Η Ευρώπη πρέπει να αντιστρέψει την πορεία της Η πολιτική επιστρέφει

της Ούλρικε Γκερό

     

© Die Zeit 10 nach 8: - Ulrike Guérot:  Europa muss sich umstülpen  - 15.7.2015

          
Καθολική ισότητα σε δικαιώματα και υποχρεώσεις, για όλες τις αγορές και όλους τους πολίτες. Μετά την πολιτική καταστροφή στην αντιμετώπιση της ελληνικής κρίσης είναι καιρός να συζητήσουμε πως θα οικοδομηθεί η ευρωπαϊκή Δημοκρατία.
     
Το περασμένο Σαββατοκύριακο η Ευρώπη αντίκρυσε για μερικές ώρες την άβυσσο να χάσκει μπροστά της. Η Grexit αποτράπηκε μεν, όμως πληρώθηκε μεγάλο κόστος: Το κόστος είναι οι βαθιές πληγές που ανοίχτηκαν στη Σύνοδο έκτακτης ανάγκης εκείνης της νύχτας και ο σκληρός, επιθετικός τρόπος των διαπραγματεύσεων. Πρέπει να προσεχθεί πάνω απ' όλα, η λεπτή αλλά σημαντική ρωγμή που άνοιξε στις γαλλο-γερμανικές σχέσεις, η οποία μέσα στους επόμενους μήνες θα μπορούσε να διευρυνθεί, με αποτέλεσμα απροσδόκητες και σοβαρές επιπτώσεις. Αυτή τη ρωγμή πολύ δύσκολα μπορεί να την καλύψει ο νέος άξονας Βερολίνου-Ελσίνκι. Αν η Σύνοδος Κορυφής στις Βρυξέλλες έδειξε κάτι, αυτό είναι ότι στο ελληνικό δράμα το σκόρ της διαπραγμάτευσης δεν είναι (πια) 18-1. 

