Βαρουφάκης: Ισοσκελισμένοι προϋπολογισμοί και «μικρά πρωτογενή πλεονάσματα» ή αντι-κυκλική πολιτική; Πίσω στην εποχή των «ελληνικών παχειών αγελάδων» ή Κέϋνς;

Ο νέος υπουργός Οικονομικών της Ελλάδας θεωρείται σε γενικές γραμμές νεο-Κεϋνσιανός ή μετα-Κεϋνσιανός ως προς την κατεύθυνση της οικονομικής επιστήμης που ακολουθεί.
Μιλά όμως διαρκώς, τουλάχιστον τελευταία, για σταθερά ισοσκελισμένους προϋπολογισμούς ή μάλλον για διαρκή μικρά πρωτογενή δημοσιονομικά πλεονάσματα. Αυτό δεν είναι αντι-κυκλική πολιτική*. Και χωρίς αντι-κυκλική πολιτική, στον νεο- ή μετα-Κεϋνσιανισμό δεν υπάρχει Κέϋνς.
Όποιος επιλέγει με συνέπεια μια πραγματική αντι-κυκλική πολιτική, είναι υποχρεωμένος σε περιόδους υψηλής ανάπτυξης να δημιουργεί με τα διαχειριστικά εργαλεία του (φορολογικά και άλλα αναδιανεμητικά, δημοσιονομικά, χρηματοοικονομικά κτλ) μεγάλα, ακόμη και πολύ μεγάλα δημοσιονομικά πρωτογενή πλεονάσματα, ώστε να μπορεί να μειώσει αρκετά το δημόσιο χρέος με μερική αποπληρωμή του. Μάλιστα στις περιόδους ανόδου του ΑΕΠ, η απόλυτη μείωση του όγκου του χρέους συνεπάγεται μιαν ακόμη πιο εντυπωσιακή μείωση του ποσοστού του χρέους ως προς το ΑΕΠ. Το αποτέλεσμα: Στη φάση της ύφεσης και πτώσης του ΑΕΠ, που μοιραία θα ακολουθήσει στο εγγύς ή απώτερο μέλλον, το κράτος θα διαθέτει δημοσιονομικά περιθώρια ελιγμών, ώστε να μπορεί να κάνει επεκτατική πολιτική, ακόμη και με πρόσκαιρα ελλειμματικούς προυπολογισμούς (deficit spending).

Ο ίδιος ο Κέϋνς το είχε διατυπώσει αυτό ορθά-κοφτά: «The boom not the slump is the right time for austerity at the Trasury» («Η φάση της οικονομικής ανόδου και όχι της πτώσης είναι η σωστή εποχή για δημοσιονομική λιτότητα»).

Με άλλα λόγια, η αντικυκλική πολιτική επιτυγχάνει ισοσκελισμένο προϋπολογισμό, όχι σε ετήσια βάση αλλά στη διάρκεια ενός πλήρους οικονομικού κύκλου, που περιλαμβάνει ανοδική και πτωτική φάση, δηλαδή περίοδο μεγέθυνσης του ΑΕΠ και περίοδο ύφεσης και μείωσης. Έτσι, ο κύκλος αυτός περιέχει μια περίοδο με ισχυρά πρωτογενή πλεονάσματα και μιάν άλλη περίοδο με ελλειμματικούς προυπολογισμούς. Αυτό είναι η κλασική αντι-κυκλική πολιτική: δηλαδή, το κράτος με τα εργαλεία του δημοσιονομικής και οικονομικής πολιτικής ενεργεί αντίρροπα στους οικονομικούς κύκλους. Μετριάζει τόσο τις ανόδους (εμποδίζοντας τις φούσκες περιουσιακών στοχείων να διογκώνονται υπερβολικά) όσο και τις πτώσεις (αποτρέποντας τις βαθειές υφέσεις που φέρνουν υψηλή ανεργία, καταστροφή παραγωγικού δυναμικού και μεγάλη μείωση δημοσιονομικών εσόδων). Η όλη αντικυκλική πολιτική, τόσο στην άνοδο όσο και στην πτώση του ΑΕΠ, λειτουργεί ως παράγοντας κοινωνικής συνοχής και αναδιανομής, μειώνοντας τις ανισότητες και περιορίζοντας τη φτώχεια.

Η «επίπεδη» πολιτική με σταθερά ισοσκελισμένους προϋπολογισμούς ή με διαρκή μικρά πρωτογενή δημοσιονομικά πλεονάσματα είναι πολιτική μη παρέμβασης του κράτους στους οικονομικούς κύκλους. Πολιτική δημοσιονομικά αλλά και κοινωνικά παθητική.

Μια τέτοια πολιτική, ούτε έχει σχέση με τις αντιλήψεις του Κέϋνς, ούτε μπορεί να είναι συμβατή με πιο δίκαιη αναδιανομή του κοινωνικού προιόντος. Μοιάζει εκπληκτικά με την πολιτική Σημίτη 1997 – 2004: σε περίοδο τερατώδους ανόδου του ΑΕΠ, τα φορολογικά έσοδα έμειναν σταθερά, τα δημοσιονομικά πρωτογενή πλεονάσματα υπήρχαν μεν αλλά ήταν «κατηγορίας πτερού», το χρέος δεν αυξήθηκε, αλλά ούτε μειώθηκε, ο ρυθμός του δανεισμού συνεχίστηκε αμείωτος σε ισχυρά ανοδική περίοδο του ΑΕΠ.
Ύστερα ήρθαν οι …εργατικές και προνοητικές μέλισσες, με την κυβέρνηση Κ. Καραμανλή (2004-2009)...

 Γ. Ρ.

 * Η αντίθετη της αντι-κυκλικής είναι η φιλο-κυκλική (pro-cyclic) οικονομική πολιτική.
Μια φιλο-κυκλική πολιτική οικονομικής διαχείρισης, ενισχύει τις ακραίες διακυμάνσεις των ανοδικών και πτωτικών οικονομικών κύκλων. Στις ανοδικές φάσεις παρεμβαίνει διογκώνοντας πιο πολύ τα περιουσιακά στοιχεία, ακόμη και όταν μετατρέπονται σε “φούσκες”. Στις πτωτικές φάσεις η παρέμβασή της κάνει την ύφεση ακόμη πιό έντονη. Η φιλο-κυκλική και η αντι-κυκλική πολιτική χρησιμοποιούν τα ίδια διαχειριστικά εργαλεία (κυρίως φορολογικά, δημοσιονομικά, νομισματικά και την παρέμβαση στη διαμόρφωση των μισθών), αλλά με αντίστροφο τρόπο. Π.χ. η φιλο-κυκλική πολιτική μειώνει τους φόρους στην περίοδο της “φούσκας” και τους αυξάνει σε περίοδο ύφεσης. Στην άνοδο φροντίζει για την παροχή άφθονου, φθηνού χρήματος στις επιχειρήσεις και στα νοικοκυριά ή ευνοεί μισθολογικές αυξήσεις των υψηλόμισθων, στην πτώση κλείνει τη στρόφιγγα των επενδύσεων ή της τραπεζικής ρευστότητας και μειώνει μισθούς (ακόμη και χαμηλόμισθων). Η αντι-κυκλική πολιτική κάνει τα ακριβώς αντίστροφα.

Η Γερμανία στην ευρωπαϊκή κρίση : Ο καθοδηγούμενος ηγεμόνας - του Χανς Γιούργκεν Ούρμπαν