Ο αριστερός ΣΥΡΙΖΑ και οι δεξιοί «Ανεξάρτητοι Έλληνες»: Μια συμμαχία τακτικής;

του Νιλς Καντρίτσκε

 

Πως βλέπουν φιλικά διακείμενοι προς τον ΣΥΡΙΖΑ σχολιαστές στη Γερμανία την επιλογή των ΑΝΕΛ ως κυβερνητικού συνεταίρου; 

Δημοσιεύουμε στη συνέχεια εκτεταμένα αποσπάσματα από σχετικό άρθρο του Niels Kadritzke (τον οποίο ευχαριστούμε), πολιτικού συντάκτη του Monde Diplomatique και της Tageszeitung (Βερολίνο). Ολόκληρο το πρωτότυπο (γερμανική γλώσσα) στον ιστότοπο γνώμης © NachDenkSeiten (28.1.2015): Die linke Syriza und die rechten „Unabhängigen Hellenen“, ein taktisches Bündnis 

    

Οι «Ανεξάρτητοι Έλληνες»: Εταίρος ή βαρίδι για τον ΣΥΡΙΖΑ;

Για τους περισσότερους Έλληνες αριστερούς οι «Ανεξάρτητοι Έλληνες» είναι ουσιαστικά εκτός συζήτησης ως εταίροι, γράφει η Maria Margaronis στην αριστερή Αμερικανική εφημερίδα «The Nation» (27.1.2015 - «The Independent Greeks are anathema to most of the Greek left», στο άρθρο της «What Syriza’s Victory Means for Greece and for Europe - The election was a triumph for anti-austerity politics and a rejection of corruption. Now comes the hard part»)... Κατά τη γνώμη μου, οι ανησυχίες αυτές ισχύουν. Και οφείλω να ομολογήσω ότι η απόφαση του ΣΥΡΙΖΑ για επιλογή κυβερνητικού εταίρου όχι μόνο με έχει εκπλήξει αλλά και με έχει ταράξει. Εκτιμούσα ότι κατά πάσα πιθανότητα ο Τσίπρας και το αριστερό κόμμα του δεν θα κατέληγε ποτέ σε τέτοιες πολιτικές συναναστροφές. Το λιγότερο, σε περίπτωση ενός τέτοιου πειράματος, ανέμενα έντονες διαμαρτυρίες από τη βάση του κόμματος.

Βέβαια, το γεγονός ότι αυτό δεν συνέβη (ακόμη), με υποχρεώνει να προβληματιστώ για τα όριά μου ως «γνώστης της Ελλάδας». Προφανώς, ο πολιτικός πολιτισμός αυτής της χώρας επιφυλάσσει πάντα μεγάλες εκπλήξεις, ακόμη και για κάποιον που πιστεύει ότι τον έχει κατανοήσει και μπορεί να διακρίνει πολλά. Σ' αυτή την περίπτωση, η γεύση είναι ακόμη πιο πικρή, μιας και ο Michael Martens, ανταποκριτής και για την Ελλάδα (με έδρα την Κωνσταντινούπολη) της δεξιάς εφημερίδας FAZ, με «δασκάλεψε» ότι ο ΣΥΡΙΖΑ εδώ και πολύ καιρό έβλεπε τους ΑΝΕΛ ως τους «προτιμώμενους κυβερνητικούς εταίρους». Με την είσοδο των ΑΝΕΛ στη Βουλή, ο Martens, ήδη στις 26 Ιανουαρίου, έγραψε ότι η συμμαχία του Α. Τσίπρα με τον Π. Καμμένο έχει αυτόματα επισφραγιστεί. 
Υπάρχει κάτι που εξηγεί τουλάχιστον την ψευδαίσθηση, της οποίας έπεσα θύμα: Δεδομένου ότι μέχρι λίγο πριν τις εκλογές, σύμφωνα με δημοσκοπικές έρευνες, οι ΑΝΕΛ φαινόταν να μη ξεπερνούν το όριο του 3 %,  στο κόμμα του ΣΥΡΙΖΑ δεν γινόταν πια καμμία σχεδόν συζήτηση γι' αυτή την παραλλαγή κυβερνητικού συνασπισμού. Σ' αυτό η ηγεσία του κόμματος ενήργησε σωστά. Γνώριζε σαφώς την ευαισθησία που υπάρχει γι' αυτό το θέμα εντός του κόμματος και για το λόγο αυτό επιδίωξε με πολύ έντονο τρόπο την απόλυτη πλειοψηφία των εδρών, πράγμα που θα αφαιρούσε από την ημερήσια διάταξη το ζήτημα των κυβερνητικών συμμαχιών. Πολύ πιο σημαντικά βέβαια από τις υποκειμενικές λανθασμένες εκτιμήσεις και ψευδαισθήσεις, είναι τα δύο ουσιαστικά ζητήματα: 

- Ποιος είναι ο Πάνος Καμμένος και ποιο το πολιτικό προφίλ του δεξιού κόμματος που «εξασφαλίζει» την κοινοβουλευτική πλειοψηφία της πρώτης ελληνικής αριστερής κυβέρνησης;
- Πως εξηγείται η απόφαση του Τσίπρα να προχωρήσει σε μια τέτοια «ανορθόδοξη» Συμμαχία; 

Το πρώτο ερώτημα είναι το πιο εύκολο να απαντηθεί. Το ποιος είναι ο Παν. Καμμένος (άρα και οι ΑΝΕΛ, οι οποίοι δεν είναι κάτι πολύ περισσότερο από ό, τι είναι ο Π. Καμμένος) το δείχνει η πολιτική του σταδιοδρομία, οι απόψεις του και ιδιαίτερα οι φιλοδοξίες του. Όσον αφορά τα κίνητρα του Τσίπρα και του περιβάλλοντός του, δεν θα ήθελα να κάνω εικασίες εξ αποστάσεως. Συνεπώς, ζήτησα τη γνώμη  μερικών αξιόπιστων και έμπειρων «πηγών πληροφόρησης» στην Ελλάδα και έλαβα έναν αριθμό διαφορετικών ερμηνειών που παρουσιάζονται στο δεύτερο μέρος του άρθρου, αλλά δεν θα τις σχολιάσω περαιτέρω. 

Γιατί προτιμήθηκε η λύση Καμμένου;

Αρχικά, κάποιες πληροφορίες σχετικά με την διαδικασία λήψης της απόφασης, όχι ασήμαντες για την αξιολόγηση της κυβερνητικής συνεργασίας:

Σύμφωνα με μια πολύ αξιόπιστη πηγή, ο στενός κύκλος της ηγεσίας του ΣΥΡΙΖΑ πάντα θεωρούσε  την «επιλογή Καμμένου» ως προτιμώμενη λύση του ζητήματος των κυβερνητικών συνεργασιών, έστω και αν δεν είχε μιλήσει ποτέ γι' αυτό ανοιχτά. Από τη στιγμή που κατέστη σαφές ότι η απόλυτη κοινοβουλευτική πλειοψηφία δεν επιτεύχθηκε, η επιλογή αυτή τέθηκε σε ισχύ. Έτσι, ένα ιδιωτικό κανάλι τηλεόρασης, ήδη λίγο μετά τα μεσάνυχτα της ημέρας των εκλογών, ανέφερε ότι θα υπάρξει κυβερνητικός συνασπισμός ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ.

Ο Τσίπρας ήταν βέβαιος ότι η αστραπιαία απόφαση για κυβερνητικό συνασπισμό με τους δεξιούς λαϊκιστές δεν θα οδηγούσε σε κάποια ανοικτή αντιπαράθεση. Ο ενθουσιασμός στις τάξεις του κόμματος και των οπαδών του ΣΥΡΙΖΑ για το καλύτερο από το αναμενόμενο εκλογικό αποτέλεσμα (36, 5 % των ψήφων, 8,5 % περισσότερο από την ΝΔ, 4 % περισσότερο από το άθροισμα ΝΔ και ΠΑΣΟΚ) ήταν τόσο μεγάλος, ώστε κανείς δεν είχε τη διάθεση να χαλάσει το κλίμα με διαφωνίες.  Ο Τσίπρας δεν θεώρησε καν σκόπιμο να αρχίσει διερευνητικές διαπραγματεύσεις με άλλους δυνητικούς εταίρους για κυβερνητικό συνασπισμό. Το ραντεβού με τον Καμμένο το πρωί της Δευτέρας ήταν το μόνο που είχε προγραμματιστεί πριν από τη σύνάντηση του Τσίπρα με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κ. Παπούλια, δηλαδή πριν από την επίσημη εντολή για το σχηματισμό κυβέρνησης. Έτσι, η ηγεσία του κόμματος παραιτήθηκε από μια διαδικασία, η οποία είναι εντελώς αυτονόητη σε χώρες όπου οι κυβερνήσεις συνασπισμού είναι μέρος του πολιτικού πολιτισμού τους: το ισχυρότερο κόμμα διενεργεί διερευνητικές συνομιλίες με όλους τους πιθανούς εταίρους και στη συνέχεια αποφασίζει ποιον κυβερνητικό συνασπισμό προτιμά.
Ο Π. Καμμένος, ήδη πριν από την πρωινή του συνομιλία με τον Τσίπρα, ανακοίνωσε στο καφέ του Κοινοβουλίου πως «είχε ήδη στην τσέπη του» τον κυβερνητικό συνασπισμό με τον ΣΥΡΙΖΑ. Στην Αθήνα καταγράφηκε ως πολύ ασυνήθιστο και παράξενο το γεγονός ότι ο Α. Τσίπρας επέτρεψε στον ελάσσονα εταίρο του Καμμένο να ενημερώσει πρώτος για την ολοκλήρωση της συμφωνίας. Γιατί ήταν ο ηγέτης των ΑΝΕΛ αυτός που μετά το τέλος της συνομιλίας του με τον Τσίπρα στα γραφεία του ΣΥΡΙΖΑ, διακήρυξε πανηγυρικά ότι «από αυτή τη στιγμή υπάρχει κυβέρνηση». Αντίθετα ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ δεν εμφανίστηκε στους δημοσιογράφους που τον περίμεναν, γεγονός που υποδηλώνει ότι δεν ένοιωθε εντελώς άνετα στην κατάσταση αυτή.

Είναι φανερό επίσης, ότι ο ΣΥΡΙΖΑ άφησε τον Καμμένο να επιλέξει μια υπουργική θέση της προτίμησής του στην νέα κυβέρνηση. Ο Πρόεδρος των ΑΝΕΛ δεν έκρυψε ποτέ το γεγονός ότι ήθελε το Υπουργείο Άμυνας (περισσότερα γι' αυτό αναφέρονται παρακάτω). Ωστόσο ο Τσίπρας κάλλιστα θα μπορούσε να αρνηθεί αυτή την επιθυμία του Π. Καμμένου. Μ' αυτό τον τρόπο, θα έθετε όρια στις φιλοδοξίες του λαϊκιστή δεξιού, αλλά και θα απομόνωνε μια πιθανή πηγή μελλοντικής σύγκρουσης. Γιατί ένας δηλωμένος εθνικιστής όπως είναι ο Καμμένος, δύσκολα θα μπορέσει να αντισταθεί στον πειρασμό να λειτουργήσει ως υπουργός άμυνας ασκώντας ένα είδος παράπλευρης εξωτερικής πολιτικής. 

....

Ο Πάνος Καμμένος και οι «Ανεξάρτητοι Έλληνές» του 

Ο Υπουργός Άμυνας της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ υπήρξε ανέκαθεν αμφιλεγόμενη προσωπικότητα στην Ελλάδα. Η πολιτική του σταδιοδρομία ξεκίνησε από τη δεξιά «χριστιανική - πατριωτική» πτέρυγα της Νέας Δημοκρατίας. Το 1993, όταν ήταν μόλις 28 ετών, εξελέγη στο Κοινοβούλιο, στο οποία είναι συνεχώς από τότε. Στη συνέχεια για μεγάλο χρονικό διάστημα λειτουργούσε απλά ως «τρομερό παιδί». Διακρίθηκε επίσης ως πολιτικός κλόουν και θορυβοποιός. Το 2007 διορίστηκε από τον Κώστα Καραμανλή, για πρώτη φορά σε κυβερνητική θέση: υφυπουργός στο Υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας. Η ρήξη με τη ΝΔ, η οποία του απέδωσε μια κάποια υποστήριξη, συνέβη όταν το κόμμα του άλλαξε στάση και ευθυγραμμίστηκε με την πολιτική της Τρόικας. Την άνοιξη του 2012, ο Π. Καμμένος μαζί με δέκα αντιφρονούντες από την κοινοβουλευτική ομάδα της ΝΔ ίδρυσε το δικό του κόμμα. Το νέο πολιτικό κόμμα ΑΝΕΛ στις διπλές εκλογές του Μαΐου και του Ιουνίου του 2012 κέρδισε αντίστοιχα 10, 6 και 7.5 % των ψήφων, πράγμα που του απέφερε 33 και μετά 20 έδρες στο Κοινοβούλιο.

Από προγραμματική άποψη, οι Ανεξάρτητοι Έλληνες είχαν ως στόχο τους ψηφοφόρους για τους οποίους οι νεο-Ναζί της «Χρυσής Αυγής» είναι πάρα πολύ βίαιοι, πάρα πολύ στρατιωτικοποιημένοι και εξαιτίας του θαυμασμού τους προς τους Εθνικοσοσιαλιστές, όχι πατριώτες. Ωστόσο, με ορολογία παρόμοια με την άκρα δεξιά κατηγορούν την ΝΔ και τον Σαμαρά, ότι με την «Μνημονιακή πολιτική τους» έχουν προδώσει τη χώρα τους και την έχουν παραδόσει στην οιονεί δύναμη κατοχής της τρόικας. Επιπλέον ο Καμμένος και οι ΑΝΕΛ υποστηρίζουν μερικές από τις χαρακτηριστικές πολιτικές θέσεις και στόχους των ακροδεξιών, αν και με λιγότερο οξεία γλώσσα και πάνω από όλα χωρίς να υποστηρίζουν την άσκηση σωματικής βίας. Βέβαια ο Παν. Καμμένος μερικές φορές προχωρά κάπως παραπέρα, αλλά μόνον λεκτικά. Για παράδειγμα, παρότρυνε δημοσίως να «λυντσάρουν» έναν δήμαρχο στη Βόρεια Ελλάδα που είχε δώσει σε μια καναδική εταιρεία άδεια για εξόρυξη χρυσού καταστροφική για το περιβάλλον.

Μερικές από τις προγραμματικές θέσεις των ΑΝΕΛ θυμίζουν πολιτικά αντίστοιχες θέσεις δεξιών λαϊκίστικων κομμάτων σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες (όπως είναι οι Γερμανοί Εναλλακτικοί - AFD ή το Εθνικό Μέτωπο - FN της Γαλλίας), αλλά έχουν και ένα πολύ ιδιαίτερο χρώμα, «Ελληνο-Ορθόδοξο» κατά κάποιο τρόπο, το οποίο είναι δύσκολο να κατανοήσει κανείς άν δεν γνωρίζει την ιστορία του δεξιού ριζοσπαστισμού της μεταπολεμικής περιόδου στην Ελλάδα (συμπεριλαμβανομένης της περιόδου της χούντας).

* Μια αυστηρή πολιτική υπέρ των απελάσεων μεταναστών και των προσφύγων.

* Επίμονη αντίθεση στο διαχωρισμό εκκλησίας και κράτους, προκειμένου να διατηρηθεί η «ορθόδοξη» ταυτότητα του ελληνικού έθνους. 
* Δυσπιστία έναντι των πιστών άλλων θρησκευμάτων, ιδιαίτερα έναντι της μουσουλμανικής-τουρκικής μειονότητας στη Θράκη, αλλά και εναντίον των Ελλήνων Εβραίων, συνδεδεμένη με δημαγωγικά συνθήματα: Εντελώς πρόσφατα, ο Παν. Καμμένος ισχυρίστηκε στην τηλεόραση ότι «οι Εβραίοι» δεν πληρώνουν φόρους στην Ελλάδα (και είναι τυπικό ότι ο επικεφαλής των ΑΝΕΛ ποτέ δεν επανορθώνει δηλώσεις αστήρικτες όπως αυτή!) 
* Έντονα αντανακλαστικά άμυνας έναντι άλλων μειονοτικών ομάδων αλλά και ομοφοβικές τάσεις, τις οποίες ο ίδιος ο Καμμένος στήριζε με μια ακραία ρητορική εναντίον του πρώην υπουργού Εξωτερικών της Γερμανίας από το κόμμα των Ελεύθερων Δημοκρατών. 
* Μια «πατριωτική-ορθόδοξη» εξωτερική πολιτική που βασίζεται σε συμμαχίες με χώρες όπου επικρατεί το ίδιο θρησκευτικό δόγμα, όπως είναι η Σερβία και προπαντός η Ρωσία.

Για ό,τι αφορά αυτή την «ορθόδοξη χριστιανική εξωτερική πολιτική», ο Π. Καμμένος ωστόσο κάνει  μιαν εξαίρεση που είναι χαρακτηριστικό όλων των Ελλήνων σοβινιστών: Απέναντι στην επίσης ορθόδοξη «Σλαβομακεδονία» υποστηρίζει μιαν εντελώς αδιάλλακτη στάση, αρνούμενος στη γειτονική χώρα κάθε δικαίωμα να χρησιμοποιεί ένα όνομα που θα περιέχει ως συστατικό τη λέξη «Μακεδονία». Αν επικρατούσε μια τέτοια θέση, αυτό θα απομόνωνε εντελώς την Ελλάδα μέσα στην ΕΕ και σε όλο τον κόσμο . Από την άλλη πλευρά, ο Π. Καμμένος ξεδιπλώνει εκτεταμένες γεωπολιτικές φαντασιώσεις που υποτίθεται ότι θα έδιναν στην Ελλάδα τη θέση που δικαιούται στην παγκόσμια διάρθρωση της ισχύος. Για παράδειγμα, ο ίδιος επιμένει ότι η Κίνα πρέπει να επεκτείνει το «Νέο Δρόμο του Μεταξιού» μέχρι και την Ελλάδα (ό,τι και να σημαίνει αυτό).

Επίσης και για το πρόβλημα του ελληνικού χρέους βλέπει τη λύση μάλλον σε παγκόσμιο επίπεδο. Στη Βουλή των Ελλήνων, τον Δεκέμβριο του 2014, εκμυστηρεύτηκε την ακόλουθη ιδέα: «Αντί να κατασχεθούν τα κοιτάσματα του πετρελαίου μας και του φυσικού μας αερίου από τους πιστωτές μας, όπως αυτοί έχουν στο νού τους, πρέπει να διαπραγματευτούμε τώρα με τη Ρωσία και με τις ΗΠΑ ώστε να μας επιτραπεί να εκδόσουμε τίτλους ομολόγων του δημοσίου που θα συμψηφιστούν έναντι μελλοντικών κερδών από τους φυσικούς πόρους μας. Έτσι, θα προχωρήσουμε σε πλήρη διακανονισμό του χρέους μας». Αυτά τα θρυλικά ελληνικά αποθέματα αερίου και πετρελαίου, που εξακολουθούν να περιμένουν την ανακάλυψή τους (για να μη συζητήσουμε για κερδοφόρα εκμετάλλευσή τους) - έχουν πιθανώς μεγάλη σημασία για τα μελλοντικά σχέδια του Π. Καμμένου. Για τις λεπτομέρειες και τα πιθανά πρακτικά εμπόδια που στέκονται στο δρόμο των μεγαλειωδών ιδεών του, ένας παντογνώστης πατριώτης, όπως ο Π. Καμμένος, δεν σκοτίζεται ιδιαίτερα.

Όσον αφορά την ευρωπαϊκή πολιτική, ο Π. Καμμένος πιστεύει στην «Ευρώπη των εθνών», το οποίο βλέπει ως ένα εναλλακτικό μοντέλο απέναντι σε μια Ευρώπη υπό την κυριαρχία των τραπεζών και της γερμανικής νεο-αποικιοκρατίας. Μόνο σε μια τέτοια Ευρώπη μπορεί η Ελλάδα να προστατεύσει την κυριαρχία της και να υπερασπιστεί τον εαυτό της έναντι όλων των πραγματικών και φανταστικών εχθρών. Ως εκ τούτου, ο μοναδικός «Ανεξάρτητος Έλληνας», ο οποίος εκπροσωπεί τους ΑΝΕΛ στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, συμμετέχει στην κοινοβουλευτική ομάδα των κριτικών προς την ΕΕ Ευρωπαίων Συντηρητικών και Μεταρρυθμιστών (ECR), μαζί με το πολωνικό Κόμμα του Νόμου και της Δικαιοσύνης (PiS) και τους Γερμανούς Εναλλακτικούς (AFD). Οι ΑΝΕΛ βρίσκονται στην ακραία δεξιά πτέρυγα του ECR και ως εκ τούτου έχουν άριστες σχέσεις με το εχθρικό προς την ΕΕ βρετανικό κόμμα UKIP. Ο επικεφαλής του UKIP Farage και ο Π. Καμμένος στις αρχές του Νοεμβρίου 2014 έκαναν στο στο Λονδίνο την εξής κοινή δήλωση: «Η Ευρώπη πρέπει να προστατεύσει τον πολιτισμό της και τη χριστιανική κληρονομιά της».

Πώς όμως είναι δυνατόν να είναι συμβατή αυτή η Ευρώπη των εθνών με την αλληλεγγύη, την οποία ζητά ο φτωχότερος Νότο από τον πλουσιότερο Βορρά - για παράδειγμα με τη μορφή ενός «κουρέματος» των χρεών, αυτό δεν το αποκαλύπτει στους Έλληνες ο Καμμένος. Και το ερώτημα, κατά πόσο μπορεί να υπερασπιστεί την κυριαρχία της μια υπερχρεωμένη χώρα, άν παραδοθεί στις διεθνείς χρηματοπιστωτικές αγορές ανυπεράσπιστη και χωρίς την ευρωπαϊκή αλληλεγγύη, αυτό ο Π. Καμμένος δεν το θέτει καν. Όντας αντίθετος σε οποιαδήποτε περαιτέρω ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, τοποθετείται αυτόματα εχθρικά σε κάθε εξέλιξη προς μια Ένωση, η οποία θα μπορούσε, για παράδειγμα, να καταλήξει σε μιαν ενιαία φορολογική πολιτική ή σε κοινά ευρωομόλογα.

Για μια κοινή «ευρωπαϊκή» φορολογική πολιτική, ο Π. Καμμένος, γόνος επιχειρηματικής οικογένειας, δεν έχει εξαρχής κανένα ενδιαφέρον, δεδομένου ότι ως προς την οικονομική πολιτική είναι σκληρός νεοφιλελεύθερος. Σε συμφωνία και με τη Νέα Δημοκρατία, υποστηρίζει τη μεγάλη μείωση των εταιρικών φορολογικών συντελεστών και γενικά των φόρων στα κέρδη, ελπίζοντας να προσελκύσει με τον τρόπο αυτό επενδυτές και από το εξωτερικό. Για παράδειγμα, υποστηρίζει σφοδρά την εμπλοκή της Κινεζικής εταιρίας στο λιμάνι του Πειραιά, η οποία είναι εξαιρετικά αμφιλεγόμενη στον ΣΥΡΙΖΑ λόγω της σκληρής μισθολογικής πολιτικής των Κινέζων εργοδοτών. 

Ο Καμμένος και οι συνωμοσίες του

Πέρα από ιδεολογικές θέσεις του, που ο όρος «δεξιός λαϊκιστής» τις κάνει μάλλον τετριμμένες και ανώδυνες, ο Π. Καμμένος έχει μια αδυναμία που καθιστά εξαρχής δύσκολο εταίρο: «Βάζει πάρα πολλές νέες ιδέες» στο μυαλό ενός κόσμου που δεν ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για το πόσο πραγματικό περιεχόμενο έχουν. Στην Αγγλία θα τον αποκαλούσαν «loose canon», δηλαδή απρόβλεπτο χαρακτήρα. Με έναν πολύ ιδιαίτερο τρόπο ο Καμμένος έχει δημιουργήσει για τον εαυτό του ένα προφίλ «θεωρητικού των συνωμοσιών», όπου όμως η λέξη «θεωρητικός» είναι υπερβολικά υψηλών απαιτήσεων, επειδή συχνά όλα τα στηρίζει απλά και μόνο σε υποθέσεις.

Ο Π. Καμμένος ξεκίνησε την πολιτική του καριέρα με ένα βιβλίο στο οποίο υποτίθεται ότι αποδείκνυε πως η τρομοκρατική οργάνωση «17 Νοέμβρη» καθοδηγούνταν από κύκλους του ΠΑΣΟΚ. Το βιβλίο περιείχε εξωφρενικούς παραλογισμούς, που αποδείχθηκαν ως τέτοιοι και με τη δίκη των μελών της τρομοκρατικής οργάνωσης. Μια συγγνώμη για τις ψευδείς κατηγορίες δεν ζητήθηκε ποτέ από τον Παν. Καμμένο. Αντίθετα, ο ίδιος έχει ισχυριστεί ψευδώς ότι είχε απλώς συλλέξει «υλικό» - χωρίς όμως να αποκαλύψει πως και από που διέρρευσε σ' αυτόν το εν λόγω υλικό. Οι ειδικοί επί του θέματος δεν έχουν καμία αμφιβολία ότι ο Π. Καμμένος έχει γράψει το βιβλίο του σε στενή συνεργασία με την κύκλους ελληνικών υπηρεσιών πληροφοριών, οι οποίοι είχαν ως στόχο το ΠΑΣΟΚ και ειδικά την οικογένεια Παπανδρέου. 

Το βιβλίο εκδόθηκε το 1993. Όμως και μετά από αυτό το νεανικό αμάρτημά του, η οικογένεια Παπανδρέου ήταν πάντα για τον Καμμένο το προτιμώμενο αντικείμενο των πολιτικών εμμονών του.  

........

Ο υπουργός άμυνας της κυβέρνησης Τσίπρα αναμίχθηκε επίσης σε ένα πολύ δυσάρεστο για τον ίδιο τον Παν. Καμμένο περιστατικό, το οποίο, βλέποντας από τη σημερινή σκοπιά, φαίνεται πολύ πιο σοβαρό. Πρόκειται για το λεγόμενο «non-paper» του 2012, δηλαδή την ανυπόγραφη επιστολή που φέρεται να είχε γράψει ο Π. Καμμένος απευθυνόμενος στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Παπούλια. Η επιστολή περιελάμβανε πρόταση για συμμετοχή των ΑΝΕΛ στην προηγούμενη κυβέρνηση Σαμαρά που μόλις είχε συγκροτηθεί, υπό τον όρο της προσφοράς στον Π. Καμμένο της θέσης του υπουργού άμυνας. 

Αυτό το «non-paper» προκάλεσε  μια μικρή εξέγερση εναντίον του Π. Καμμένου  μέσα στην κοινοβουλευτική ομάδα των ΑΝΕΛ, δεδομένου ότι αυτό το κόμμα είχε διεξαγάγει τον προεκλογικό του αγώνα με το σύνθημα ότι ποτέ δεν θα συμμετάσχει σε μια «κυβέρνηση της τρόικας». Ο Καμμένος, μη έχοντας άλλο τρόπο να αμυνθεί, δήλωσε ότι το non-paper ήταν πλαστό. Αυτό δεν ήταν μόνον κραυγαλέα υπεκφυγή, αλλά και μια ανήκουστη έμμεση επίθεση κατά του Προέδρου Κ. Παπούλια, αφού άφηνε τον υπαινιγμό ότι ο Πρόεδρος συμμείχε σε μια «συνομωσία». Ο Παπούλιας απάντησε, εξηγώντας ότι το «χαρτί» ήταν αυθεντικό. Κατόπιν τούτου, ένας βουλευτής των ΑΝΕΛ ζήτησε την παραίτηση του Π. Καμμένου και εκδιώχθηκε από το κόμμα. Η αγωγή για δυσφήμιση του προέδρου των ΑΝΕΛ εναντίον των αντιφρονούντων, δεν έχει εκδικαστεί μέχρι σήμερα σε κανένα ελληνικό δικαστήριο. Ως εκ τούτου, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο Π. Καμμένος ήθελε τότε να ανταλλάξει τις βασικές θέσεις του κόμματός του με τη θέση του Υπουργού Άμυνας σε μια «κυβέρνηση προδοτών».

Αυτό το επεισόδιο δεν δείχνει μόνο ότι ο Π. Καμμένος δεν είναι διατεθειμένος να διορθώνει τα σφάλματά του επιδεικνύοντας ειλικρίνεια. Προπάντων δείχνει επίσης, σε ποιον κυβερνητικό τομέα στόχευε και στοχεύει πάντοτε η φιλοδοξία του «καλού πατριώτη» προέδρου των ΑΝΕΛ... Βέβαια, ο νέος υπουργός θα ασκήσει τα καθήκοντά του στο Ελληνικό «Πεντάγωνο» με «καθαρά χέρια». Και για να καταπνίξει κάθε φήμη εν τη γενέσει της, ο πρωθυπουργός Α. Τσίπρας επέμεινε να τοποθετήσει στο υπουργείο αυτό ως υπεύθυνο για την «προμήθεια αμυντικού εξοπλισμού» έναν αναπληρωτή υπουργό που ορίσθηκε από το κόμμα του ΣΥΡΙΖΑ.

Παρ' όλα αυτά, το ερώτημα που τίθεται είναι γιατί ο ΣΥΡΙΖΑ επέδειξε προθυμία να παραχωρήσει σε έναν αποδεδειγμένα εθνικιστή της δεξιάς όπως είναι ο Π. Καμμένος, την πολύ σημαντική θέση του Υπουργού Άμυνας. Η απλούστερη απάντηση είναι η εξής: Εφόσον επέλεξε να συνεργαστεί με τους ΑΝΕΛ, ήταν υποχρεωμένος να μην αρνηθεί στο εταίρο του της κυβερνητικής συμμαχίας να επιλέξει εκείνος την μία και μοναδική υπουργική θέση που του προσέφερε. Αλλά αυτή η απάντηση δεν είναι εντελώς πειστική. Σε καμία περίπτωση δεν θα άφηνε ο ΣΥΡΙΖΑ τη θέση του Υπουργού Οικονομικών ή του Υπουργού Οικονομίας σε έναν «Ανεξάρτητο Έλληνα». Επίσης, η περίπτωση του βουλευτή των ΑΝΕΛ Νικολόπουλου, ο οποίος ήταν υποψήφιος για χαρτοφυλάκιο αναπληρωτή με αντικείμενο τα Θρησκεύματα που τελικά δεν του δόθηκε, δείχνει ότι ο ΣΥΡΙΖΑ είχε τη δυνατότητα να επιβάλει την άποψή του στους ΑΝΕΛ σε θέματα επιλογής προσώπων. 

Διαφορετικές απαντήσεις σε ένα σημαντικό ερώτημα

Έθεσα σε πολλούς φίλους και συναδέλφους το ερώτημα, γιατί ο ΣΥΡΙΖΑ συγκρότησε κυβερνητικό συνασπισμό με τους ΑΝΕΛ και όχι με το κόμμα «Το Ποτάμι». Και ζήτησα να δώσουν την πιο πιθανή λογική εξήγηση και την πιό καλή παράλογη εξήγηση. Οι απαντήσεις είναι διαφορετικές, αλλά αλληλοσυμπληρώνονται κατά κάποιο τρόπο. Σε γενικές γραμμές, αντικατοπτρίζουν μιαν απόσταση των απαντώντων, από ειρωνική έως απογοήτευσης, οι οποίοι προσπάθησαν ωστόσο να δώσουν μια ρεαλιστική εξήγηση. Επίσης, στις απαντήσεις υπάρχουν πολλές υποθετικές άν και τεμηριωμένες σκέψεις, όμως αυτή τη στιγμή δεν είναι δυνατό να υπάρξει κάτι περισσότερο. 
Ωστόσο, υπάρχει ένα απτό δεδομένο, στο οποίο στηρίζονται οι απαντήσεις: Όπως φαίνεται, υπάρχει ένα είδος «συμφωνίας για κυβερνητική συνεργασία» μεταξύ Α. Τσίπρα και Π. Καμμένου, στην οποία έκανε αναφορά η «Καθημερινή» στις 26 Ιανουαρίου, την επόμενη ημέρα των εκλογών, επικαλούμενη «πηγές των Ανεξάρτητων Ελλήνων». Σύμφωνα με την εφημερίδα, οι ΑΝΕΛ είχαν συμφωνήσει να στηρίξουν το οικονομικό πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ που είχε ανακοινώσει ο Α. Τσίπρας το Σεπτέμβριο του 2014 στη Θεσσαλονίκη. Για το σκοπό αυτό, ο επικεφαλής της νέας κυβέρνησης είχε συναινέσει «να μην προχωρήσει σε αλλαγές σε πεδία όπου το κόμμα του Π. Καμμένου έχει αντιρρήσεις». Η δέσμευση αυτή σχετίζεται κυρίως με θέματα εξωτερικής πολιτικής, όπως π.χ. με μια συμφωνία με την ΠΓΔΜ για ένα σύνθετο όνομα της χώρας αυτής, που δεν βρίσκει σύμφωνο τον Π. Καμμένο (υπό συζήτηση είναι ονόματα όπως Άνω Μακεδονία, τα οποία, ακόμη και αυτά, για τους Έλληνες εθνικιστές αντιστοιχούν σε προδοσία). Επιπλέον, ο ΣΥΡΙΖΑ έχει συναινέσει να μη προωθήσει σε καμμία περίπτωση σχέδια για το διαχωρισμό εκκλησίας και κράτους. 

Στην αναφορά αυτή, η οποία φαίνεται πολύ εύλογη, περιγράφεται μια πολύ ισχνού περιεχομένου συμφωνία για σύμπηξη κυβερνητικού συνασπισμού η οποία μοιάζει πιο πολύ με σύμφωνο μη επίθεσης. Αυτός ο χαρακτηρισμός είναι σε αρμονία και με την αξιολόγηση η οποία προκύπτει ως «απόσταγμα» από τις περισσότερες απαντήσεις που παρουσιάζονται στη συνέχεια. Γιατί όλοι όσοι ερωτήθηκαν, βλέπουν τον κυβερνητικό συνασπισμό ΣΥΡΙΖΑ - AΝΕΛ μόνον ως σύγκλιση για λόγους τακτικής και όχι ως στρατηγική συμμαχία. Λαμβάνουν υπόψη επίσης την εξωτερική πίεση, δεδομένου ότι ο ΣΥΡΙΖΑ έπρεπε να σχηματίσει σύντομα κυβέρνηση και για να δώσει προς το εξωτερικό το σαφές σήμα ότι δεν πρόκειται να γίνει δεύτερη εκλογική αναμέτρηση.

* Απάντηση 1: Για τον ΣΥΡΙΖΑ, το ζήτημα του διακανονισμού του χρέους αποτελεί απόλυτη προτεραιότητα. Μια λύση θα πρέπει να βρεθεί μέσα σε λίγους μήνες (πριν από τον Ιούλιο). Αυτό το σκοπό και μόνον εξυπηρετεί η συμμαχία με τον Π. Καμμένο, δεδομένου ότι μόνον με αυτόν υπάρχει ένα είδος σύμπτωσης απόψεων για το θέμα αυτό. Ο ΣΥΡΙΖΑ υπολογίζει ως χρόνο ζωής γι' αυτόν τον κυβερνητικό συνασπισμό το πολύ ένα έτος. Στη συνέχεια, θα διερευνήσουν ποιές άλλες δυνατότητες κυβερνητικών συνεργασιών θα υπάρχουν, ή και θα επιδιώξουν νέες εκλογές ενδεχομένως. Ως προς αυτό το κεντρικό ζήτημα, του διακανονισμού του χρέους, θεωρούν το κόμμα Καμμένου ως το πιο προβλέψιμο και πιο εύκολο στο χειρισμό. Για συνεργασία με το Ποτάμι ίσως θα ήταν αναγκαίο να γίνουν περίπλοκες διαπραγματεύσεις, για τις οποίες προθεσμία τριών ημερών που προβλέπεται από το Σύνταγμα δύσκολα θα ήταν επαρκής. Συμπέρασμα: Ήθελαν να σχηματιστεί πολύ γρήγορα κυβέρνηση, πράγμα που ήταν εφικτό μόνον με τον Π. Καμμένο. 
* Απάντηση 2: Στο πλαίσιο των διαπραγματεύσεων με την ΕΕ και με το ΔΝΤ, ο ΣΥΡΙΖΑ χρειάζεται ένα κατά το δυνατόν «σφιχτό» μέτωπο. Έχουν την άποψη ότι πρέπει να προβάλλουν τις μέγιστες απαιτήσεις, προκειμένου να επιτύχουν όσο γίνεται πιο ευνοϊκή συμφωνία (για ό,τι αφορά τους όρους της μείωσης του χρέους). Σε περίπτωση συνεργασίας με το κόμμα του «Ποταμιού» και με τον πρόεδρό του Στ. Θεοδωράκη, θα ήταν αναγκασμένοι, ήδη από τις διαπραγματεύσεις για κυβερνητική συνεργασία, να «νερώσουν» τη δική τους θέση. Αυτός ο κίνδυνος δεν υπήρχε στην περίπτωση συνεργασίας με τον Π. Καμμένο, ο οποίος θέτει μάλλον πιο σκληρές απαιτήσεις προς την ΕΕ, παρά οι οικονομολόγοι του ΣΥΡΙΖΑ. 

* Απάντηση 3: Για ό,τι αφορά την εσωτερική πολιτική, ο ΣΥΡΙΖΑ προετοιμάζεται για μια μεγάλη σύγκρουση με τους «ολιγάρχες» και επιθυμεί ιδίως να αμφισβητήσει τις θέσεις ισχύος που κατέχουν στα μέσα ενημέρωσης. Ας συνυπολογιστεί εδώ, πως σχεδόν όλα τα μεγάλα τηλεοπτικά δίκτυα είναι υπερχρεωμένα και πως η κυβέρνηση Σαμαρά, σε μία από τις τελευταίες νομοθετικές της ενέργειες, έκανε και πάλι ένα μεγάλο δώρο στα ιδιωτικά τηλεοπτικά κανάλια για να προστατευτούν από τη χρεοκοπία (για ένα ακόμη έτος δεν θα αποδώσουν στο Δημόσιο τον ΦΠΑ που συλλέγουν από τους διαφημιζόμενους πελάτες τους). Το πρόβλημα με τον Σταύρο Θεοδωράκη θα ήταν το εξής: πολλοί στην αριστερά τον θεωρούν ως «προϊόν» των ιδιωτικών μέσων ενημέρωσης. Κατά την προεκλογική εκστρατεία, ο ηγέτης του «Ποταμιού» ήταν πράγματι ο «αγαπημένος» των καναλιών, τα οποία ήθελαν να τον αναγάγουν σε εναλλακτική λύση προς το ΠΑΣΟΚ. Έτσι στον ΣΥΡΙΖΑ δεν μπορούσαν να είναι σίγουροι για το πώς θα συμπεριφερθεί ο Σ. Θεοδωράκης σε περίπτωση σύγκρουσης με τους «ολιγάρχες των ΜΜΕ». 

* Απάντηση 4: Ο κύριος στόχος του Α. Τσίπρα είναι να πιέσει όσο το δυνατόν πιο πολύ την θεσμική τρόικα ΕΚΤ - Ευρωπαϊκής Επιτροπής - ΔΝΤ, ώστε να περάσει τουλάχιστον ένα τμήμα των απαιτήσεών του. Πιστεύει ότι αυτό θα μπορεί να το να κάνει μόνον σε συνεργασία με έναν εταίρο, ο οποίος δεν ομολογεί ήδη εκ των προτέρων ότι επιδιώκει «μόνον» έναν συμβιβασμό. Αν συνεργαζόταν με το «Ποτάμι», θα έπρεπε να περιορίσουν τις απαιτήσεις τους ήδη πριν αρχίσουν τις διαπραγματεύσεις στις Βρυξέλλες, στη Φρανκφούρτη και στο Βερολίνο. Με τον Π. Καμμένο μπορούν να είναι σίγουροι: Μόλις πάρει το Υπουργείο Άμυνας, που είναι ολόκληρη η φιλοδοξία του, θα έχει αυτό με το οποίο θέλει να ασχολείται και δεν θα αναμιγνύεται στη στρατηγική του ΣΥΡΙΖΑ για τη διαπραγμάτευση.
Επιπλέον, για τον ΣΥΡΙΖΑ μια «παρουσία της δεξιάς» στην κυβέρνηση είναι εντελώς ευπρόσδεκτη, για να καθησυχάσει κατά κάποιο τρόπο την αστυνομία και το στρατό. Και το γεγονός ότι ο Τσίπρας παραιτήθηκε από μερικά σχέδια του ΣΥΡΙΖΑ, όπως π.χ. για το διαχωρισμό της εκκλησίας από το κράτος, δεν θα πρέπει να τον δυσαρέστησε καθόλου, γιατί αυτά τα αιτήματα, όπως και πριν, δεν απολαύουν πλειοψηφικής αποδοχής. Τα θέματα αυτά είναι μάλλον «καυτές πατάτες» και τώρα θέλουν προς το παρόν να τα «παγώσουν». Το τίμημα που έπρεπε να πληρώσουν στον Π. Καμμένο για να έχουν τη συνεργασία του, ήταν λοιπόν απολύτως αποδεκτό.
* Απάντηση 5: Οι ΑΝΕΛ είναι κόμμα που εκλογικά βρίσκεται σε πτωτική πορεία (έλαβε 10, 6 % των ψήφων το Μάιο του 2012 και μόλις 4,8 % σ' αυτές τις εκλογές). Γι' αυτό δεν είναι σοβαρός ανταγωνιστής, σε αντίθεση με το Ποτάμι, το οποίο είναι νέα πολιτική δύναμη με ανεξερεύνητο ακόμη δυναμικό. Μέσα σε έναν κυβερνητικό συνασπισμό με το Ποτάμι, ο ΣΥΡΙΖΑ θα έπρεπε να αναμένει διαρκείς αντιπαλότητες για την απόκτηση πλεονεκτήματος μέσω της προβολής στην κοινή γνώμη. Με δεδομένο ότι ο ηγέτης του Ποταμιού Σταύρος Θεοδωράκης είναι έμπειρος στο χειρισμό των Μέσων Ενημέρωσης και έχει μια ορισμένη ακτινοβολία σε ένα ευρύτερο κοινό, αυτό αποκτά ακόμη πιο μεγάλη σημασία.

* Απάντηση 6: Ο Α. Τσίπρας και άλλοι άνθρωποι του ΣΥΡΙΖΑ έχουν τις ίδιες εσφαλμένες ιδέες με τον Π. Καμμένο: πως η Ελλάδα είναι το κέντρο του κόσμου και πως μπορεί κανείς να πετύχει αυτό που θέλει, αρκεί να έχει αρκετά δυνατή φωνή για να το διεκδικεί. Ο Τσίπρας είναι πολιτικό προιόν ενός αριστερού συστήματος το οποίο μέχρι τώρα έθετε μόνον αξιώσεις, χωρίς να διακινδυνεύει τη σύγκρουση με την πραγματικότητα. Από την άλλη πλευρά, ο Π. Καμμένος είναι γόνος ενός πλούσιου επιχειρηματία, ο οποίος τον έστειλε στην πολιτική, και τότε συνειδητοποίησε γρήγορα πως μπορεί κανείς να κάνει καριέρα με το λαϊκισμό. Και οι δύο λοιπόν, δεν έχουν δοκιμάσει μέχρι τώρα την εμπειρία ότι στον πραγματικό κόσμο όλα περιστρέφονται γύρω από συμβιβασμούς. Επιπλέον, παρόμοιες ψευδαισθήσεις υπάρχουν σε όλα τα ελληνικά κόμματα, δηλαδή και στο Ποτάμι, στο ΠΑΣΟΚ και στη Νέα Δημοκρατία.

The Nation - AP Photo/Lefteris Pitarakis

Αυτά για ό,τι αφορά τη μικρή έρευνα γνώμης που έκανα. Την ερμηνεία θα πρέπει να την κάνει ο κάθε αναγνώστης για τον εαυτό του. Βλέπω όμως έναν μεγάλο κοινό παρονομαστή στις απαντήσεις: Πρόκειται για καθαρά τακτική συμμαχία, με στόχο να επιτευχθεί ένας όσο γίνεται πιο ευνοϊκός συμβιβασμός στις διαπραγματεύσεις για την «ελληνική διάσωση». Ωστόσο τίθεται το ερώτημα, αν μπορεί κανείς να το επιτύχει αυτό, όταν έχει έναν σύμμαχο που προσβάλλει τους εταίρους με τους οποίους διαπραγματεύεται,  αποκαλώντας τους «δύναμη κατοχής».

Θα είχα αμφιβολία γι αυτό. Αλλά φυσικά, αυτό είναι ένα πολύ προκαταρκτικό πόρισμα.

O Niels Kadritzke (1943) είναι δημοσιογράφος, κοινωνιολόγος και συγγραφέας στο Βερολίνο. Συντάκτης της Monde Diplomatique και της Tageszeitung, συγγραφέας του βιβλίου Άτλας της Παγκοσμιοποίησης

      
Niels Kadritzke για την Ελλάδα, στην Tageszeitung

Βιβλία του Νιλς Καντρίτσκε
  

Η Μέρκελ θα δείξει κατανόηση στις ελληνικές θέσεις, ωστόσο δεν θεωρεί πλέον «μπαμπούλα» τον Αλέξη Τσίπρα (Νιλς Καντρίτσκε, Deutsche Welle, 21. 9.2014).  

   

Niels Kadritzke: Μυρίζει εκλογές: Οι δυνατότητες και το κύριο πρόβλημα του ΣΥΡΙΖΑ - στον ιστότοπο Μετά την Κρίση 

Niels Kadritzke, αρθρογραφία: Για την κρίση στην Ελλάδα 

(NachDenkSeiten, Γερμανικά)

Maria Margaronis: What Syriza’s Victory Means for Greece and for Europe - The election was a triumph for anti-austerity politics and a rejection of corruption. Now comes the hard part (The Nation, February 16, 2015)