του Τόμας Φρίκε
© Der Spiegel - Thomas Fricke: Italien-Panik Habt ihr noch alle Espresso-Tassen im Schrank?, 19.10.2018
Οι φιλελεύθερες δημοκρατίες έχουν εγκλωβιστεί σε ιστορική κρίση. Και την ώρα αυτή, οι απόστολοι της δημοσιονομικής σταθερότητας έχουν εμπλακεί σε καυγά με την Ιταλία για τα δεκαδικά ψηφία της αναλογίας του δημοσιονομικού ελλείμματος ως προς το ΑΕΠ. Στη Ρώμη παίζεται δραματικό έργο με σενάριο γερμανικής προέλευσης και με θεατές τους πολίτες της λοιπής Ευρώπης.
*
[...Από την εποχή των Κλίντον, Μπλερ και Σρέντερ, τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα μετακινήθηκαν προς την επικρατούσα νεοφιλελεύθερη κατεύθυνση στις οικονομικές πολιτικές, διότι αυτό είχε - ή τους φαινόταν να έχει - πολιτικά πλεονεκτήματα. Στον «αγώνα για την κατάκτηση των μεσαίων κοινωνικών στρωμάτων», αυτά τα πολιτικά κόμματα πίστεψαν ότι μπορούν να κατακτήσουν πλειοψηφίες μόνον άν έπαιρναν το δρόμο της προσαρμογής στην νεοφιλελεύθερη κατεύθυνση. Γι΄αυτό τον λόγο, κατέληξαν να ανεχτούν το κόστος μιας κοινωνικής ανισορροπίας και ανισότητας αυξανόμενης σε μακροπρόθεσμη κλίμακα. Το τίμημα αυτής της ανοχής - δηλαδή η οικονομική, κοινωνική και πολιτισμική εγκατάλειψη όλο και μεγαλύτερων τμημάτων του πληθυσμού - έχει διογκωθεί σε τέτοιο βαθμό, ώστε ξεσπά σε μια αντίδραση που οδηγεί τους πολίτες αυτούς προς τα δεξιά.
Και που αλλού να πηγαίνανε; Εφόσον λείπει μια αξιόπιστη προοπτική, προβεβλημένη ανοιχτά και επιθετικά, στους δυσαρεστημένους και διαμαρτυρόμενους απομένει μόνον η καταφυγή στους θορυβοποιούς και ανορθολογικούς... (Γιούργκεν Χάμπερμας, συνέντευξη στο περιοδικό Blätter für deutsche und internationale Politik, Νοέμβριος 2016, η ελληνική μετάφραση δημοσιεύτηκε στον ιστοχώρο Μετά την Κρίση)]
*
Μερικές
φορές γεννιέται η εντύπωση ότι κάποιοι Γερμανοί επιφανείς δημοσιογράφοι και πολιτικοί μπορεί και να αισθάνονται ευτυχείς με το να υπενθυμίζουν σε άλλες χώρες ότι δεν τα πάνε τόσο καλά όσο εμείς στη Γερμανία. Και τώρα που η Ελλάδα δεν προσφέρεται πια ως παραλήπτης τέτοιων διδαχών, υπάρχει η Ιταλία και είναι πρώτης τάξεως στόχος για να παίρνει το ίδιο μάθημα.
Μόνον έτσι μπορεί ίσως να εξηγηθεί, γιατί τέτοιοι Γερμανοί αρχιδημοσιογράφοι και πολιτικοί εκπρόσωποι του λαού καταγγέλουν τώρα, και με τόσο ζήλο, αυτό που η δεξιο-αριστερή-λαϊκιστική κυβέρνηση της Ρώμης έχει συντάξει ως δημόσιο προϋπολογισμό. Στην πραγματικότητα, άν εξετάσει κανείς ψύχραιμα αυτόν τον προϋπολογισμό, μπορεί δικαιολογημένα να του ασκήσει κριτική για το κάθε τί, αλλά σίγουρα δεν μπορεί να πανικοβάλλεται ότι η Ιταλία ενδέχεται τώρα να κυλήσει προς την χρεοκοπία ή ότι κι εμείς μαζί της απειλούμαστε με καταστροφή. Παρεκτός και αν έτσι τροφοδοτεί τον πανικό των νευρικών και ευμετάβλητων ανθρώπων της χρηματοπιστωτικής αγοράς με παραληρηματικά και τερατολογικά δραματουργήματα.
Το βαθιά δραματικό δεν είναι τόσο το γεγονός ότι μια λαϊκίστικη κυβέρνηση θέλει να εφαρμόσει υποσχέσεις της για τις οποίες έχει εκλεγεί δημοκρατικά, όσο ανόητες και να τις θεωρούμε, αλλά το γεγονός ότι στους σημερινούς καιρούς οι άνθρωποι είναι τόσο πολύ απελπισμένοι, ώστε εκλέγουν τέτοιες κυβερνήσεις θορυβοποιών. Και αυτό, με τη σειρά του, ελάχιστη σχέση έχει με το υποτιθέμενο έλλειμμα σταθερότητας του ιταλικού πολιτικού πολιτισμού, αλλά είναι μέρος της κρίσης της παγκοσμιοποίησης, όπως αυτή γίνεται πράξη εδώ και δεκαετίες. Ως γνωστόν, το ίδιο πρόβλημα απασχολεί, μεταξύ άλλων, Αμερικανούς, Βρετανούς, Γάλλους, Ολλανδούς, Βαυαρούς.
Αυτός ακριβώς είναι ο λόγος για τον οποίο φαίνεται ακόμη πιο παράλογη η αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κρίσης με κηρύγματα υπέρ της σταθερότητας και με επιμονή να τηρηθούν οι υποσχέσεις για κάλυψη του δημοσιονομικού ελλείμματος που δόθηκαν στο παρελθόν, από εκείνες τις κυβερνήσεις στη Ρώμη που καταψηφίστηκαν με τρόπο θεαματικό. Ασφαλώς πρόκειται για παράδοξη κατανόηση της δημοκρατίας.
Η Ιταλία δεν παραβιάζει τα κριτήρια του Μάαστριχτ
Αυτά που διαβάζουμε τώρα στη Γερμανία για την Ιταλία, μας προκαλούν τρόμο. Διαβάζουμε για δημόσιο χρέος εκτός ελέγχου, για άσκοπες σπατάλες, για όργιο διασπάθισης χρήματος. Και ότι η κυβέρνηση μοιράζει δώρα. Σαφές, είναι η τυπική Ιταλία.
Παιδιά, βάλτε ένα φλυτζάνι εσπρέσο για να ηρεμήσετε. Άς βάλουμε τα συμβαίνοντα σε μια τάξη. Η σημερινή κυβέρνηση ξεκινά να εφαρμόσει ένα μικρό μόνον μέρος αυτών που όντως είχε υποσχεθεί προεκλογικά. Προς το παρόν, η κυβέρνηση της Ιταλίας δεν σκοπεύει σε καμμιά περίπτωση να παραβιάσει τα κριτήρια του Μάαστριχτ: Αυξάνοντας το δημοσιονομικό έλλειμμα στο 2,4 % του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος, αυτό θα εξακολουθήσει να είναι, όπως και πριν, κάτω από το όριο του 3 %. Το μόνο που πραγματικά άλλαξε, είναι ότι η προηγούμενη κυβέρνηση είχε υποσχεθεί να μειώσει το έλλειμμα στο φιλόδοξο 0,8 % του ΑΕΠ, πράγμα που άν γινόταν, θα μετέτρεπε την Ιταλία σε χώρα-πρότυπο συγκριτικά με τις άλλες χώρες. Ανάμεσα στις χώρες του G7, αυτό θα ήταν το δεύτερο μικρότερο έλλειμμα σε σχέση με το ΑΕΠ· μόνον η Γερμανία θα είχε ακόμη μικρότερο. Ο λόγος του δημοσιονομικού ελλείμματος της Αμερικής του Τραμπ προς το ΑΕΠ θα ήταν πιθανότατα πάνω από το επταπλάσιο σε σύγκριση με το ιταλικό.
Έτσι, τα ανατριχιάσματα και τα ψιθυρίσματα απόγνωσης «ω, τι τραγικό, αυτοί τριπλασιάζουν το δημοσιονομικό έλλειμμα της Ιταλίας», που αναδίδονται τώρα από όλα αυτά τα ρεπορτάζ της αβάσταχτης ελαφρότητας, μοιάζουν μάλλον με παλαβομάρες. Επιχειρηματολογούν λες και μόλις τώρα ανακαλύφθηκαν τα μαθηματικά. Το έλλειμμα από σχεδόν μηδενικό, αυξάνεται σε ένα μέγεθος που δεν είναι δα και τίποτε το δραματικό. Για να φανεί τι συμβαίνει, ιδού ένα ανάλογο παράδειγμα από τη μπυραρία: Όταν κάποιος μάς έχει συνηθίσει μέχρι τώρα να παραγγέλνει κάθε φορά μισό ποτήρι μπύρα, αλλά τώρα παραγγέλνει το τριπλάσιο, ο άνθρωπος αυτός εξακολουθεί να μην είναι αλκοολικός. Εάν όμως αντί για τρία μπουκάλια την ημέρα αρχίσει να πίνει εννέα, τότε μάλλον είναι. Όμως οι Ιταλοί δεν κάνουν το δεύτερο. Όλα είναι θέμα μεγέθους.
Μόνον έτσι μπορεί ίσως να εξηγηθεί, γιατί τέτοιοι Γερμανοί αρχιδημοσιογράφοι και πολιτικοί εκπρόσωποι του λαού καταγγέλουν τώρα, και με τόσο ζήλο, αυτό που η δεξιο-αριστερή-λαϊκιστική κυβέρνηση της Ρώμης έχει συντάξει ως δημόσιο προϋπολογισμό. Στην πραγματικότητα, άν εξετάσει κανείς ψύχραιμα αυτόν τον προϋπολογισμό, μπορεί δικαιολογημένα να του ασκήσει κριτική για το κάθε τί, αλλά σίγουρα δεν μπορεί να πανικοβάλλεται ότι η Ιταλία ενδέχεται τώρα να κυλήσει προς την χρεοκοπία ή ότι κι εμείς μαζί της απειλούμαστε με καταστροφή. Παρεκτός και αν έτσι τροφοδοτεί τον πανικό των νευρικών και ευμετάβλητων ανθρώπων της χρηματοπιστωτικής αγοράς με παραληρηματικά και τερατολογικά δραματουργήματα.
Το βαθιά δραματικό δεν είναι τόσο το γεγονός ότι μια λαϊκίστικη κυβέρνηση θέλει να εφαρμόσει υποσχέσεις της για τις οποίες έχει εκλεγεί δημοκρατικά, όσο ανόητες και να τις θεωρούμε, αλλά το γεγονός ότι στους σημερινούς καιρούς οι άνθρωποι είναι τόσο πολύ απελπισμένοι, ώστε εκλέγουν τέτοιες κυβερνήσεις θορυβοποιών. Και αυτό, με τη σειρά του, ελάχιστη σχέση έχει με το υποτιθέμενο έλλειμμα σταθερότητας του ιταλικού πολιτικού πολιτισμού, αλλά είναι μέρος της κρίσης της παγκοσμιοποίησης, όπως αυτή γίνεται πράξη εδώ και δεκαετίες. Ως γνωστόν, το ίδιο πρόβλημα απασχολεί, μεταξύ άλλων, Αμερικανούς, Βρετανούς, Γάλλους, Ολλανδούς, Βαυαρούς.
Αυτός ακριβώς είναι ο λόγος για τον οποίο φαίνεται ακόμη πιο παράλογη η αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κρίσης με κηρύγματα υπέρ της σταθερότητας και με επιμονή να τηρηθούν οι υποσχέσεις για κάλυψη του δημοσιονομικού ελλείμματος που δόθηκαν στο παρελθόν, από εκείνες τις κυβερνήσεις στη Ρώμη που καταψηφίστηκαν με τρόπο θεαματικό. Ασφαλώς πρόκειται για παράδοξη κατανόηση της δημοκρατίας.
 |
| Η Αγορά της Αρχαίας Ρώμης - ιδανικός τόπος για να παίζονται τραγωδίες και κωμωδίες © Der Spiegel / Getty Images/iStockphoto |
Αυτά που διαβάζουμε τώρα στη Γερμανία για την Ιταλία, μας προκαλούν τρόμο. Διαβάζουμε για δημόσιο χρέος εκτός ελέγχου, για άσκοπες σπατάλες, για όργιο διασπάθισης χρήματος. Και ότι η κυβέρνηση μοιράζει δώρα. Σαφές, είναι η τυπική Ιταλία.
Παιδιά, βάλτε ένα φλυτζάνι εσπρέσο για να ηρεμήσετε. Άς βάλουμε τα συμβαίνοντα σε μια τάξη. Η σημερινή κυβέρνηση ξεκινά να εφαρμόσει ένα μικρό μόνον μέρος αυτών που όντως είχε υποσχεθεί προεκλογικά. Προς το παρόν, η κυβέρνηση της Ιταλίας δεν σκοπεύει σε καμμιά περίπτωση να παραβιάσει τα κριτήρια του Μάαστριχτ: Αυξάνοντας το δημοσιονομικό έλλειμμα στο 2,4 % του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος, αυτό θα εξακολουθήσει να είναι, όπως και πριν, κάτω από το όριο του 3 %. Το μόνο που πραγματικά άλλαξε, είναι ότι η προηγούμενη κυβέρνηση είχε υποσχεθεί να μειώσει το έλλειμμα στο φιλόδοξο 0,8 % του ΑΕΠ, πράγμα που άν γινόταν, θα μετέτρεπε την Ιταλία σε χώρα-πρότυπο συγκριτικά με τις άλλες χώρες. Ανάμεσα στις χώρες του G7, αυτό θα ήταν το δεύτερο μικρότερο έλλειμμα σε σχέση με το ΑΕΠ· μόνον η Γερμανία θα είχε ακόμη μικρότερο. Ο λόγος του δημοσιονομικού ελλείμματος της Αμερικής του Τραμπ προς το ΑΕΠ θα ήταν πιθανότατα πάνω από το επταπλάσιο σε σύγκριση με το ιταλικό.
Έτσι, τα ανατριχιάσματα και τα ψιθυρίσματα απόγνωσης «ω, τι τραγικό, αυτοί τριπλασιάζουν το δημοσιονομικό έλλειμμα της Ιταλίας», που αναδίδονται τώρα από όλα αυτά τα ρεπορτάζ της αβάσταχτης ελαφρότητας, μοιάζουν μάλλον με παλαβομάρες. Επιχειρηματολογούν λες και μόλις τώρα ανακαλύφθηκαν τα μαθηματικά. Το έλλειμμα από σχεδόν μηδενικό, αυξάνεται σε ένα μέγεθος που δεν είναι δα και τίποτε το δραματικό. Για να φανεί τι συμβαίνει, ιδού ένα ανάλογο παράδειγμα από τη μπυραρία: Όταν κάποιος μάς έχει συνηθίσει μέχρι τώρα να παραγγέλνει κάθε φορά μισό ποτήρι μπύρα, αλλά τώρα παραγγέλνει το τριπλάσιο, ο άνθρωπος αυτός εξακολουθεί να μην είναι αλκοολικός. Εάν όμως αντί για τρία μπουκάλια την ημέρα αρχίσει να πίνει εννέα, τότε μάλλον είναι. Όμως οι Ιταλοί δεν κάνουν το δεύτερο. Όλα είναι θέμα μεγέθους.
Ιταλία: Η μια μεταρρύθμιση μετά την άλλη
Επίσης, αυτούς που γκρινιάζουν και παραδίδουν μαθήματα, ελάχιστα τους βοηθάει το γεγονός ότι οι Ιταλοί έχουν τόσο πολύ συσσωρευμένο (παλιό) δημόσιο χρέος. Αυτό είναι σωστό, βέβαια. Ωστόσο, το συσσωρευμένο δημόσιο χρέος της Ιαπωνίας είναι πολύ υψηλότερο από της Ιταλίας, όμως κανείς δεν φωνάζει ότι η Ιαπωνία μπορεί να χρεοκοπήσει· και μάλιστα, παρά το γεγονός ότι μετά την έναρξη της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης το 2008, η Ασιατική αυτή χώρα δεν εκπλήρωσε το κριτήριο του Μάαστριχτ για το δημόσιο χρέος ούτε για μία μοναδική χρονιά.
Ακόμη και με ένα δημοσιονομικό έλλειμμα 2,4 %, ο δείκτης του χρέους δεν θα αυξηθεί περαιτέρω τα επόμενα χρόνια στην Ιταλία, όπως παραδέχεται και ο επικεφαλής του οικονομικού ινστιτούτου Ifo του Μονάχου Κλέμενς Φουστ (Clemens Fuest). Ασφαλώς, αυτό δεν είναι κανένα μεγαλειώδες επίτευγμα. Αλλά δεν είναι ούτε και λόγος για να φλυαρούν περί ανεξέλεγκτης χρέωσης.
Το καταστροφικό είναι, ότι το φτηνό γερμανικό εφεύρημα περί της Ιταλίας που δήθεν κατολισθαίνει στην υπερχρέωση είναι το αντίθετο από αυτό που οι Ιταλοί βιώνουν εδώ και χρόνια. Μετά την άνοδο στην πρωθυπουργία του Μάριο Μόντι (Mario Monti) το 2011, τα επόμενα επτά χρόνια η μια μεταρρυθμιστική κυβέρνηση διαδέχεται την άλλη.
Μειώθηκαν συντάξεις και οι συμβάσεις εργασίας έγιναν πιο «ελαστικές». Σύμφωνα με τις αξιολογήσεις του ΟΟΣΑ, πουθενά αλλού δεν έγιναν τόσο πολλές διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις σύμφωνες με τα «ορθόδοξα» οικονομικά εγχειρίδια. Εδώ και χρόνια, σε καμία άλλη μεγάλη χώρα, οι δαπάνες του κράτους, εξαιρουμένων των πληρωμών τόκων και χρεωλυσίων, δεν είναι λιγότερες από ό,τι το κράτος συλλέγει μέσω των φόρων από τους πολίτες του. Αυτό σημαίνει το εξής: Διαρκώς, όλο και λιγότερα χρήματα πηγαίνουν στους πολίτες της χώρας (τουλάχιστον σε όσους από αυτούς δεν έχουν στην κατοχή τους ομόλογα δημοσίου). Καμία άλλη χώρα της ΕΕ δεν έχει μειώσει τόσο πολύ τις δημόσιες επενδύσεις της τα τελευταία χρόνια.
[«Το ιερό δόγμα της σωτηρίας», οι θυσίες για χάρη της οικονομίας και «των ικανών επιτυχημένων», η αποτυχία του να δημιουργήσει αναπτυξιακή δυναμική]
Σ' αυτό ακριβώς το σημείο αρχίζει το δράμα. Όλα αυτά, οι κυβερνήσεις στη Ρώμη τα έχουν κάνει εν ονόματι ενός ιερού δόγματος της σωτηρίας. Σύμφωνα με αυτό το δόγμα, με κάθε στέρηση και με κάθε νέα θυσία για χάρη της οικονομίας - και για χάρη των ικανών και επιτυχημένων, βέβαια - η χώρα θα γίνεται πιο δυναμική· και οι στερήσεις κάποτε θα αποδώσουν ωφέλη. Εμείς οι Γερμανοί ξέρουμε πότε: Το ξέρουμε από την εποχή που ο δικός μας ο Γκερντ [Gerd Schröder - βλέπε οικονομικές και κονωνικές μεταρρυθμίσεις Agenda 2010] ήταν καγκελάριος.
Επίσης, αυτούς που γκρινιάζουν και παραδίδουν μαθήματα, ελάχιστα τους βοηθάει το γεγονός ότι οι Ιταλοί έχουν τόσο πολύ συσσωρευμένο (παλιό) δημόσιο χρέος. Αυτό είναι σωστό, βέβαια. Ωστόσο, το συσσωρευμένο δημόσιο χρέος της Ιαπωνίας είναι πολύ υψηλότερο από της Ιταλίας, όμως κανείς δεν φωνάζει ότι η Ιαπωνία μπορεί να χρεοκοπήσει· και μάλιστα, παρά το γεγονός ότι μετά την έναρξη της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης το 2008, η Ασιατική αυτή χώρα δεν εκπλήρωσε το κριτήριο του Μάαστριχτ για το δημόσιο χρέος ούτε για μία μοναδική χρονιά.
Ακόμη και με ένα δημοσιονομικό έλλειμμα 2,4 %, ο δείκτης του χρέους δεν θα αυξηθεί περαιτέρω τα επόμενα χρόνια στην Ιταλία, όπως παραδέχεται και ο επικεφαλής του οικονομικού ινστιτούτου Ifo του Μονάχου Κλέμενς Φουστ (Clemens Fuest). Ασφαλώς, αυτό δεν είναι κανένα μεγαλειώδες επίτευγμα. Αλλά δεν είναι ούτε και λόγος για να φλυαρούν περί ανεξέλεγκτης χρέωσης.
Το καταστροφικό είναι, ότι το φτηνό γερμανικό εφεύρημα περί της Ιταλίας που δήθεν κατολισθαίνει στην υπερχρέωση είναι το αντίθετο από αυτό που οι Ιταλοί βιώνουν εδώ και χρόνια. Μετά την άνοδο στην πρωθυπουργία του Μάριο Μόντι (Mario Monti) το 2011, τα επόμενα επτά χρόνια η μια μεταρρυθμιστική κυβέρνηση διαδέχεται την άλλη.
Μειώθηκαν συντάξεις και οι συμβάσεις εργασίας έγιναν πιο «ελαστικές». Σύμφωνα με τις αξιολογήσεις του ΟΟΣΑ, πουθενά αλλού δεν έγιναν τόσο πολλές διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις σύμφωνες με τα «ορθόδοξα» οικονομικά εγχειρίδια. Εδώ και χρόνια, σε καμία άλλη μεγάλη χώρα, οι δαπάνες του κράτους, εξαιρουμένων των πληρωμών τόκων και χρεωλυσίων, δεν είναι λιγότερες από ό,τι το κράτος συλλέγει μέσω των φόρων από τους πολίτες του. Αυτό σημαίνει το εξής: Διαρκώς, όλο και λιγότερα χρήματα πηγαίνουν στους πολίτες της χώρας (τουλάχιστον σε όσους από αυτούς δεν έχουν στην κατοχή τους ομόλογα δημοσίου). Καμία άλλη χώρα της ΕΕ δεν έχει μειώσει τόσο πολύ τις δημόσιες επενδύσεις της τα τελευταία χρόνια.
Σ' αυτό ακριβώς το σημείο αρχίζει το δράμα. Όλα αυτά, οι κυβερνήσεις στη Ρώμη τα έχουν κάνει εν ονόματι ενός ιερού δόγματος της σωτηρίας. Σύμφωνα με αυτό το δόγμα, με κάθε στέρηση και με κάθε νέα θυσία για χάρη της οικονομίας - και για χάρη των ικανών και επιτυχημένων, βέβαια - η χώρα θα γίνεται πιο δυναμική· και οι στερήσεις κάποτε θα αποδώσουν ωφέλη. Εμείς οι Γερμανοί ξέρουμε πότε: Το ξέρουμε από την εποχή που ο δικός μας ο Γκερντ [Gerd Schröder - βλέπε οικονομικές και κονωνικές μεταρρυθμίσεις Agenda 2010] ήταν καγκελάριος.
Μόνον που η νέα αναπτυξιακή δυναμική, παρά τις υποσχέσεις, παρέμεινε
πάρα πολύ αδύναμη· εκτός των άλλων, και επειδή έγιναν τόσο πολλές περικοπές, πράγμα που δεν κάνει
καλό στην οικονομική συγκυρία. Αντίθετα, ένα χάσμα χωρίζει τους ανθρώπους στη χώρα αυτή. Και αυτό που προπαντός αναπτύσσεται εκρηκτικά στην Ιταλία, είναι επισφαλείς προσωρινές θέσεις εργασίας. Πράγμα που μπορεί να εξηγήσει γιατί τόσο πολλοί Ιταλοί έχουν χάσει κάθε διάθεση να υπερψηφίζουν κυβερνήσεις σαν εκείνες. Αλλά ούτε και αυτό είναι κάτι παράδοξο και ασυνήθιστο για μας τους Γερμανούς.
Τέτοια δράματα συνέβαλαν στην άνοδο των λαϊκιστών
 |
| Γερμανία, πρόσφατη δημοσκόπηση (20.10.2018) - η μάχη των ευρωπαϊστών Πράσινων με τους ακροδεξιούς και αντιευρωπαίους λαϊκιστές για το ποιός θα «εισπράξει» τη ραγδαία φθορά των κυβερνώντων κομμάτων CDU/CSU/SPD |
Πολλά συνηγορούν ότι η μειούμενη εμπιστοσύνη στην λαμπρή παγκοσμιοποίηση και οι επαναλαμβανόμενοι γύροι πολιτικών λιτότητας και αντίστοιχων
μεταρρυθμίσεων, έχουν συμβάλει στην άνοδο των ιταλών λαϊκιστών περί τον Ματέο Σαλβίνι (Matteo
Salvini). Το ίδιο συμβαίνει και αλλού, βέβαια. Εάν αυτό αληθεύει, τότε το να αντιμετωπιστεί τούτο το
πρόβλημα με πίεση στις κυβερνήσεις για να κάνουν ακόμη περισσότερες περικοπές και
μεταρρυθμίσεις που πλήττουν μεγάλο μέρος του πληθυσμού, είναι τερατωδώς ασυγχώρητη ανευθυνότητα.
Αυτό δεν λειτουργεί αποτελεσματικά ούτε στην Ιταλία ούτε πουθενά αλλού. Με μια παρόμοια προσέγγιση, οι Σοσιαλδημοκράτες της Γερμανίας κατάφεραν να κατακρημνισθούν από το 40 % των ψήφων που κέρδιζαν κάποτε, μέχρι και σε λιγότερο από 10 % σε κάποιες περιπτώσεις τώρα. Όπως οι Ιταλοί ή οι Γάλλοι συνάδελφοι τους. Δεν είναι τυχαίο.
Και δεν χρειάζεται να είναι κανείς Ιταλός για να έχει αυτό το πρόβλημα, δηλαδή της μή εμπιστοσύνης στις καθιερωμένες πολιτικές δυνάμεις. Το ίδιο πρόβλημα δεν αντιμετωπίζουν και στο Βερολίνο; Στη Γερμανία έχουμε μια κυβέρνηση που εδώ και χρόνια προσπαθεί απεγνωσμένα να εξισορροπήσει τις παράπλευρες απώλειες των πολύ σκληρών μεταρρυθμίσεων και τις ρήξεις της κοινωνικής συνοχής, με πρόσθετες δημόσιες δαπάνες, με την νομοθέτιση του κατώτερου βασικού μισθού [που δεν υπήρχε μέχρι το 2017] και με μείωση της ηλικίας συνταξιοδότησης. Και οι Ιταλοί δεν επιτρέπεται να κάνουν το ίδιο, απλά και μόνον επειδή έχουν συσσωρευμένο παλαιό δημόσιο χρέος; Αυτό δεν κάνει καλύτερα τα συμβαίνοντα.
Όλα αυτά ισχύουν ομοίως και για τους Βρετανούς, για τους Αμερικανούς, τους Γάλλους και τους Γερμανούς, από τους οποίους τρομακτικά πολλοί τείνουν πρός την προτίμηση να δίνουν την ψήφο τους σε λαϊκιστές. Παντού υπάρχει αυτή η διάχυτη αίσθηση της απώλειας ελέγχου [δηλ. ελέγχου της εξουσίας από τους πολίτες]. Και γι΄ αυτό δεν θα υπάρξει βελτίωση, αν σε μια κυβέρνηση δίνεται η συμβουλή από τις Βρυξέλλες (ή από το Βερολίνο) να κάνει τα αντίθετα από αυτά που υποσχέθηκε να κάνει.
Ασφαλώς, μια νομισματική ένωση στην οποία ο καθένας θα έκανε ό,τι θέλει, δεν θα λειτουργούσε καλά. Όμως, μια νομισματική ένωση δεν μπορεί να λειτουργήσει [ή λειτουργεί εξίσου κακά] και στην περίπτωση που διέπεται πέρα για πέρα από ένα «ιερό δόγμα της σωτηρίας», η συμβολή του οποίου στη μεγάλη κρίση της εποχής μας είναι μεγάλη - και άν, επιπλέον, έχει διαρκές έλλειμα αξιοπιστίας.
Στην πραγματικότητα, η Ιταλία πρέπει να αυξήσει τις δημόσιες δαπάνες
Πολλά συνηγορούν ότι στην πραγματικότητα η κυβέρνηση της Ιταλίας πρέπει να αυξήσει τις δημόσιες δαπάνες για να ανακτηθεί η εμπιστοσύνη αυτών που βγήκαν χαμένοι από τις εξελίξεις των τελευταίων ετών και είναι τώρα απογοητευμένοι. Και για να βγάλει την οικονομία από το αδιέξοδο της ελλειμματικής ζήτησης στο εσωτερικό της χώρας. Και για να αρχίσει να επενδύει και πάλι στην καινοτομία.
Όπως έδειξε επανειλημμένα η εμπειρία, χωρίς άνοδο του ΑΕΠ ούτε τα δημόσια ελλείμματα και τα χρέη των χωρών δεν μπορούν να αναπτύξουν σταθερή τάση μείωσης. Αντίθετα, το πόσο εύκολα και γρήγορα μειώνονται όταν η οικονομία αρχίσει να μεγεθύνεται και πάλι, το βιώνουμε εμείς οι Γερμανοί εδώ και μερικά χρόνια.
Κάθε άλλη αντιμετώπιση είναι πάρα πολύ δύσκολα αποδεκτή στις δημοκρατίες.
Σε τέτοιες εποχές οξυνόμενης κρίσης των φιλελεύθερων δημοκρατιών, το να επικεντρωνόμαστε σχολαστικά σε συνεπή τήρηση των δεκαδικών ψηφίων στα μεγέθη του κρατικού προϋπολογισμού, μοιάζει σαν να μαλώνουμε με τον γείτονα την ώρα που γίνεται σεισμός, γιατί εκείνος πάλι παρκάρισε το αυτοκίνητό του σε λάθος θέση. Στην πραγματικότητα πρόκειται για κάτι ακόμη χειρότερο: Εδώ υπάρχει κίνδυνος να γίνει η κρίση καταστροφικά ανεξέλεγκτη, πράγμα που δεν συμβαίνει στην περίπτωση του γείτονα. Σύντομα θα ακούσουμε νεότερα από την Ιταλία.
Αυτό δεν λειτουργεί αποτελεσματικά ούτε στην Ιταλία ούτε πουθενά αλλού. Με μια παρόμοια προσέγγιση, οι Σοσιαλδημοκράτες της Γερμανίας κατάφεραν να κατακρημνισθούν από το 40 % των ψήφων που κέρδιζαν κάποτε, μέχρι και σε λιγότερο από 10 % σε κάποιες περιπτώσεις τώρα. Όπως οι Ιταλοί ή οι Γάλλοι συνάδελφοι τους. Δεν είναι τυχαίο.
Και δεν χρειάζεται να είναι κανείς Ιταλός για να έχει αυτό το πρόβλημα, δηλαδή της μή εμπιστοσύνης στις καθιερωμένες πολιτικές δυνάμεις. Το ίδιο πρόβλημα δεν αντιμετωπίζουν και στο Βερολίνο; Στη Γερμανία έχουμε μια κυβέρνηση που εδώ και χρόνια προσπαθεί απεγνωσμένα να εξισορροπήσει τις παράπλευρες απώλειες των πολύ σκληρών μεταρρυθμίσεων και τις ρήξεις της κοινωνικής συνοχής, με πρόσθετες δημόσιες δαπάνες, με την νομοθέτιση του κατώτερου βασικού μισθού [που δεν υπήρχε μέχρι το 2017] και με μείωση της ηλικίας συνταξιοδότησης. Και οι Ιταλοί δεν επιτρέπεται να κάνουν το ίδιο, απλά και μόνον επειδή έχουν συσσωρευμένο παλαιό δημόσιο χρέος; Αυτό δεν κάνει καλύτερα τα συμβαίνοντα.
Όλα αυτά ισχύουν ομοίως και για τους Βρετανούς, για τους Αμερικανούς, τους Γάλλους και τους Γερμανούς, από τους οποίους τρομακτικά πολλοί τείνουν πρός την προτίμηση να δίνουν την ψήφο τους σε λαϊκιστές. Παντού υπάρχει αυτή η διάχυτη αίσθηση της απώλειας ελέγχου [δηλ. ελέγχου της εξουσίας από τους πολίτες]. Και γι΄ αυτό δεν θα υπάρξει βελτίωση, αν σε μια κυβέρνηση δίνεται η συμβουλή από τις Βρυξέλλες (ή από το Βερολίνο) να κάνει τα αντίθετα από αυτά που υποσχέθηκε να κάνει.
Ασφαλώς, μια νομισματική ένωση στην οποία ο καθένας θα έκανε ό,τι θέλει, δεν θα λειτουργούσε καλά. Όμως, μια νομισματική ένωση δεν μπορεί να λειτουργήσει [ή λειτουργεί εξίσου κακά] και στην περίπτωση που διέπεται πέρα για πέρα από ένα «ιερό δόγμα της σωτηρίας», η συμβολή του οποίου στη μεγάλη κρίση της εποχής μας είναι μεγάλη - και άν, επιπλέον, έχει διαρκές έλλειμα αξιοπιστίας.
Πολλά συνηγορούν ότι στην πραγματικότητα η κυβέρνηση της Ιταλίας πρέπει να αυξήσει τις δημόσιες δαπάνες για να ανακτηθεί η εμπιστοσύνη αυτών που βγήκαν χαμένοι από τις εξελίξεις των τελευταίων ετών και είναι τώρα απογοητευμένοι. Και για να βγάλει την οικονομία από το αδιέξοδο της ελλειμματικής ζήτησης στο εσωτερικό της χώρας. Και για να αρχίσει να επενδύει και πάλι στην καινοτομία.
Όπως έδειξε επανειλημμένα η εμπειρία, χωρίς άνοδο του ΑΕΠ ούτε τα δημόσια ελλείμματα και τα χρέη των χωρών δεν μπορούν να αναπτύξουν σταθερή τάση μείωσης. Αντίθετα, το πόσο εύκολα και γρήγορα μειώνονται όταν η οικονομία αρχίσει να μεγεθύνεται και πάλι, το βιώνουμε εμείς οι Γερμανοί εδώ και μερικά χρόνια.
Κάθε άλλη αντιμετώπιση είναι πάρα πολύ δύσκολα αποδεκτή στις δημοκρατίες.
Σε τέτοιες εποχές οξυνόμενης κρίσης των φιλελεύθερων δημοκρατιών, το να επικεντρωνόμαστε σχολαστικά σε συνεπή τήρηση των δεκαδικών ψηφίων στα μεγέθη του κρατικού προϋπολογισμού, μοιάζει σαν να μαλώνουμε με τον γείτονα την ώρα που γίνεται σεισμός, γιατί εκείνος πάλι παρκάρισε το αυτοκίνητό του σε λάθος θέση. Στην πραγματικότητα πρόκειται για κάτι ακόμη χειρότερο: Εδώ υπάρχει κίνδυνος να γίνει η κρίση καταστροφικά ανεξέλεγκτη, πράγμα που δεν συμβαίνει στην περίπτωση του γείτονα. Σύντομα θα ακούσουμε νεότερα από την Ιταλία.
Ο Thomas Fricke διετέλεσε επικεφαλής οικονομολόγος της γερμανικής έκδοσης των Financial Times Deutschland και διευθύνει τώρα τον ιστοχώρο WirtschaftsWunder είναι δε επικεφαλής οικονομολόγος του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου για το Κλίμα (European Climate Foundation). Από τον Απρίλιο του 2016 γράφει τακτικά στον Spiegel Online. Εργάστηκε επίσης στην εφημερίδα Süddeutsche Zeitung.
Tomas Fricke: Ιστοχώρος Wirtschaftswunder Thomas Fricke, αρθρογραφία στον Spiegel
Tomas Fricke: Ιστοχώρος Wirtschaftswunder Thomas Fricke, αρθρογραφία στον Spiegel
Γιούργκεν Χάμπερμας: Στην ιστορία, εποχές στις οποίες καπιταλισμός και δημοκρατία ισορροπούσαν ήταν η εξαίρεση, όχι ο κανόνας (συνέντευξη στο περιοδικό Blätter für deutsche und internationale Politik, Νοέμβριος 2016)
Ιταλία, κύλησε ο τέντζερης και βρήκε το καπάκι. Φασίστες σε εμβρυακή ηλικία και μεταμοντέρνοι μετα-φασίστες
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου