσβλητοι από αξιώσεις λογοδοσίας.
Αυτή η εξαφάνιση της πολιτικής με την προσαρμογή στην αγορά, μπορεί να εξηγήσει τo υποκριτικό τουπέ με το οποίο οι εκπρόσωποι της γερμανικής ομοσπονδιακής κυβέρνησης, κατά τα άλλα όλοι άνθρωποι υψηλού ήθους, αρνούνται την πολιτική τους συνευθύνη για τις καταστροφικές κοινωνικές συνέπειες που έχουν προκαλέσει τα νεοφιλελεύθερα προγράμματα λιτότητας, τα οποία επιβλήθηκαν με τη δική τους βαρύνουσα γνώμη στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο.
Το σκάνδαλο των σκανδάλων είναι ο πεισματικός εγωισμός με τον οποίο η γερμανική κυβέρνηση αντιλαμβάνεται την ηγετική της θέση. Η Γερμανία οφείλει την ώθηση για την οικονομική πρόοδο, από την οποία εξακολουθεί να ωφελείται σήμερα, στη σοφία των πιστωτριών χωρών που την απελευθέρωσαν περίπου από το ήμισυ του χρέους της με τη Συμφωνία του Λονδίνου, το 1953.
Όμως το ζήτημα δεν είναι η ηθική μικρότητα, αλλά ο πολιτικός πυρήνας: οι πολιτικές ελίτ στην Ευρώπη δεν μπορούν πλέον να κρύβονται από τους ψηφοφόρους τους και να υπεκφεύγουν από τις εναλλακτικές λύσεις, που θέτει μπροστά μας η πολιτικά ατελής νομισματική ένωση. Οι πολίτες και όχι οι τράπεζες πρέπει να έχουν τον τελευταίο λόγο στα ζητήματα για τη μοίρα της Ευρώπης.
Στη μεταδημοκρατική νάρκωση της κοινής γνώμης συμβάλλει επίσης η μορφολογική και διαρθρωτική μεταβολή στον Τύπο, προς την κατεύθυνση μιας δημοσιογραφίας-θεραπαινίδας, η οποία πιασμένη χέρι - χέρι με την πολιτική τάξη, φροντίζει μόνον για την ευημερία των πελατών.
Habermas Forum: Ένας ιστότοπος από την Δανία (των Kristian Hansen - δημοσιογράφου και πολιτικού επιστήμονα στο University of Aarhus, και Thomas Gregersen - πολιτικού επιστήμονα)
Χάμπερμας: Η σημερινή Ευρώπη μεταξύ παράλυσης και σύγχυσης
Τι σημαίνει μια ισχυρή Ευρώπη; - Ομιλία του Χάμπερμας στο Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα Γερμανίας
Στην έκδοση «Δημοκρατία ή Καπιταλισμός - Η Ευρώπη σε κρίση», Τόμοι Α’ & Β', περιέχονται τα 3 κείμενα του Habermas «Το δομικό σφάλμα της νομισματικής ένωσης», «Η Ευρώπη υπό το πρίσμα της συνταγματοποίησης του διεθνούς δικαίου» & «Δημοκρατία ή καπιταλισμός - από την δυστυχία του κατακερματισμού σε εθνικά κράτη σε μια καπιταλιστική ενοποιημένη κοινωνία», συν μια συζήτησή του με τους Joschka Fischer, Chr. Callies & Henrik Enderlein. Η Εισαγωγή (pdf)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου