Η κρίση της Κριμαίας και οι υπνοβάτες του 2014

Ρωσία, Ουκρανία, Λευκορωσία

του Γιάκομπ Άουγκστάϊν
 

 Jakob Augstein:  Krim-Krise: Schlafwandler 2014   © Spiegel, In zweifel links, 17.3.2014

«Μαζί μας μπορούν να μιλήσουν - αλλά οι Ρώσοι στέλνουν στρατιώτες». Αυτή η αυτοπροσωπογραφια της Δύσης είναι λανθασμένη και επικίνδυνη. Στην πραγματικότητα, οδεύουμε από το 1989 σε μια πορεία αντιπαράθεσης με τη Ρωσία - και πότε θα τελειώσει; 

96,8 %; Οι Ρώσοι είναι ανεπίδεκτοι βοήθειας. Καταλαβαίνουν τόσο λίγα από εκλογές, ώστε ακόμη και τώρα, ούτε καν μια εκλογική νοθεία δεν μπορούν να κάνουν με αξιοπρεπή τρόπο. Όμως το δημοψήφισμα της Κριμαίας την Κυριακή 16 Μαρτίου 2014, ήταν μάλλον μια φάρσα Ανατολικο - Δυτική. Οι Ρώσοι δεν είχαν καμμιά ανάγκη να πειράξουν τους αριθμούς: Κανείς δεν αμφιβάλλει ότι η πλειοψηφία του πληθυσμού της Κριμαίας έχει Ρωσικά φρονήματα. Από την άλλη πλευρά, η Δύση είχε ήδη ανακηρύξει εκ των προτέρων παράνομο το όλο δημοψήφισμα. Μια «ψευδο - δημοσκόπηση», δήλωσε ο Φρανσουά Ολάντ, «χωρίς καμμία νομική αξία».

Ουκρανία, Ρωσία, Λευκορωσία

Ρωσία και Ουκρανία

Η σημασία αυτής της ψηφοφορίας αφορά ένα άλλο ζήτημα: Η σύγκρουση Ανατολής - Δύσης αναβιώνει. Όμως οι ψυχροπολεμικοί δεν βρίσκονται στο Κρεμλίνο, αλλά στην Ουάσιγκτον, στις Βρυξέλλες και στο Βερολίνο. Από το 1989 η Δύση οδεύει σε μια πορεία σύγκρουσης με τη Ρωσία. Απερισκεψία ή υπολογισμός; Η πολιτική της Δύσης είναι παράδοξα ανιστόρητη. Προσκαλούμε σε χορό τη ρωσική αρκούδα. Όμως δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι έχουμε γλυτώσει για πάντα από τους ηπειρωτικούς, Ευρωπαικούς πολέμους.

Ο Γκρέγκορ Γκίζι έκανε μια σημαντική ομιλία στην Ομοσπονδιακή Βουλή της Γερμανίας την περασμένη εβδομάδα. Είπε, ότι στην αντιμετώπιση της Ρωσίας, το ΝΑΤΟ και η ΕΕ έκαναν λάθη σε όσα πράγματα θα μπορούσαν να έχουν κάνει λάθη. Το «Κοινό Ευρωπαϊκό Σπίτι» του Γκορμπατσόφ και το σχέδιο μιας νέας αρχιτεκτονικής για την ασφάλεια, πέρα απο το ΝΑΤΟ και το Σύμφωνο της Βαρσοβίας; Η Δύση δεν πήρε στα σοβαρά αυτή την ιδέα. Η υπόσχεση να μην επεκταθεί το ΝΑΤΟ μέχρι τα δυτικά σύνορα της Ρωσίας; Η Δύση την έχει παραβιάσει. Η Ρωσική ανησυχία για τους πυραύλους που θα σταθμεύουν στην Ανατολική Ευρώπη; Η Δύση την αψήφησε. Η προσφορά εκ μέρους του Πούτιν, μιας περιοχής ελεύθερου εμπορίου από τη Λισαβόνα μέχρι το Βλαδιβοστόκ; Η Δύση απάντησε με ένα σήκωμα των ώμων. Και μετά, ήλθε η απαίτηση του κ. Μπαρόζο προς την Ουκρανία να επιλέξει μεταξύ της Ρωσίας και της ΕΕ... Ήταν ένα τελευταίο, σοβαρό διπλωματικό σφάλμα. Από τότε, ο Γερμανός υπουργός Εξωτερικών κ. Στάϊνμάγιερ κάνει ό,τι μπορεί για να μαζέψει τα κομμάτια.

Ο Γκέρνοτ Έρλερ [Gernot Erler], ο εξουσιοδοτημένος για θέματα Ρωσίας της Ομοσπονδιακής Κυβέρνησης, έγραψε τον Μάιο του 2013: «Αυτή η αφόρητη κατάσταση στην εξωτερική πολιτική έχει δημιουργηθεί με την πάροδο των ετών, και όλοι όσοι βρίσκονται σε συνεχή συζήτηση με τους Ρώσους εταίρους, την έβλεπαν να έρχεται».

Γιατί το κάνει αυτό η Δύση; Υπάρχει μόνο μία απάντηση : Ύβρις. «Επειδή πιστεύατε ότι είστε τόσο μεγάλοι νικητές στον Ψυχρό Πόλεμο, ώστε όλα τα παλιά μέτρα δεν ισχύουν πλέον για εσάς», είπε ο Γκίζι στη Βουλή, απευθυνόμενος προς τα κυβερνητικά έδρανα.

Ο Γκίζι θύμισε στην κυβέρνηση - και στο κοινό - ένα απλό γεγονός: «Οι ΗΠΑ θέλουν να αποκτήσουν μεγαλύτερη επιρροή και να υπερασπισθούν αυτήν που έχουν, και η Ρωσία θέλει να αποκτήσει μεγαλύτερη επιρροή και να υπερασπισθεί αυτήν που έχει». Εμείς οι ίδιοι ωραιοποιούμε τον εαυτό μας. Θεωρούμε την δική μας πολιτική της ισχύος ως ομαλότητα και την πολιτική της ισχύος των άλλων ως επίθεση. Στην εφημερίδα "Zeit on-line", μπορεί  κανείς να διαβάσει: «Σε όλα τα είδη των κρίσεων, οι Ευρωπαίοι προσπαθούν πάντα να αμβλύνουν τις εντάσεις με εξαντλητικές συζητήσεις. Όμως ο Βλαντιμίρ Πούτιν και η ρωσική Δούμα καθημερινά προχωρούν προς όλο και μεγαλύτερη κλιμάκωση...» [M. Thumann - Η Ευρώπη που ξέραμε] Αυτό δεν είναι αλήθεια. Η αλήθεια είναι, ότι Ανατολή και Δύση, όταν τίθεται θέμα υπεράσπισης των δικών τους συμφερόντων, δεν παίρνουν από λόγια. Στην Κριμαία οι Ρώσοι μαστορεύουν τα εκλογικά τους αποτελέσματα - και στην "Zeit" ωραιοποιούμε την πραγματικότητά μας. Τέτοιες στρεβλώσεις θεμελιώνουν μύθους, και από αυτούς τους μύθους αυξάνεται το μίσος.

Ο ιστορικός Christopher Clark προειδοποίησε πρόσφατα στο περιοδικό Der Spiegel για τους βιαστικούς παραλληλισμούς. Αλλά στους «Υπνοβάτες», το μεγάλο βιβλίο του για τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, γράφει : «Η κρίση που οδήγησε στον πόλεμο το 1914, ήταν ο καρπός ενός κοινού πολιτικού πολιτισμού».

Ήταν ένας πολιτικός πολιτισμός της αντιπαράθεσης και του κυνηγιού ευκαιριών. Κατά τον Πόλεμο της Κριμαίας του 1854, ο Μπίσμαρκ συνέστησε στην κυβέρνησή του, «να εισβάλλει απροσδόκητα στην Αυστρία ..., ενώ η Βοημία είναι αφύλαχτη από στρατό». Γιατί ; Επειδή η εισβολή αυτή ήταν εφικτή. Και ήταν εξίσου πολλά εφικτά, όταν η Σοβιετική Ένωση ήταν ερείπια και ο Γιέλτσιν μέσα στο μεθύσι του. Πάντως, τότε στο 2008, όταν οι Αμερικανοί πρότειναν να ενταχθούν η Γεωργία και η Ουκρανία στο ΝΑΤΟ, οι Γερμανοί ήταν υπέρ. 

Franz Roubaud Η πολιορκία της Σεβαστούπολης (1904)

Τώρα, ο Μπαράκ Ομπάμα προσκάλεσε αμέσως στο Οβάλ Γραφείο τον νέο κυρίαρχο του Κιέβου Αρσένι Γιάτσενιουκ. Το γεγονός ότι η κυβέρνηση του είναι εξίσου λίγο νομιμοποιημένη, όσο ήταν και το δημοψήφισμα της Κριμαίας - το βρίσκει αδιάφορο. Παρεμπιπτόντως, οι φασίστες που συμμετέχουν τώρα στην εξουσία στο Κίεβο, είναι γνήσιοι, και όχι μόνον προπαγάνδα του Πούτιν. Ο Γκίζι στην ομιλία του, παρέπεμψε στον επικεφαλής του κόμματος Swoboda: «Αρπάξτε τα όπλα, πολεμήστε τα Ρωσικά καθάρματα, τους Γερμανούς, τα γουρούνια τους Εβραίους και άλλα κακά».

Η Άνγκελα Μέρκελ και ο Στάϊνμάγιερ σιωπούν. Αλλά η πιο σημαντική παραλληλία που μπορεί να βρεί κανείς, ανάμεσα στο βιβλίο του Christopher Clark αφενός και στη σημερινή εποχή μας αφετέρου, είναι η εξής: Στο βιβλίο, ο Clark αφηγείται την επικίνδυνη επίδραση που είχε εκείνη την εποχή, ο «πολύ διαδεδομένος μύθος περί της ιστορικά αναγκαίας διάλυσης της Αυστρο-Ουγγαρίας»: «Ο μύθος εκείνος, αφαίρεσε από τους αντιπάλους της Βιέννης τους τελευταίους τους ενδοιασμούς και υπονόμευσε την ιδέα, ότι και η Αυστρο - Ουγγαρία, όπως και κάθε άλλη μεγάλη δύναμη, είχε συμφέροντα, που εύλογα υπερασπιζόταν με σθένος».

Σήμερα είναι τα Ρωσικά συμφέροντα, αυτά τα οποία αψηφά η Δύση. Για δική της ζημία, σε μακροπρόθεσμη βάση.

  

O Jakob Augstein αρθρογραφεί στο περιοδικό "Spiegel" και στις Γερμανικές εφημερίδες "Süddeutsche Zeitung" και "Zeit". Εκδίδει την εβδομαδιαία εφημερίδα "Der Freitag" ("Παρασκευή"). Η "Παρακευή" είναι έντυπο κριτικής δημοσιογραφίας για την πολιτική, τον πολιτισμό και την κοινωνία. Πειραματίζεται με νέες μορφές συμμετοχής των αναγνωστών και με τον συνδυασμό του έντυπου με τον διαδικτυακό Τύπο. Η σελιδοποίηση και η αισθητική της "Παρασκευής" βραβεύθηκε πολλές φορές, μεταξύ των άλλων από το Art Directors Club, το Lead Awards, το European Newspaper Award και την Society for News Design.
  

O Jakob Augstein στον ιστότοπο Μετά την Κρίση: 1, 2, 3, 4

Jakob Augstein: Η κρίση της Κριμαίας: Η Γερμανική καταστροφή - Gernot Erler: Είμαι σοκαρισμένος» (Μετά την Κρίση)

Επιλογή πρόσφατης αρθρογραφίας του J. Augstein: Η στήλη  Im Zweifel links

("Σε περίπτωση αμφιβολίας, αριστερά" - Der Spiegel - σε Γερμανική γλώσσα) 

 Christopher Clark : 
The Sleepwalkers: How Europe Went to War in 1914

Michael Thumann - Η Ευρώπη που ξέραμε: Das Europa das wir kannten
Οι συνέπειες της κλιμάκωσης και η Ευρώπη 
   

Η ερχόμενη εποχή δεν θα μας οδηγήσει και στον πόλεμο. Ούτε η Ευρώπη ούτε η Ρωσία κυβερνώνται από αυτόχειρες. Όμως η γεωπολιτική εχει επιστρέψει - με ελιγμούς και με σφαίρες επιρροής, με μπλόφες και εφορμήσεις, με ανταγωνισμούς και με συγκρούσεις. Θα είναι ακριβή εποχή, που θα ρουφήξει τα οικονομικά των χωρών της ΕΕ. Η ηλικία συνταξιοδότησης των 63 θα μας φαίνεται σύντομα ως αναχρονιστική πολυτέλεια. Η Ρωσία σχεδιάζει να επενδύσει δισεκατομμύρια στην Κριμαία - παράδεισο των συνταξιούχων. Η ΕΕ και η Αμερική προσφέρουν πακέτα δεκάδες δισεκατομμύρια για την Ουκρανία "τους", αλλά αυτό είναι μόνον οι πρώτες βοήθειες. Η Ρωσία θέλει να ανεβάσει έντονα τις τιμές του φυσικού αερίου για το Κίεβο από τον Απρίλιο. Εάν η χώρα συνεχίσει να κατατρίβεται από τις εσωτερικές διαμάχες και από τη Ρωσική πίεση, θα γίνει μόνιμη οφειλέτης της Δύσης. Οι Ευρωπαίοι θα χρειασθούν πολλά χρήματα για τη μακροπρόθεσμη στρατηγική αναδιάρθρωση των ενεργειακών δικτύων της ΕΕ, προκειμένου να μειωθεί το μερίδιο των εισαγωγών Ρωσικού αερίου. Θα χάσουν χρήματα αν η Ρωσική αγορά αποκοπεί και ανακληθούν  μεγάλες παραγγελίες από τη Ρωσία. Μπορεί η Γαλλία να παραδώσει αυτή τη χρονιά τα πολεμικά πλοία της κατηγορίας Mistral (2 αεροπλανοφόρα) που έχει παραγγείλει η Μόσχα για το Ρωσικό Ναυτικό;
Όχι, όταν οι Ρώσοι ψηφίζουν στην Κριμαία για τη σύνδεση με τη Ρωσία. Όχι όταν η Ρωσία προσαρτά την Κριμαία αμέσως μετά. Την Ευρώπη, όπως τη γνωρίζουμε από το 1989, η κλιμάκωση αυτή θα την αλλάξει σε βάθος.