Ο Timothy Garton Ash, «ψυχή» του βρετανικού φιλοευρωπαϊσμού στις ιστορικές και πολιτικές επιστήμες, με μακροχρόνια επίδραση στην δρώσα πολιτική της ΕΕ, με το βλέμμα και στο ερχόμενο βρετανικό δημοψήφισμα για την παραμονή ή όχι του ΗΒ στην ΕΕ, προειδοποιεί: Ακόμη και άν κάποιος δεν νοιάζεται για τον ελληνικό λαό, το ρήγμα που θα προκαλέσει μια Grexit θα κλονίσει όλη την ευρωπαϊκή ήπειρο.
Η Ευρώπη πρέπει να σώσει την Ελλάδα. Οι συνέπειες της παραμονής της Ελλάδας εντός της ζώνης του ευρώ θα είναι κακές, αλλά οι συνέπειες μιας εγκατάλειψής της θα είναι χειρότερες. Χειρότερες όχι μόνο από οικονομική άποψη, αλλά και από ανθρωπιστική, γεωπολιτική και ιστορική. Μετά από μια Grexit, η Ευρώπη δεν θα είναι η ίδια με την σημερινή και δεν θα ξαναγίνει ποτέ.
Ήμουν
στην Ελλάδα πριν από δύο εβδομάδες και το αντίκρυσα αυτό παντού σε κάθε γωνιά του δρόμου, είτε στεκόμουν στην αρχαία Πνύκα, στο λίκνο της δημοκρατίας, είτε συνομιλούσα
με σημαντικούς επιχειρηματίες, δημοσιογράφους και ακαδημαϊκούς, πολλοί
από τους οποίους είχαν σκληρή κριτική στάση απέναντι στη σημερινή κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ. Όμως επιστρέφοντας μετά πίσω στη Βόρεια Ευρώπη, στην Αγγλία, στο Βέλγιο και
τώρα στην Πολωνία, εδώ στο βορρά δεν βρίσκω απλά και μόνον σχετική αδιαφορία (η Ελλάδα είναι πιο συχνά θέμα για ανέκδοτα και όχι για βαθιά ανησυχία), αλλά
και δύο επικίνδυνες ψευδαισθήσεις.
Πρώτον,
είναι ακόμη ευρέως διαδεδομένη η υπόθεση ότι αυτό το ελληνο-γερμανικό
παιχνίδι chicken game - «ποιός θα δειλιάσει πρώτος» - με κάποιο τρόπο θα καταλήξει σε έναν περίπλοκο και ακατανόητο συμβιβασμό της τελευταίας
στιγμής, του κλασικού στυλ των Βρυξελλών. Δεύτερον, μερικές φορές εναλλακτικά στο προηγούμενο, υπάρχει η άποψη ότι μια Grexit έτσι κι αλλιώς
δεν θα έχει τόσο μεγάλη σημασία: Η Ελλάδα αντιπροσωπεύει
λιγότερο από το 2% της οικονομικής παραγωγής της ευρωζώνης, και η ζώνη του ευρώ διαθέτει πλέον τείχη προστασίας για να εμποδίσει τις φλόγες
να εξαπλωθούν και σε άλλες χώρες της Νότιας Ευρώπης.
 |
| The Guardian, εικονογράφηση Robert G. Fresson |
Γιατί θα πρέπει οι χειρώνακτες εργαζόμενοι, από την Ιρλανδία μέχρι τη Λετονία, οι οποίοι έχουν ήδη υποστεί όλες τις οδύνες των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων και της λιτότητας, να συνεχίσουν να πληρώνουν ακόμη και για εκείνους που δεν έχουν υποστεί; Ίσως, τελικά, μια Grexit να ήταν καλύτερη για όλους τους εμπλεκόμενους. Ο Francesco Giavazzi, καθηγητής οικονομικών στο Πανεπιστήμιο Bocconi στο Μιλάνο, τολμά να γράψει ακόμη και το εξής: «Θα πρέπει να αναρωτηθούμε αν είναι πραγματικά τόσο σημαντικό να κρατήσουμε την Ελλάδα μέσα στην ΕΕ».
Ας εξετάσουμε αυτές τα δύο ψευδαισθήσεις με τη σειρά. Ως προς την πρώτη, το «ατύχημα» θα μπορούσε να συμβεί και αύριο. Οι
ελληνικές τραπεζικές καταθέσεις διαρρέουν και κατεβαίνει η στάθμη τους σαν το νερό μέσα σε ένα ραγισμένο βαρέλι: μειώθηκαν κατά περισσότερο από 500 εκατομμύρια € (£ 362 εκ) μόνο μέσα σε μία
ημέρα, την 5η Ιουνίου, όταν η κυβέρνηση ματαίωσε μια
προγραμματισμένη πληρωμή οφειλών στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Οι πλούσιοι έχουν ήδη βγάλει μεγάλο μέρος των χρημάτων τους έξω από τη χώρα και οι φτωχοί τα κρύβουν κάτω από τα στρώματά τους. Ένας
ακόμη πανικός, ένα bank run, και τότε θα έχουμε ελέγχους στην
κίνηση κεφαλαίων και ένα χρεοκοπημένο κράτος που θα εκδίδει IOUs (υποσχετικές μελλοντικής πληρωμής) να
πληρώσει τους μισθούς και τις συντάξεις. Μόνον ο θεός Ζεύς ξέρει τι θα ακολουθήσει. Ίσως θα μπορούσε ακόμη και τότε να σωθεί η «παρτίδα», με ένα είδος χρεοκοπίας
εντός της ζώνης του ευρώ κατόπιν διαπραγμάτευσης, όμως μόνο οι πιο ανεύθυνοι playboy της Θεωρίας Παιγνίων θα στηρίζονταν σ' αυτό. Η Grexit μπορεί να συμβεί μέσω Graccident.
Και γιατί θα ήταν σημαντικό αν αυτό συνέβαινε; Πρώτον, για τους αρχάριους, οι αγορές θα γνώριζαν πια ότι η ένταξη μιας χώρας στην ευρωζώνη δεν είναι μη αναστρέψιμη. Η μετάδοση της «ασθένειας» στα κρατικά ομόλογα της επόμενης πιο αδύναμης οφειλέτριας χώρας της
ευρωζώνης πιθανόν να μην ήταν άμεση, όμως οποιαδήποτε
νέα κρίση σε μια αδύναμη οικονομία, θα μπορούσε δυνητικά να προκαλέσει
επιθετική κερδοσκοπία.
Στη συνέχεια, υπάρχει το οικονομικό και κατά συνέπεια ανθρωπιστικό κόστος που θα πληρώσει η Ελλάδα. Δεν
έχει νόημα να μιλήσουμε για όλα τα λάθη που έγιναν στο παρελθόν: υπάρχουν
αρκετά για να γεμίσουν όλα τα εξομολογητήρια σε όλες τις εκκλησίες στη
μεγάλη πολωνική πόλη του Βρότσλαβ (όπου γράφω αυτές τις γραμμές), και
μπορώ να σας πω ότι υπάρχουν πάρα πολλοί άνθρωποι που περιμένουν να ακούσουν και να ελέγξουν τις αμαρτίες των άλλων. Περιττό
να πούμε ότι, η Ελλάδα δεν θα έπρεπε ποτέ να ενταχθεί στην ζώνη του ευρώ, ενώ η ίδια η ευρωζώνη δεν θα
έπρεπε ποτέ να ξεκινήσει τη λειτουργία της με μια τέτοια λανθασμένη σχεδίαση και δομή.
Περιττό
να πούμε ότι οι πελατειακές ελληνικές κυβερνήσεις, που μπορούσαν, κατά τα πρώτα χρόνια του ευρώ, να
δανείζονται με επιτόκια τόσο χαμηλά όσο της Γερμανίας, έκαναν μια ήδη κακή κατάσταση πολύ χειρότερη, σε συνεργασία με τους Έλληνες ολιγάρχες. Το
φάρμακο μετά την έναρξη της κρίσης που συνταγογραφήθηκε από τη Γερμανία και το ΔΝΤ, ήταν
απο την αρχή σχεδόν βέβαιο ότι θα επιδείνωνε την κατάσταση ενός τέτοιου βαρειά
ασθενή. Ο δε ασθενής από τη μεριά του, απλά προσποιήθηκε ότι λαμβάνει κάποια από αυτά τα φάρμακα, και ούτω καθεξής. Αλλά δεν είναι η στιγμή να μαλώσουμε για την ιστορία.
Όπως και να κατανείμουμε το φταίξιμο, παραμένει το γεγονός ότι πολλοί Έλληνες έχουν υποφέρει τρομερά. Σε
ψυχρούς αριθμούς, οι πραγματικές δαπάνες της ελληνικής οικονομίας
μειώθηκαν κατά το ένα τρίτο περίπου μέσα σε 7 χρόνια, και έχουμε σχεδόν έναν στους δύο
νέους χωρίς δουλειά. Ακόμη
πιο ψυχρά νούμερα: ο αριθμός των αυτοκτονιών αυξήθηκε κατά
35% ή και περισσότερο μεταξύ 2010 και 2012. Δεν μπορώ να βγάλω από το μυαλό μου την ιστορία του Θεόδωρου Γιάνναρου, επικεφαλής του νοσοκομείου
Ελπίς στην Αθήνα, ο οποίος μετά τη δραστική μείωση των υγειονομικών δαπανών εργάζεται 20
ώρες την ημέρα εξαντλημένος, καπνίζοντας το ένα τσιγάρο μετά το άλλο. Την ώρα που ο Γιάνναρος εργαζόταν για να σώζει ζωές, έλαβε την είδηση ότι ο 26χρονος γιος του τερμάτισε τη δική του ζωή με ένα άλμα μπροστά σε έναν συρμό του μετρό.
Κανείς δεν γνωρίζει τι ακριβώς θα
συμβεί άν
η Ελλάδα φύγει από τη ζώνη του ευρώ. Ωστόσο ο νομπελίστας οικονομολόγος Χριστόφορος Πισσαρίδης
υπολογίζει ότι το αποτέλεσμα θα μπορούσε να είναι η πιο δραματική πτώση του
βιοτικού επιπέδου στην πρόσφατη οικονομική ιστορία. Και
κάθε Έλληνας θα φωνάζει: «Για ποιό λόγο όλη αυτή η δυστυχία»; Μιας και η χώρα εξακολουθεί να έχει το πολιτικό σύστημα
που εφευρέθηκε στην αρχαία Αθήνα και ασκήθηκε στην Πνύκα, αυτό το μίγμα της
οργής και της απελπισίας θα εκφρασθεί μέσω της κάλπης. Εκτός και αν συμβεί κάποιο θαύμα, η Grexit σίγουρα θα έχει ως αποτέλεσμα μια ακόμη πιο
ριζοσπαστική, λαϊκιστική, εθνικιστική κυβέρνηση, είτε από τα αριστερά
είτε από τα δεξιά.
Αυτό θα έχει σοβαρές συνέπειες για το σύνολο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τη θέση της στον κόσμο. Είτε προβλέπεται είτε όχι από καθαρά νομική σκοπιά, η έξοδος από την ευρωζώνη θα ωθήσει και στην έξοδο από την ΕΕ, ενώ οι άλλοι εταίροι της ΕΕ θα προσπαθούν να κρατήσουν την Ελλάδα ως κράτος-μέλος της. Στη χειρότερη
περίπτωση τα πρακτικά προβλήματα της απεμπλοκής θα κρατήσουν χρόνια. Εν τω μεταξύ, και μέχρι την οριστική αποκοπή, μια μετα-Grexit ριζοσπαστική ελληνική κυβέρνηση θα
μπορούσε, για παράδειγμα, να δοκιμάσει να θέσει βέτο σε περαιτέρω επέκταση
των κυρώσεων εναντίον της Ρωσίας για το ουκρανικό ζήτημα.
Ενώ
η Μόσχα δεν θα δαπανούσε στην πραγματικότητα πολλά χρήματα για χάρη της Ελλάδας, θα ήταν περισσότερο
από ευτυχής να παίξει το πολιτικό χαρτί της αλληλεγγύης ανάμεσα σε δύο
μεγάλα έθνη της Ορθόδοξης πίστης. Όσο για τους χιλιάδες πρόσφυγες από τη Μέση Ανατολή και την
Αφρική, που ήδη έρχονται περνώντας από όλη τη Μεσόγειο, η Αθήνα δεν θα είχε κανένα
κίνητρο να μην τους αφήσει να περάσουν κατευθείαν σ' αυτή την πλουσιότερη
Ευρώπη, η οποία (όπως θα είναι τότε η γνώμη των περισσότερων Ελλήνων), εγκατέλειψε την Ελλάδα στη μοίρα της.
Ρώτησα έναν Τούρκο πρώην υπουργό πώς θα αντιδράσει η Τουρκία. Με μια υποτιμημένη νεο-δραχμή, είπε, η Ελλάδα θα ανταγωνίζεται μεν σε επίπεδο τιμών την τουριστική
βιομηχανία της Τουρκίας, όμως από γεωπολιτική άποψη, μια Grexit θα κάνει ακόμη λιγότερο ελκυστική για την Τουρκία την ένταξή της στην ΕΕ. Αντ' αυτού, η Τουρκία θα φροντίσει να είναι από μόνη της μια περιφερειακή δύναμη.
Εν
τω μεταξύ, η Κίνα κατέχει ήδη το λιμάνι εμπορευματοκιβωτίων του Πειραιά
στην Αθήνα και σχεδιάζει να το μετατρέψει σε ζωτικό σημείο εισόδου προς την Ευρώπη, μέσα στα πλαίσια της
εξαιρετικά φιλόδοξης στρατηγικής της “One Belt, One Road” [Μία ζώνη, ένα δρόμος], της
γνωστής και ως «Νέος Δρόμος του Μεταξιού». Το Πεκίνο, με τα τεράστια συναλλαγματικά αποθέματα του, θα ήταν περισσότερο
από ευτυχές να πάρει κάτι περισσότερο από τα κομμάτια της πίτας - και συνακόλουθα να αποκτήσει και μεγαλύτερη επιρροή στο εσωτερικό της ΕΕ.
Σε τέτοια περίπτωση, το
μέρος που κάποτε ήταν το λίκνο της Ευρώπης αλλά και της δημοκρατίας
- ο ελληνικός στόλος που νίκησε την αρχαία Περσία στη μάχη της Σαλαμίνας
απέπλευσε από το λιμάνι του Πειραιά - θα είναι πλέον μόνο η άκρη της
ουράς του κινεζικού δράκου. Και αργά ή γρήγορα, η ουρά αυτή θα αποκτήσει κεντρί.
Έτσι,
ακόμη κι αν δεν έμεινε στην καρδιά μας ούτε ίχνος συμπάθειας για τους
Έλληνες, ούτε καν για τον Γιάνναρο και για τον χαμένο γιο του, άν απέμεινε λίγο μυαλό στο κεφάλι μας και νοιαζόμαστε έστω και λίγο για το μέλλον της
Ευρώπης, είναι εύκολα κατανοητό γιατί πρέπει να σώσουμε την Ελλάδα.
Τ. Garton Ash: Xi Jinping’s China is the greatest political experiment on Earth
Βιβλία του T. Garton Ash
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου