Από τις λεγόμενες ελευθερίες διασυνοριακής κίνησης (προσώπων, εμπορευμάτων, κεφαλαίων), η σημαντική είναι η τρίτη, των κεφαλαίων. Είναι η καρδιά, η γεννήτρια και αντλία που λειτουργεί ακατάπαυστα και δίνει μορφή σ΄ αυτή τη συγκεκριμένη, ειδική μορφή παγκοσμιοποίησης, όπως έχει επικρατήσει στον κόσμο μας και την βιώνουμε εδώ και μερικές δεκαετίες. Αυτή η τρίτη «ελευθερία» δημιουργεί τις κινητήριες δυνάμεις και προκαλεί τις ροές που τρέφουν, διασφαλίζουν και μεγιστοποιούν τις άλλες δύο.
Η χωρίς ελέγχους διασυνοριακή κίνηση κεφαλαίων σε όλη την έκταση του πλανήτη εντείνει την μη ισορροπημένη οικονομική εξέλιξη στον κόσμο. Όμως επίσης, σε τελευταία ανάλυση, δημιουργεί τις δυνάμεις που ομογενοποιούν βασικές νοοτροπίες της συντριπτικής πλειοψηφίας των επτάμισυ δισεκατομμυρίων ανθρώπινων ψυχών και επηρεάζει καίρια την πολιτισμική διαμόρφωση, ιδίως των νεότερων γενεών, παρά τις εντελώς άνισες συνθήκες καθημερινής διαβίωσης, τα διαφορετικά θρησκεύματα, παραδόσεις κτλ. Tα smartphones υπάρχουν, είναι ίδια και κάνουν την ίδια δουλειά τόσο στην Καλιφόρνια, όσο και στη Νορβηγία, στη Ναμίμπια, στη Γκάνα ή στο Αφγανιστάν. Ο άνθρωπος στη Γκάνα βλέπει πως ζουν στη Σουηδία, συγκρίνει με την δική του ζωή, και με βάση αυτό διαμορφώνει ελπίδες, φόβους, επιθυμίες, απέχθειες, προσδοκίες, κίνητρα για το πού να πάει και σε τί να ρίξει μαύρη πέτρα πίσω του.
Φυσικά με την «ελεύθερη» διακίνηση κεφαλαίων έγινε και πιο εύκολη η χρηματοδότηση πολέμων και πολέμαρχων, εκεί όπου βλέπουμε να διεξάγονται τις τελευταίες δεκαετίες, με τα γνωστά αποτελέσματα.
Όμως, το ζήτημα που σπάνια συζητιέται είναι το εξής: ¨Ολοι αυτοί οι πολιτικοί ή ιδεολόγοι (δηλαδή σπορείς ψευδούς συνείδησης) που αντλούν υποστήριξη με εργαλείο την αντίθεσή στα λεγόμενα ανοικτά σύνορα, από τον Βίκτορ Ορμπάν της Ουγγαρίας και τους Γερμανούς Εναλλακτικούς μέχρι τον Ντόναλντ Τραμπ και τον Βλαντίμιρ Πούτιν, θέλουν περιορισμούς μόνον στις δύο από τις «τρείς ελευθερίες κίνησης»: Των προσώπων και των εμπορευμάτων. Ποτέ δεν μίλησαν για ελέγχους ή για πολιτική ρύθμιση, φορολόγηση, εξορθολογισμό της κίνησης κεφαλαίων. Προτείνουν περιορισμούς στην κίνηση προσώπων και εμπορευμάτων, αλλά είναι φανερό πως δεν θέλουν ούτε λέξη να ακούσουν για ρυθμίσεις στην κίνηση κεφαλαίων.
Η χωρίς ελέγχους διασυνοριακή κίνηση κεφαλαίων σε όλη την έκταση του πλανήτη εντείνει την μη ισορροπημένη οικονομική εξέλιξη στον κόσμο. Όμως επίσης, σε τελευταία ανάλυση, δημιουργεί τις δυνάμεις που ομογενοποιούν βασικές νοοτροπίες της συντριπτικής πλειοψηφίας των επτάμισυ δισεκατομμυρίων ανθρώπινων ψυχών και επηρεάζει καίρια την πολιτισμική διαμόρφωση, ιδίως των νεότερων γενεών, παρά τις εντελώς άνισες συνθήκες καθημερινής διαβίωσης, τα διαφορετικά θρησκεύματα, παραδόσεις κτλ. Tα smartphones υπάρχουν, είναι ίδια και κάνουν την ίδια δουλειά τόσο στην Καλιφόρνια, όσο και στη Νορβηγία, στη Ναμίμπια, στη Γκάνα ή στο Αφγανιστάν. Ο άνθρωπος στη Γκάνα βλέπει πως ζουν στη Σουηδία, συγκρίνει με την δική του ζωή, και με βάση αυτό διαμορφώνει ελπίδες, φόβους, επιθυμίες, απέχθειες, προσδοκίες, κίνητρα για το πού να πάει και σε τί να ρίξει μαύρη πέτρα πίσω του.
Φυσικά με την «ελεύθερη» διακίνηση κεφαλαίων έγινε και πιο εύκολη η χρηματοδότηση πολέμων και πολέμαρχων, εκεί όπου βλέπουμε να διεξάγονται τις τελευταίες δεκαετίες, με τα γνωστά αποτελέσματα.
Όμως, το ζήτημα που σπάνια συζητιέται είναι το εξής: ¨Ολοι αυτοί οι πολιτικοί ή ιδεολόγοι (δηλαδή σπορείς ψευδούς συνείδησης) που αντλούν υποστήριξη με εργαλείο την αντίθεσή στα λεγόμενα ανοικτά σύνορα, από τον Βίκτορ Ορμπάν της Ουγγαρίας και τους Γερμανούς Εναλλακτικούς μέχρι τον Ντόναλντ Τραμπ και τον Βλαντίμιρ Πούτιν, θέλουν περιορισμούς μόνον στις δύο από τις «τρείς ελευθερίες κίνησης»: Των προσώπων και των εμπορευμάτων. Ποτέ δεν μίλησαν για ελέγχους ή για πολιτική ρύθμιση, φορολόγηση, εξορθολογισμό της κίνησης κεφαλαίων. Προτείνουν περιορισμούς στην κίνηση προσώπων και εμπορευμάτων, αλλά είναι φανερό πως δεν θέλουν ούτε λέξη να ακούσουν για ρυθμίσεις στην κίνηση κεφαλαίων.
 |
| © La Croix |
Πρόκειται για πολιτική υποκρισία πρώτου μεγέθους. Οι πολιτικάντηδες αυτοί θυμίζουν τον Ξέρξη που θέλησε - δια το θεαθήναι και το ηθικό των στρατιωτών του βεβαίως - να δέσει με σχοινιά τη θάλασσα για να μη ενοχλήσει η τρικυμία τον στόλο του. Το αποτέλεσμα θα είναι ανάλογο.
Άλλωστε, δεν είναι τυχαίο ότι μεγάλες μορφές λαϊκιστών και εθνικιστών πολιτικών, που έπαιξαν ή παίζουν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη αυτών των κινημάτων, όπως λόγου χάρη ο γνωστός και μη εξαιρετέος εμψυχωτής της Brexit Νάιτζελ Φάρατζ (Nigel Farage), ή η Αλίτσε Βάιντελ (Alice Weidel) συμπρόεδρος της κοινοβουλευτικής ομάδας της Εναλλακτικής Λύσης για τη Γερμανία (AfD) σταδιοδρόμησαν προηγουμένως ως διευθυντικά στελέχη στον χρηματοπιστωτικό τομέα και προφανώς αποκόμισαν τα δέοντα από την πλανητική κυκλοφορία των κεφαλαίων. Ούτε είναι τυχαίο ότι με τις αποκαλύψεις για την απόκρυψη τεράστιων περιουσιακών στοχείων σε φορολογικούς παραδείσους του Παναμά, της Καραϊβικής, των Channel Islands, της Ελβετίας ή αλλού, καταδείχτηκε ότι πρωταγωνιστικό ρόλο ανάμεσα στις διασημότητες έχουν, μεταξύ άλλων, λαϊκιστές πολιτικοί (όπως της οικογένειας Λε Πεν στη Γαλλία) ή ολιγάρχες και άλλοι τυχεροί άνθρωποι από το στενό περιβάλλον του μαικήνα των ευρωπαίων λαϊκιστών και εθνικιστών Βλαντίμιρ Πούτιν.
Άλλωστε, δεν είναι τυχαίο ότι μεγάλες μορφές λαϊκιστών και εθνικιστών πολιτικών, που έπαιξαν ή παίζουν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη αυτών των κινημάτων, όπως λόγου χάρη ο γνωστός και μη εξαιρετέος εμψυχωτής της Brexit Νάιτζελ Φάρατζ (Nigel Farage), ή η Αλίτσε Βάιντελ (Alice Weidel) συμπρόεδρος της κοινοβουλευτικής ομάδας της Εναλλακτικής Λύσης για τη Γερμανία (AfD) σταδιοδρόμησαν προηγουμένως ως διευθυντικά στελέχη στον χρηματοπιστωτικό τομέα και προφανώς αποκόμισαν τα δέοντα από την πλανητική κυκλοφορία των κεφαλαίων. Ούτε είναι τυχαίο ότι με τις αποκαλύψεις για την απόκρυψη τεράστιων περιουσιακών στοχείων σε φορολογικούς παραδείσους του Παναμά, της Καραϊβικής, των Channel Islands, της Ελβετίας ή αλλού, καταδείχτηκε ότι πρωταγωνιστικό ρόλο ανάμεσα στις διασημότητες έχουν, μεταξύ άλλων, λαϊκιστές πολιτικοί (όπως της οικογένειας Λε Πεν στη Γαλλία) ή ολιγάρχες και άλλοι τυχεροί άνθρωποι από το στενό περιβάλλον του μαικήνα των ευρωπαίων λαϊκιστών και εθνικιστών Βλαντίμιρ Πούτιν.
 |
| © Daily Mail |
Γνωστική, αναλυτική και πολιτική ανεπάρκεια φιλελεύθερων και αριστερών
Το γεγονός ότι πολλοί στην Αριστερά και στον πολιτικό χώρο του φιλελευθερισμού αποκαλούν τούτο το είδος πολιτικών σχηματισμών «αντισυστημική» Δεξιά, αντιπαραβάλλοντάς τους με την άλλη, την «συστημική», δηλαδή την καθιερωμένη νεοφιλελεύθερη Δεξιά, δείχνει απλώς τον απόλυτο πολιτικό αποπροσανατολισμό αυτών των αριστερών και αυτών των φιλελεύθερων, καθώς και τα απαρχαιωμένα, άχρηστα πιά, αναλυτικά εργαλεία τους. Διότι εύκολα παραπλανώνται από την ρητορεία των δημαγωγών για «κλειστά» σύνορα και αδυνατούν να διακρίνουν την μετάθεση της κρίσης από το πεδίο της οικονομίας στο πεδίο της πολιτικής που είναι σε πλήρη εξέλιξη. Έτσι συγκαλύπτουν τον λειτουργικό ρόλο των λαϊκιστών - με εργαλείο την ακραία ιδεολογική χρήση του εθνικού κράτους και των εθνοτικών ταυτοτήτων - στη σταθεροποίηση και διαιώνιση της πολιτικά αδέσποτης κυκλοφορίας κεφαλαίων και μιας παγκοσμιοποίησης με τα αντίστοιχα χαρακτηριστικά, τώρα που οι φιλελεύθεροι διαχειριστές της φθείρονται και άρα αδυνατούν να την διασφαλίσουν.
Στην πλευρά της Αριστεράς είναι εξίσου αποπροσανατολισμένη τόσο η Σοσιαλδημοκρατική της μερίδα, η οποία παραδέρνει στην Ευρώπη μεταξύ ζωής και θανάτου (με εξαιρέσεις, ίσως, στην Ιβηρική Χερσόνησο και σε μερικές από τις Σκανδιναβικές χώρες), όσο και οι διάφορες εκδοχές της λεγόμενης Ριζοσπαστικής Αριστεράς, που έχουν χάσει εντελώς την ικανότητα να χαράζουν πολιτική στρατηγική.
Ωστόσο, τα αναλυτικά εργαλεία για την κατανόηση αυτού που πραγματικά συμβαίνει στα σχετικά αυτόνομα υποσυστήματα της οικονομίας και της πολιτικής υπάρχουν εδώ και πολύ καιρό. Οι θεωρητικές προϋποθέσεις τους έχουν διατυπωθεί σε ποικίλες εκδοχές και μορφές, και μάλιστα χωριστά από στοχαστές που διαφέρουν αρκετά μεταξύ τους. Π.χ. από τους Γιούργκεν Χάμπερμας, Κλάους Όφφε και άλλους συνεχιστές της Κριτικής Θεωρίας ως διαφοροποίηση και συμπληρωματικότητα των υποσυστημάτων της οικονομίας και της πολιτικής στη φάση του όψιμου καπιταλισμού, από τον Λουί Αλτουσέρ και στη συνέχεια τον Ετιέν Μπαλιμπάρ ως διαδικασία «υπερκαθορισμών» (ή «επικαθορισμών» - surdétermination, όρος δανεισμένος από την ψυχανάλυση, πιθανώς και από την Κβαντομηχανική) στα σχετικά αυτόνομα επίπεδα των κεφαλαιοκρατικών κοινωνικών σχηματισμών (χωρίς άμεσο καθορισμό από τα συμβαίνοντα στην οικονομία), από τον ομόσταυλο τους Νίκο Πουλαντζά ως σχετική αυτονομία της πολιτικής από την οικονομία, του κράτους από τις αγορές.
Δυστυχώς, η μετά το 2000 Αριστερά έχει οπισθοδρομήσει σε μια «μονιστική» αντίληψη· στην πράξη απορρίπτει εντελώς αυτό το πλαίσιο και βλέπει σε τελευταία ανάλυση μόνον ένα κανάλι να καθοδηγεί την πορεία της κοινωνίας και της πολιτικής: Το «κανάλι» της οικονομίας.* Αυτή η οπτική γωνία δεν διαφέρει ουσιαστικά από τον ντετερμινιστικό, ακραιφνώς οικονομιστικό τρόπο που βλέπουν τα πράγματα οι σημερινοί φιλελεύθεροι, με μόνη διαφορά ότι οι δεύτεροι μετατρέπουν την παραμορφωμένη εικόνα της πραγματικότητας και σε δεοντολογία ή υποχρέωση («Η δημοκρατία πρέπει να είναι προσαρμοσμένη στις αγορές» - Άνγκελα Μέρκελ).
Αυτή η οπισθοδρόμηση, στην μεν Σοσιαλδημοκρατική εκδοχή της Αριστεράς, μετά το 1985 πήρε τη μορφή παρακολούθησης ή απομίμησης του κεντροδεξιού ή φιλελεύθερου οικονομιστικού «μονισμού». Τούτη η μαγική εικόνα που γεννά στον κόσμο την φαρμακερή υποψία πως «όλα τα κόμματα ίδια είναι», συντελεί, εκτός των άλλων, και στον κίνδυνο μιας απονομιμοποίησης της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας που εμφανίζεται και πάλι σήμερα. Ενώ πολλές «ριζοσπαστικές» αριστερές εκδοχές χρησιμοποιούν ως αντίπαλο δέος του νεοφιλελευθερισμού έναν άλλο οικονομισμό: «Καλών προθέσεων», «επαναστατικό». Όμως αναποτελεσματικά αμυντικό, επειδή επιχειρεί να σώσει και ό,τι δεν σώζεται· και άσκοπα καταστροφικό επειδή για χάρη του εικαζόμενου ««τελικού σκοπού», δηλαδή για να εκμαιεύσει και επιταχύνει τη γένεση ενός άλλου οικονομικού συστήματος, εγκαταλείπει τις νεότερες γενεές της Δύσης στο έλεος των κρίσεων σαν «σπαταλημένες ζωές» (Ζίγκμουντ Μπάουμαν). Παρόλο που εκπέμφθηκαν σήματα κινδύνου έγκαιρα και έγκυρα.
Αντίθετα, οι εθνικιστές και λαϊκιστές πολιτικοί κατανοούν το σύστημα με τον ρεαλιστικό «δυιστικό» τρόπο. Δρουν και από τα δύο κανάλια, τα σχετικά αυτόνομα αλλά συμπληρωματικά, της οικονομίας και της πολιτικής, σε δύο συστημικές υπο-επικράτειες, της αγοράς και του κράτους. Και δυστυχώς χρησιμοποιούν εργαλειακά αλλά αποτελεσματικά για τους δικούς τους δημαγωγικούς και συσκοτιστικούς σκοπούς, την ευελιξία που προσφέρει η αλληλομεταφόρτωση των εγγενών κρίσεων του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής από την οικονομία στην πολιτική και αντιστρόφως.
Άλλοι συσχετισμοί - προϋπόθεση για δημοκρατική πολιτική ρύθμιση της παγκοσμιοποίησης
Το γεγονός ότι πολλοί στην Αριστερά και στον πολιτικό χώρο του φιλελευθερισμού αποκαλούν τούτο το είδος πολιτικών σχηματισμών «αντισυστημική» Δεξιά, αντιπαραβάλλοντάς τους με την άλλη, την «συστημική», δηλαδή την καθιερωμένη νεοφιλελεύθερη Δεξιά, δείχνει απλώς τον απόλυτο πολιτικό αποπροσανατολισμό αυτών των αριστερών και αυτών των φιλελεύθερων, καθώς και τα απαρχαιωμένα, άχρηστα πιά, αναλυτικά εργαλεία τους. Διότι εύκολα παραπλανώνται από την ρητορεία των δημαγωγών για «κλειστά» σύνορα και αδυνατούν να διακρίνουν την μετάθεση της κρίσης από το πεδίο της οικονομίας στο πεδίο της πολιτικής που είναι σε πλήρη εξέλιξη. Έτσι συγκαλύπτουν τον λειτουργικό ρόλο των λαϊκιστών - με εργαλείο την ακραία ιδεολογική χρήση του εθνικού κράτους και των εθνοτικών ταυτοτήτων - στη σταθεροποίηση και διαιώνιση της πολιτικά αδέσποτης κυκλοφορίας κεφαλαίων και μιας παγκοσμιοποίησης με τα αντίστοιχα χαρακτηριστικά, τώρα που οι φιλελεύθεροι διαχειριστές της φθείρονται και άρα αδυνατούν να την διασφαλίσουν.
Στην πλευρά της Αριστεράς είναι εξίσου αποπροσανατολισμένη τόσο η Σοσιαλδημοκρατική της μερίδα, η οποία παραδέρνει στην Ευρώπη μεταξύ ζωής και θανάτου (με εξαιρέσεις, ίσως, στην Ιβηρική Χερσόνησο και σε μερικές από τις Σκανδιναβικές χώρες), όσο και οι διάφορες εκδοχές της λεγόμενης Ριζοσπαστικής Αριστεράς, που έχουν χάσει εντελώς την ικανότητα να χαράζουν πολιτική στρατηγική.
Ωστόσο, τα αναλυτικά εργαλεία για την κατανόηση αυτού που πραγματικά συμβαίνει στα σχετικά αυτόνομα υποσυστήματα της οικονομίας και της πολιτικής υπάρχουν εδώ και πολύ καιρό. Οι θεωρητικές προϋποθέσεις τους έχουν διατυπωθεί σε ποικίλες εκδοχές και μορφές, και μάλιστα χωριστά από στοχαστές που διαφέρουν αρκετά μεταξύ τους. Π.χ. από τους Γιούργκεν Χάμπερμας, Κλάους Όφφε και άλλους συνεχιστές της Κριτικής Θεωρίας ως διαφοροποίηση και συμπληρωματικότητα των υποσυστημάτων της οικονομίας και της πολιτικής στη φάση του όψιμου καπιταλισμού, από τον Λουί Αλτουσέρ και στη συνέχεια τον Ετιέν Μπαλιμπάρ ως διαδικασία «υπερκαθορισμών» (ή «επικαθορισμών» - surdétermination, όρος δανεισμένος από την ψυχανάλυση, πιθανώς και από την Κβαντομηχανική) στα σχετικά αυτόνομα επίπεδα των κεφαλαιοκρατικών κοινωνικών σχηματισμών (χωρίς άμεσο καθορισμό από τα συμβαίνοντα στην οικονομία), από τον ομόσταυλο τους Νίκο Πουλαντζά ως σχετική αυτονομία της πολιτικής από την οικονομία, του κράτους από τις αγορές.
