Η γεωπολιτική του σχίσματος στην Ουκρανία, η απόκλιση ΗΠΑ και «Γαλλο-Γερμανικού άξονα»

του Ιμμάνιουελ Βάλλερστάϊν 

από τον ιστότοπο του © Immanuel Wallerstein :  The Geopolitics of Ukraine’s Schism (15.2.2014) 

H Ουκρανία υποφέρει από ένα βαθύ εσωτερικό σχίσμα εδώ και αρκετό καιρό, που απειλεί να γίνει ένας από εκείνους τους άσχημους εμφύλιους πολέμους που συμβαίνουν σε όλο και περισσότερες χώρες. Μέσα στα όρια της σημερινής Ουκρανίας υπάρχει ένα ρήγμα ανατολής-δύσης, γλωσσικό, θρησκευτικό, οικονομικό και πολιτισμικό, με την κάθε πλευρά να είναι περίπου το 50 % του όλου της χώρας. 

Τη σημερινή κυβέρνηση (θεωρείται ότι κυριαρχείται από το ανατολικό μισό της χώρας), την κατηγορεί δημόσια η άλλη πλευρά για διαφθορά και απολυταρχισμό. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι αυτό είναι αλήθεια, τουλάχιστον εν μέρει. Ωστόσο, δεν είναι σαφές άν μια κυβέρνηση που θα κυριαρχείται από το δυτικό μισό, θα ήταν λιγότερο διεφθαρμένη και λιγότερο αυταρχική. Σε κάθε περίπτωση, το ζήτημα τίθεται εσωτερικά σε γεωπολιτικούς όρους: Εάν η Ουκρανία πρέπει να είναι μέρος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ή πρέπει να έχει ισχυρούς δεσμούς με τη Ρωσία.

Ο βασιλιάς Κνούτ διατάζει την θάλασσα

Ίσως λοιπόν δεν ήταν αναμενόμενο, που η αναπληρώτρια υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, αρμόδια για Ευρωπαϊκές και Ευρασιατικές Υποθέσεις, Victoria Nuland, συζητά την πολιτική στρατηγική των ΗΠΑ έναντι της Ουκρανίας με τον πρέσβη των ΗΠΑ στο Κίεβο. Στην ταινία YouTube της συζήτησης, η κ. Νούλαντ ορίζει το ζήτημα ως γεωπολιτική μάχη μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Ευρώπης (και ιδίως της Γερμανίας). Πιάστηκε στα πράσα να λέει «Fuck the Εuropeans» - τους Ευρωπαίους, όχι τους Ρώσους. 

....

Ας ρίξουμε μια ματιά, ποιά είναι η Victoria Nuland. Είναι ένα στέλεχος που επιβίωσε πολιτικά, άν και ανήκε στην κλίκα των νεοσυντηρητικών [neocons] που περιέβαλλε τον George W. Bush, του οποίου την κυβέρνηση υπηρέτησε. Ο σύζυγός της Robert Kagan είναι ένας από τους πιο γνωστούς ιδεολόγους της ομάδας των νεοσυντηρητικών. Μια ενδιαφέρουσα ερώτηση είναι, τι δουλειά έχει σε μια τέτοια θέση-κλειδί στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ της προεδρίας Ομπάμα. Το λιγότερο που έπρεπε να κάνουν ο πρόεδρος και ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Τζον Κέρι, ήταν να αφαιρέσουν απο τους neocons έναν τέτοιο ρόλο.

Τώρα, ας θυμηθούμε ποιά ακριβώς ήταν η γραμμή των νεοσυντηρητικών για την Ευρώπη κατά τη διάρκεια των ημερών του Μπους. Ο τότε υπουργός Άμυνας των ΗΠΑ Ντόναλντ Ράμσφελντ χρησιμοποίησε τη διάσημη έκφραση «παλαιά Ευρώπη» για τη Γαλλία και τη Γερμανία, σε αντίθεση με αυτό που είδε ως «νέα Ευρώπη» - δηλαδή τις χώρες που συμμερίζονταν τις δικές του απόψεις για την τότε επικείμενη εισβολή στο Ιράκ. Νέα Ευρώπη ήταν για τον Ράμσφελντ ιδιαίτερα η Μεγάλη Βρετανία, αλλά και η ανατολική - κεντρική Ευρώπη, οι χώρες του πρώην σοβιετικού μπλοκ. Η κ. Νούλαντ φαίνεται να έχει την ίδια αντίληψη για την Ευρώπη.

Επιτρέψτε μου λοιπό να ισχυρισθώ, ότι η Ουκρανία είναι απλώς μια βολική δικαιολογία ή ένας πληρεξούσιος, μια μεταφορική έννοια, για μια μεγαλύτερη γεωπολιτική διαίρεση, που δεν έχει καμία απολύτως σχέση με το εσωτερικό σχίσμα της χώρας αυτής. Αυτό που στοιχειώνει τις κ. Nulands αυτού του κόσμου, δεν είναι μια υποθετική «απορρόφηση» της Ουκρανίας από τη Ρωσία - ένα ενδεχόμενο με το οποίο θα μπορούσε να συμβιώσει. Αυτό που στοιχειώνει αυτήν, και όσους συμμερίζονται τις απόψεις της, είναι μια γεωπολιτική συμμαχία της Γερμανίας/Γαλλίας και της Ρωσίας. Ο εφιάλτης του άξονα Παρίσι - Βερολίνο - Μόσχα έχει υποχωρήσει λίγο σε σχέση με την ακμή του το 2003, όταν οι προσπάθειες των ΗΠΑ να εγκρίνει το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ την αμερικανική εισβολή στο Ιράκ το 2003, νικήθηκαν από τη Γαλλία και τη Γερμανία.

Κνουτ ο Μέγας, δαμάζοντας τα κύματα της θάλασσας

Ο εφιάλτης έχει υποχωρήσει λίγο, αλλά κρύβεται κάτω από την επιφάνεια, και όχι χωρίς λόγο. Μια τέτοια συμμαχία έχει γεωπολιτικό νόημα, τόσο για τη Γερμανία/Γαλλία, όσο και για τη Ρωσία. Και στην γεωπολιτική, αυτό που έχει νόημα, είναι ότι η επιμονή σε ιδεολογικές διαφορές μπορεί να επηρεάσει πολύ λίγο. Οι γεωπολιτικές επιλογές μπορούν να επηρεάζονται και τροποποιούνται από τα άτομα που είναι στην εξουσία, αλλά η πίεση των μακροπρόθεσμων εθνικών συμφερόντων παραμένει ισχυρή.

Γιατί ένας άξονας Παρίσι - Βερολίνο - Μόσχα έχει νόημα; Υπάρχουν λόγοι. Ο ένας είναι η στροφή των ΗΠΑ προς έναν Ειρηνικο - κεντρισμό, που αντικαθιστά τη μακρά ιστορία του Ατλαντικο - κεντρισμού. Ο εφιάλτης της Ρωσίας, αλλά και της Γερμανίας, δεν είναι ένας πόλεμος ΗΠΑ - Κίνας, αλλά μια συμμαχία ΗΠΑ - Κίνας (που θα περιλάβει επίσης την Ιαπωνία και την Κορέα). Ο μόνος τρόπος να περιορίσει η Γερμανία αυτή τη απειλή, για να προστατεύσει τη δική της ευημερία και ισχύ, είναι μια συμμαχία με τη Ρωσία. Και η πολιτική της έναντι της Ουκρανίας, δείχνει ακριβώς την προτεραιότητα που δίνει στην επίλυση των ευρωπαϊκών θεμάτων, συμπεριλαμβάνοντας τη Ρωσία και όχι εξαιρώντας την.

Όσον αφορά τη Γαλλία, ο Ολάντ έχει προσπαθεί να φλερτάρει τις Ηνωμένες Πολιτείες ενεργώντας σαν η Γαλλία να ήταν μέρος της «νέας Ευρώπης». Αλλά ο  Γκωλισμός είναι από το 1945 η βασική γεωπολιτική θέση της Γαλλίας. Αυτοί οι δήθεν μη Γκωλικοί πρόεδροι, όπως ο Μιτεράν και ο Σαρκοζί, στην πραγματικότητα ασκούν πολιτικές Γκωλικές. Και ο Ολάντ θα ανακαλύψει σύντομα ότι δεν έχει άλλη επιλογή από το να είναι Γκωλικός. Ο Γκωλισμός δεν είναι «αριστερισμός», αλλά μάλλον η αίσθηση ότι είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες που απειλούν τη συνέχεια στο γεωπολιτικό ρόλο της Γαλλίας, και η Γαλλία πρέπει να υπερασπιστεί τα συμφέροντά της με ένα άνοιγμα προς τη Ρωσία, προκειμένου να αντισταθμίσει τη δύναμη των Ηνωμένων Πολιτειών.

Ποιος θα κερδίσει αυτό το παιχνίδι; Μένει να δούμε. Αλλά η Victoria Nuland μοιάζει λίγο σαν τον βασιλιά Κνούτ που διατάσσει την θάλασσα να καλμάρει [ο Βίκιγκ βασιλιάς της Δανίας, Νορβηγίας. Αγγλίας και μέρους της Σουηδίας Canute ή Cnut the Great, 995 – 1035, σύμφωνα με τον χρονικογράφο του 11ου αιώνα Henry of Huntingdon διέτασσε την παλίρροια να σταματήσει για να μη βραχεί η βασιλική του ενδυμασία]. Και οι φτωχοί Ουκρανοί μπορεί να διαπιστώσουν ότι είναι αναγκασμένοι να επιδέσουν τις εσωτερικές πληγές τους, είτε το θέλουν είτε όχι.

Ιμμάνιουελ Βάλλερστάϊν - Πανικός για παγκόσμιο αποπληθωρισμό (με βιογραφικό του)

 

Τα όνειρα της Ευρώπης, βλέποντας από την Ουκρανία  - Βλαδίμηρος Eρμολένκο

Η Ουκρανία και το φάντασμα των Βαλκανίων - Lucio Caracciolo (© Limes - Rivista italiana di geopolitica)

Αγώνας για την Ουκρανία : Μια παρτίδα σκάκι σε ναρκοπέδιο  - Uwe Klußmann (© Der Spiegel)

Βασίλης Καραγιάννης ("Athens Voice" & "Μη μαδάς τη μαργαρίτα"): Καμιά φορά και οι αγελάδες πετάνε…(Ουκρανική παραδοσιακή έκφραση)

Βοσνία & Ερζεγοβίνη: Κρίση του συστήματος εθνοτικής διαίρεσης και κοινωνία των πολιτών, 

του Andrea Rossini   © Osservatorio Balcani e Caucaso