H Ευρώπη ως αυτοκράτειρα,  Χάρτης του 1588 -  © Wikimedia Commons

Η επικράτηση του «όχι» στο ελληνικό δημοψήφισμα της 5ης Ιουλίου σηματοδότησε λοιπόν την αρχή μιας πολιτικοποίησης της κρίσης στη ζώνη του ευρώ. Σήμανε την επιστροφή του Πολιτικού, για να να παραπέμψω στην Chantal Mouffe. Και αυτό το Πολιτικό, η ζώνη του ευρώ θα το βρεί πάλι μπροστά της, το αργότερο το φθινόπωρο, επειδή, και πάλι, η αντιμετώπιση των συστημικών προβλημάτων του ευρώ απλά και μόνον αναβλήθηκε. Ο Τσίπρας επανέφερε στη ζώνη του ευρώ αυτό που της λείπει περισσότερο, δηλαδή τη δημοκρατία. Η ενοποίηση ήταν η ευρωπαϊκή πρόκληση του χθες. Σήμερα, ως προς τη νομισματική και οικονομική πολιτική, η Ευρώπη είναι σχεδόν πλήρως ενοποιημένη. Τώρα, το ζήτημα είναι  να ενσωματωθεί το ορφανό νόμισμα του ευρώ σε μια ευρωπαϊκή δημοκρατία που να δικαιώνει την αρχή της διάκρισης των εξουσιών του Μοντεσκιέ, έτσι ώστε τα «κυρίαρχα εθνικά κοινοβούλια» και συνακόλουθα οι ευρωπαίοι πολίτες να μη μπορούν να οδηγούνται εντέχνως σε αντιπαραθέσεις μεταξύ τους. Λόγου χάρη σε μια ψηφοφορία του γερμανικού κοινοβουλίου εναντίον των πακέτων διάσωσης της Ελλάδας ή σε ένα ελληνικό δημοψήφισμα κατά της ευρωπαϊκής πολιτικής της λιτότητας: Αυτή είναι μια συζήτηση που οδηγεί σε αδιέξοδο, δεδομένου ότι όλοι είμαστε πολίτες της χώρας του ευρώ. Πρέπει λοιπόν, όσο πιο γρήγορα γίνεται, να κάνουμε τη συζήτηση για την οικοδόμηση μιας πολιτικής κοινότητας στην ευρωπαϊκή ήπειρο! 
Πρέπει λοιπόν να μιλήσουμε επιτέλους για τους λευκούς ελέφαντες που τριγυρνάνε μέσα στο σπίτι μας εδώ και χρόνια, όμως εμείς κάνουμε πως δεν τους βλέπουμε. Υπάρχουν τουλάχιστον τρεις: Η Κεντρική Τράπεζα ως «χρηματοδότης τελευταίας καταφυγής», η νομοθεσία για χρεοκοπίες κρατών και η κοινή ευρωπαϊκή ασφάλεια για τους ανέργους. Ο χρόνος που έχει αγοράσει η ΕΚΤ έχει εξαντληθεί. Το χρήσιμο αλλά αινιγματικό «θα κάνουμε ό,τι χρειάζεται» («Whatever it takes») του Mario Draghi τώρα πρέπει να γίνει ένα πολιτικό «It takes this and we will do it now» («χρειάζεται αυτό και θα το κάνουμε τώρα»). Η ΕΚΤ πρέπει να γίνει χρηματοδότης τελευταίας καταφυγής της ζώνης του ευρώ και η νομικίστικη - ιδίως γερμανική - συζήτηση για την απαγόρευση της νομισματοποίησης του δημόσιου χρέους πρέπει να κλείσει. Επέκταση της εντολής της (Extension of Mandate) το αποκαλούν αυτό οι Αμερικανοί και οι Βρετανοί και αυτή την επέκταση της εντολής πρέπει να την αποφασίσει η πολιτική. Ιδιαίτερα εκείνοι οι οποίοι έχουν δημιουργήσει το σλόγκαν για «δημοκρατία εναρμονισμένη με τις αγορές», θα πρέπει απλά να κάνουν επιτέλους αυτό ακριβώς που θέλουν πολύ αυτές οι αγορές, αντί να κατατρίβονται σε δευτερεύουσας σημασίας συζητήσεις, όπως λόγου χάρη για το φόρο προστιθέμενης αξίας. 
¨Οταν το ελληνικό ρήγμα κλείσει, μπορεί να ξεκινήσει το πολιτικό έργο: «Όλες οι πολιτικές κοινότητες θα πρέπει να συνταχθούν ως δημοκρατίες», έγραψε ο Immanuel Kant το 1792. Ήρθε ο καιρός να υιοθετήσουν την πρόταση αυτή οι Ευρωπαίοι, ιδίως αυτοί που είναι από τη χώρα που θεωρεί τον Immanuel Kant ως τον φιλόσοφό της. Η Ευρώπη, με έμβρυο τη ζώνη του ευρώ, πρέπει να γίνει Ευρωπαϊκή Δημοκρατία: χειραφετημένη, κυρίαρχη και με βάση την θεμελιώδη αρχή της γενικής πολιτικής ισότητας των πολιτών της! 
Η Γαλλική Επανάσταση του 1789 καθιέρωσε την αρχή της γενικής πολιτικής ισότητας όλων των πολιτών, ανεξάρτητα από κοινωνικές τάξεις, Η πνευματική ευρωπαϊκή επανάσταση του 21ου αιώνα πρέπει να καθιερώσει αυτή την αρχή της ισότητας για όλους τους πολίτες της ευρωπαϊκής χώρας, ανεξάρτητα από τα όρια των επιμέρους εθνικών κρατών! Η λεγόμενη φονξιοναλιστική ή λειτουργιστική μέθοδος, σύμφωνα με την οποία θα προκύψει τελικά κάποτε από μνόνη της και η πολιτική ένωση της Ευρώπης μάσα από την οδό της οικονομικής ενοποίησης, έχει πεθάνει και ταφεί μέσα στην κρίση της ζώνης του ευρώ. Τα ευρωπαϊκά εθνικά κράτη έχουν αρνηθεί αυτό το άλμα. 
Όταν λοιπόν ξεκαθαρίσουν οι καπνοί από την πυρκαϊά αυτού του ελληνικού καλοκαιριού, η Ευρώπη πρέπει να κάνει μια επανεκκίνηση, που να έχει ως αφετηρία το «όχι» των Ελλήνων και να περιλαμβάνει ως αναγκαίο στοιχείο έναν πολιτικό επανασχεδιασμό της Ευρώπης, και μάλιστα δημοκρατικό, αντιαπολυταρχικό. Εκτός από την ενοποίηση της αγοράς, πρέπει να εγκαθιδρυθεί μια ευρωπαϊκή δημοκρατία. Δίπλα στην ισότητα των παραγόντων που συναλλάσσονται στις αγορές, οι οποίοι απολαμβάνουν τους ίδιους κανόνες στα πλαίσια της ενιαίας ευρωπαϊκής αγοράς, πρέπει να προστεθεί η πολιτική ισότητα των ευρωπαίων πολιτών: Να μην υπάρχουν πια φορολογικές και μισθολογικές εκπτώσεις για να ψωνίζουν κοψοχρονιά οι επιχειρήσεις. Ο ανταγωνισμός είναι για τις αγορές, όχι για τους πολίτες!
Η Ευρώπη πρέπει να αντιστρέψει την πορεία της, αυτή είναι η ειρηνική - επαναστατική πράξη για την Ευρώπη στον 21ο αιώνα: Η πολιτική ισότητα σημαίνει ότι οι ευρωπαίοι πολίτες θα είναι ίσοι μεταξύ τους στις ευρωπαϊκές εκλογές, στη φορολογία και στην πρόσβασή τους στα κοινωνικά δικαιώματα. Αυτό ακριβώς είναι μια Ευρωπαϊκή Δημοκρατία! Φυσικά αυτό δεν μπορεί να συμβεί εν μία νυκτί, ούτε καν μέσα σε λίγα χρόνια. Μπορεί όμως να διατυπωθεί ως πολιτικός στόχος, για να διασφαλιστεί ότι το ευρωπαϊκό εγχείρημα έχει και πάλι κατεύθυνση προς το μέλλον. 
   
Η Δημοκρατία είναι εφαρμόσιμη για την Ευρώπη ως όλον
Μετά τον Πλάτωνα, η Πολιτεία είναι η κοινή αρχή για την συνταγματική οργάνωση στην ευρωπαϊκή ήπειρο - σε πλήρη αντίθεση με τον φεντεραλισμό, ο οποίος είναι απλά μια εδαφική λειτουργική αρχή και επιπλέον προσλαμβάνεται με διαφορετικούς τρόπους στις ζώνες της Ευρώπης που μιλούν διαφορετικές γλώσσες. Η «ομοσπονδία εθνικών κρατών» δεν μπορεί λοιπόν να είναι (πλέον) ο τελικός πολιτικός στόχος. Αντίθετα, το κανονιστικό περιεχόμενο της Δημοκρατίας είναι η res publica, οι δεσμοί του κοινού καλού. Τίποτε άλλο δεν χρειάζεται πια η Ευρώπη. Η Δημοκρατία είναι εφαρμόσιμη σε όλες τις ευρωπαϊκές γλωσσικές ζώνες, η μετάβαση από την Respospolita στην République. Πριν γίνει η Γερμανία Γερμανία το το 2006 (και) αυτή ήταν Ομοσπονδιακή Δημοκρατία (Bundesrepublik).

Hieronymus Bosch - Το Τρίπτυχο

Για όσους τύχει να βρεθούν αυτό το καλοκαίρι στη Ζυρίχη: Στην Έκθεση Ευρώπη: Το Μέλλον του Παρελθόντος που παρουσιάζεται στην τοπική Έκθεση Τέχνης, μπορεί κανείς να θαυμάσει από τώρα την Ευρωπαϊκή Δημοκρατία. Στον κατάλογο της έκθεσης υπάρχει ένα Μανιφέστο που συνοδεύεται από προβολή διαφανειών της καλλιτέχνιδας από το Βερολίνο Valeska Peschke. Είναι μια εργασία για την Amikejo. Amikejo σημαίνει φιλία στην Εσπεράντο και ήταν το όνομα ενός μικρού κομματιού γής στο σημερινό Βέλγιο, το λεγόμενο ουδέτερο έδαφος Moriset, που είχε ξεχαστεί στις μετα-Ναπολεόντειες ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις του Συνεδρίου της Βιέννης το 1815, μεταξύ της Γαλλίας και της τότε υποτυπώδους, χωρίς πραγματική κρατική υπόσταση Γερμανικής Αυτοκρατορίας. Ήταν η πρώτη πραγματική, ανεξάρτητη Ευρωπαϊκή Δημοκρατία - η οποία καταστράφηκε το 1914 από τους εθνικισμούς και τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Αυτό είναι το μέλλον της Ευρώπης που θα πρέπει να ανακτήσουμε και από το παρελθόν! 
Ήρθε η ώρα για μια νέα, διαφορετική Ευρώπη, για #newEurope!

Η Ulrike Guérot, δημοσιογράφος, δοκιμιογράφος και αναλύτρια για θέματα ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και ρόλου της Ευρώπης στον κόσμο, ίδρυσε και διευθύνει το "European Demoracy Lab" στο European School of Governance-eusg. Εργάζεται ως δημοσιογράφος, λέκτορας. Συνεργάτιδα της Open Society Initiative for Europe (OSIFE). Διετέλεσε διευθύντρια του γραφείου στο Βερολίνο του European Council on Foreign Relations ECFR, (www.ecfr.eu, 2007-2013) καθώς και του Τομέα Ευρώπης της Deutsche Gesellschaft für Auswärtige Politik (www.dgap.org). 

Είναι μέλος της συμβουλευτικής επιτροπής εξωτερικής πολιτικής του Ινστιτούτου Heinrich Böll (www.boell.org)

    
Ο προσωπικός ιστότοπος της Ulrike Guérot: Innovative Thinking about Europe

Από τον προσωπικό ιστότοπο της Ulrike Guérot

Αρθρογραφία της Ulrike Guérot: IP Journal - DGAP (Deutsche Gesellschaft für Auswärtige Politik, αγγλικά) 
        
Ulrike Guérot: European Council on Foreign Relations (ECFR, αγγλικά)

Στον ιστότοπο Μετά την Κρίση
    
Sebastian Dullien - Ulrike Guérot: Γερμανία: Η μακρά σκιά του ορντο-φιλελευθερισμού

  
Open Democracy: Ulrike Guérot - Call for a European republic
    
Ulrike Guérot: Europe as a republic - 
The story of Europe in the 21th century © Eurozine / Open Democracy

10 nach 8: Γυναίκες γράφουν στην εφημερίδα Die Zeit - πολιτικά, ποιητικά, πολεμικά

    

Chantal Mouffe - On the Political (pdf, παρουσίαση Antke Engel)

Ulrike Guérot - Τι είδους Γερμανία χρειάζεται η Ευρώπη;
Περιέχεται στην συλλογική έκδοση στα Ελληνικά: Δημοκρατία ή Καπιταλισμός - Η Ευρώπη σε κρίση, Τόμος Α’, με επιμέλεια της δημοσιογράφου Ρούλας Γκόλιου. Η πρωτότυπη δημοσίευση είναι των Blätter für deutsche und internationale Politik. Στον τόμο Α' περιέχονται και δοκίμια των Jürgen Habermas, Ulrich Beck, Hauke Brunkhorst, Hans-Jürgen Urban, Claudio Franzius, Ulrich Κ. Preuss, Oskar Negt καθώς και μια συζήτηση των Jürgen Habermas, Joschka Fischer, Henrik Enderlein και Christian Calliess με την Ulrike Guérot, με θέμα την κρίση στην ΕΕ και το ρόλο της Γερμανίας, στα πλαίσια εκδήλωσης του ECFR. 

Η εισαγωγή στην ελληνική έκδοση και τα περιεχόμενα του Α' Τόμου.