Δυστυχώς, η μετά το 2000 Αριστερά έχει οπισθοδρομήσει σε μια «μονιστική» αντίληψη· στην πράξη απορρίπτει εντελώς αυτό το πλαίσιο και βλέπει σε τελευταία ανάλυση μόνον ένα κανάλι να καθοδηγεί την πορεία της κοινωνίας και της πολιτικής: Το «κανάλι» της οικονομίας.* Αυτή η οπτική γωνία δεν διαφέρει ουσιαστικά από τον ντετερμινιστικό, ακραιφνώς οικονομιστικό τρόπο που βλέπουν τα πράγματα οι σημερινοί φιλελεύθεροι, με μόνη διαφορά ότι οι δεύτεροι μετατρέπουν την παραμορφωμένη εικόνα της πραγματικότητας και σε δεοντολογία ή υποχρέωση («Η δημοκρατία πρέπει να είναι προσαρμοσμένη στις αγορές» - Άνγκελα Μέρκελ).
Αυτή η οπισθοδρόμηση, στην μεν Σοσιαλδημοκρατική εκδοχή της Αριστεράς, μετά το 1985 πήρε τη μορφή παρακολούθησης ή απομίμησης του κεντροδεξιού ή φιλελεύθερου οικονομιστικού «μονισμού». Τούτη η μαγική εικόνα που γεννά στον κόσμο την φαρμακερή υποψία πως «όλα τα κόμματα ίδια είναι», συντελεί, εκτός των άλλων, και στον κίνδυνο μιας απονομιμοποίησης της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας που εμφανίζεται και πάλι σήμερα. Ενώ πολλές «ριζοσπαστικές» αριστερές εκδοχές χρησιμοποιούν ως αντίπαλο δέος του νεοφιλελευθερισμού έναν άλλο οικονομισμό: «Καλών προθέσεων», «επαναστατικό». Όμως αναποτελεσματικά αμυντικό, επειδή επιχειρεί να σώσει και ό,τι δεν σώζεται· και άσκοπα καταστροφικό επειδή για χάρη του εικαζόμενου ««τελικού σκοπού», δηλαδή για να εκμαιεύσει και επιταχύνει τη γένεση ενός άλλου οικονομικού συστήματος, εγκαταλείπει τις νεότερες γενεές της Δύσης στο έλεος των κρίσεων σαν «σπαταλημένες ζωές» (Ζίγκμουντ Μπάουμαν). Παρόλο που εκπέμφθηκαν σήματα κινδύνου έγκαιρα και έγκυρα.
Αντίθετα, οι εθνικιστές και λαϊκιστές πολιτικοί κατανοούν το σύστημα με τον ρεαλιστικό «δυιστικό» τρόπο. Δρουν και από τα δύο κανάλια, τα σχετικά αυτόνομα αλλά συμπληρωματικά, της οικονομίας και της πολιτικής, σε δύο συστημικές υπο-επικράτειες, της αγοράς και του κράτους. Και δυστυχώς χρησιμοποιούν εργαλειακά αλλά αποτελεσματικά για τους δικούς τους δημαγωγικούς και συσκοτιστικούς σκοπούς, την ευελιξία που προσφέρει η αλληλομεταφόρτωση των εγγενών κρίσεων του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής από την οικονομία στην πολιτική και αντιστρόφως.
Έτσι, εκτός των άλλων επωφελών επιδράσεων (π.χ. αναστροφή ή έστω μείωση της καταστροφικής επιτάχυνσης προς την υπερθέρμανση του ατμοσφαιρικού συστήματος και προς άλλες ανεπίστρεπτες οικολογικές βλάβες), θα περιοριστούν και οι λόγοι ή τα κίνητρα για να εγκαταλείπουν τον τόπο τους τα «παιδιά των κατώτερων Θεών». Με μια άλλη κατανομή των πόρων, θα γίνει πιο πιθανό να μπορούν και άνθρωποι από τους τόπους «που ξέχασε ο Θεός», να εξασφαλίζουν τα μέσα για να ζουν εν ειρήνει μια σχετικά αξιοπρεπή ζωή, μένοντας στον τόπο όπου γεννήθηκαν.
Γιώργος Β. Ριτζούλης
* Οι δυνάμεις της Αριστεράς - «ιδίως η Σοσιαλδημοκρατία - βρέθηκαν ανέτοιμες να επιβάλουν την πρωτοκαθεδρία του πολιτικού στις νέες παγκοσμιοποιημένες εξελίξεις, έμειναν περιχαρακωμένες σε έναν ιδιότυπο πολιτικό επαρχιωτισμό και υπέστησαν πολλαπλές ιδεολογικές μεταλλάξεις, προσπαθώντας να συμβιβάσουν τα ασυμβίβαστα. Σε κάποιες δε περιόδους αποκόπηκαν πλήρως από την λαϊκή τους βάση, ενδίδοντας στην “κρυφή γοητεία της μπουρζουαζίας» και στον “καθεστωτισμό”».
(Γιώργος Χ. Σωτηρέλης: Η ανοικτή πρόκληση για μία νέα πλουραλιστική Αριστερά (Τα Νέα, 26.9.2018)
Ingar Solty: Οικείος τόπος, αλληλεγγύη, μετανάστευση, καπιταλισμός (Blätter für deutsche und internationale Politik)
Μετάθεση της κρίσης από την οικονομία στην πολιτική;
Albrecht von Lucke: Η φιλελεύθερη Σοσιαλδημοκρατία και η «πολιτισμική» Αριστερά της γενιάς του '68 απέτυχαν
Albrecht von Lucke: Η φιλελεύθερη Σοσιαλδημοκρατία και η «πολιτισμική» Αριστερά της γενιάς του '68 απέτυχαν
«Αντισυστημική» ψήφος, λαϊκιστές και άλλοι πολιτικοί. Στην Ελλάδα και αλλού στη Δύση
Παλιά και νέα διακινδύνευση της δημοκρατίας και ο ρόλος των πολιτών
Έγκαιρες προειδοποιήσεις που δεν εισακούστηκαν:
Μέσα στην Αριστερά, ο Μπερλινγκουέρ συνάντησε αντίθεση από δύο μέτωπα: Αφενός ήταν η νέα αριστερά (ειδικά η πλευρά του «1968», που ανακάλυπτε και διεκδικούσε την υποκειμενικότητα και τη θεωρία των αναγκών). Αυτή είδε τη λιτότητα ως επιτομή της συναίνεσης στη γκρίζα δημοκρατία [...] Αφετέρου το Σοσιαλιστικό Κόμμα, που είχε βάλει στην άκρη τις ιδέες του Νέννι και του Λομπάρντι, στράφηκε εναντίον του «μοναχισμού» των κομμουνιστών και άρχισε να υποστηρίζει και να απολαμβάνει την απελευθέρωση του ατομιστικού ηδονισμού [...]
Η λέξη που αναφέρεται συχνότερα στις δύο ομιλίες του Μπερλινγκουέρ, πιο συχνά απο την «λιτότητα», είναι η «σπατάλη», τα πράγματα τα πεταμένα που πάνε χαμένα, χωρίς σκοπό. Η σπατάλη είναι ο καρκίνος και η καταδίκη του μοντέλου της παραγωγής και της ανάπτυξης.
Σπατάλη πόρων, σπατάλη ενέργειας, σπατάλη του πλούτου, σπατάλη της νοημοσύνης. Λαι στη συνέχεια σπάταλη κατανάλωση, σπατάλη, σπατάλη, σπατάλη της ζωής. Η κατανάλωση που παράγει σπατάλη και απόβλητα είναι ο καλύτερος σύμμαχος της αδικίας. Αλλά δεν είναι μόνον αυτό. Ο Μπερλινγκουέρ διαισθάνθηκε αμυδρά (και ήταν μεταξύ των πρώτων που το διαισθάνθηκε), ότι το ευρωπαϊκό και αμερικανικό μοντέλο ανάπτυξης δεν μπορεί να επεκταθεί σε όλο τον πλανήτη, και θα προκαλούσε την καταστροφή του μέσα σε λίγες δεκαετίες [...]
Βλέποντας κανείς τις μεταγενέστερες απόψεις που επικράτησαν στο διάδοχο κομματικό σχήμα PCI - PDS - DS - PD, που συνέχισε το δρόμο του ως μέρος της διαρθρωτικής κρίσης της Ιταλικής Δεύτερης Δημοκρατίας, καταλαβαίνει ότι νίκησαν άλλα πολιτικά πρότυπα [...]
Από το άρθρο του Alessandro Leogrande: Ο Ενρίκο Μπερλινγκουέρ το 1997 εναντίον του καταναλωτισμού (Lo Straniero, Νοέμβριος 2010, ελληνική μετάφραση στον ιστοχώρο Μετά την Κρίση)
Παλιά και νέα διακινδύνευση της δημοκρατίας και ο ρόλος των πολιτών
Τότε, όπως και τώρα, πολλοί πίστευαν ότι το μόνο φάρμακο για την οικονομική κρίση ήταν να αυξηθεί η κατανάλωση και να δουλέψουν οι μοχλοί του πολιτισμικού ατομικισμού [...] Χωρίς να αλλάξουν ούτε στο ελάχιστο οι τεράστιες ανισότητες μεταξύ πλουσίων και φτωχών, η τερατώδης ανασφάλεια, η άβυσσος του πληθωρισμού τότε και του δημόσιου χρέους τώρα, τα φέουδα στα οποία ήταν και είναι χωρισμένη η οικονομία. Κατά τον Μπερλινγκουέρ αυτό θα οδηγούσε στο χάος: Το θέμα ήταν να βγούμε έξω από την δίνη και να μιλήσουμε σε μια νέα βάση [...]«Για μας, η λιτότητα», δήλωνε ο Μπερλινγκουέρ το 1977, «είναι μέσο για να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα στη ρίζα του και να θέσουμε τις βάσεις για την υπέρβαση ενός συστήματος, που έχει εισέλθει σε διαρθρωτική και όχι κυκλική κρίση. Ένα σύστημα, του οποίου χαρακτηριστικά γνωρίσματα είναι η σπατάλη και η υπερβολή, η έκρηξη της ιδιαιτερότητας και του ατομικισμού, ο πιο άγριος, ο πιο απερίσκεπτος καταναλωτισμός» [...]
Μέσα στην Αριστερά, ο Μπερλινγκουέρ συνάντησε αντίθεση από δύο μέτωπα: Αφενός ήταν η νέα αριστερά (ειδικά η πλευρά του «1968», που ανακάλυπτε και διεκδικούσε την υποκειμενικότητα και τη θεωρία των αναγκών). Αυτή είδε τη λιτότητα ως επιτομή της συναίνεσης στη γκρίζα δημοκρατία [...] Αφετέρου το Σοσιαλιστικό Κόμμα, που είχε βάλει στην άκρη τις ιδέες του Νέννι και του Λομπάρντι, στράφηκε εναντίον του «μοναχισμού» των κομμουνιστών και άρχισε να υποστηρίζει και να απολαμβάνει την απελευθέρωση του ατομιστικού ηδονισμού [...]
Η λέξη που αναφέρεται συχνότερα στις δύο ομιλίες του Μπερλινγκουέρ, πιο συχνά απο την «λιτότητα», είναι η «σπατάλη», τα πράγματα τα πεταμένα που πάνε χαμένα, χωρίς σκοπό. Η σπατάλη είναι ο καρκίνος και η καταδίκη του μοντέλου της παραγωγής και της ανάπτυξης.
Σπατάλη πόρων, σπατάλη ενέργειας, σπατάλη του πλούτου, σπατάλη της νοημοσύνης. Λαι στη συνέχεια σπάταλη κατανάλωση, σπατάλη, σπατάλη, σπατάλη της ζωής. Η κατανάλωση που παράγει σπατάλη και απόβλητα είναι ο καλύτερος σύμμαχος της αδικίας. Αλλά δεν είναι μόνον αυτό. Ο Μπερλινγκουέρ διαισθάνθηκε αμυδρά (και ήταν μεταξύ των πρώτων που το διαισθάνθηκε), ότι το ευρωπαϊκό και αμερικανικό μοντέλο ανάπτυξης δεν μπορεί να επεκταθεί σε όλο τον πλανήτη, και θα προκαλούσε την καταστροφή του μέσα σε λίγες δεκαετίες [...]
Βλέποντας κανείς τις μεταγενέστερες απόψεις που επικράτησαν στο διάδοχο κομματικό σχήμα PCI - PDS - DS - PD, που συνέχισε το δρόμο του ως μέρος της διαρθρωτικής κρίσης της Ιταλικής Δεύτερης Δημοκρατίας, καταλαβαίνει ότι νίκησαν άλλα πολιτικά πρότυπα [...]
Από το άρθρο του Alessandro Leogrande: Ο Ενρίκο Μπερλινγκουέρ το 1997 εναντίον του καταναλωτισμού (Lo Straniero, Νοέμβριος 2010, ελληνική μετάφραση στον ιστοχώρο Μετά την Κρίση)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου