Γιόσκα Φίσερ: Ελληνική ταφή για τη γερμανική λιτότητα

του Γιόσκα Φίσερ

 

© Project Syndicate: Joschka Fischer - A Greek Burial for German Austerity (30.1.2015)
  

Ο πρώην υπουργός εξωτερικών και αναπληρωτής καγκελάριος (1997-2005) της Γερμανίας Γιόσκα Φίσερ, μετά το εκλογικό αποτέλεσμα στην Ελλάδα και με το βλέμμα στην Ισπανία και Ιταλία, δείχνει βέβαιος ότι η στρατηγική για τη διατήρηση του ευρώ με βάση τη λιτότητα, της σημερινής καγκελαρίου Μέρκελ, έχει ήδη ηττηθεί. Ο ισχυρισμός του homo politicus Φίσερ έχει σημασία, δεδομένου ότι ο «συνταξιούχος» σήμερα ηγέτης των Πρασίνων σκέπτεται πάντα με τον τρόπο της σκληρά ρεαλιστικής πολιτικής.

   

Όχι πολύ καιρό πριν, Γερμανοί πολιτικοί και δημοσιογράφοι δήλωναν με αυτοπεποίθηση ότι η κρίση της ευρωζώνης τέλειωσε. Πίστευαν πως η Γερμανία και η Ευρωπαϊκή Ένωση είχαν δαμάσει τη θύελλα. Σήμερα, γνωρίζουμε ότι αυτό ήταν απλά ένα ακόμη λάθος από τα πολλά σε μια συνεχιζόμενη κρίση. Το τελευταίο λάθος, όπως συμβαίνει και με τα περισσότερα από τα προηγούμενα, προήλθε από ευχολόγια. Για μια ακόμη φορά, είναι και πάλι η Ελλάδα αυτή που διακόπτει την ονειροπόληση. 

Ακόμη και πριν από τη μεγάλη νίκη του αριστερού ΣΥΡΙΖΑ στις πρόσφατες γενικές εκλογές της Ελλάδας, ήταν ενφανές ότι η κρίση όχι μόνον δεν είχε τελειώσει, αλλά απειλούσε να επιδεινωθεί. Η λιτότητα - δηλαδή η πολιτική του να προσπαθείς να βγείς από την κρίση εξοικονομώντας μέσω μιας πτώσης της ζήτησης - απλά δεν λειτουργεί. Σε μια οικονομία που συρρικνώνεται, ο λόγος του χρέους προς το ΑΕΠ οποιασδήποτε χώρας αυξάνεται αντί να πέφτει, και οι χώρες της Ευρώπης που μαστίζονται από την ύφεση βρίσκονται τώρα σε βαθιά κρίση, η οποία  παράγει μαζική ανεργία, ανησυχητικά επίπεδα φτώχειας, και εξαφανίζει τις ελπίδες. 

Μέρκελ - Φίσερ στη Bundestag, 2006 (Foto: M. Schreiber. Keystone/Tagesanzeiger)

Οι προειδοποιήσεις ότι θα υπάρξει ισχυρή πολιτική αντίδραση δεν εισακούστηκαν. Κάτω από τη σκιά του βαθιά ριζωμένου φόβου για τον πληθωρισμό που επικρατεί στη Γερμανία, η κυβέρνηση της Angela Merkel πεισματικά επέμεινε ότι η οδύνη της λιτότητας ήταν απαραίτητη για να έλθει η οικονομική ανάκαμψη. Η ΕΕ δεν είχε άλλη επιλογή παρά μόνον να την ακολουθήσει. Τώρα που οι ψηφοφόροι στην Ελλάδα έχουν εκδιώξει απο την εξουσία την εξαντλημένη και διεφθαρμένη πολιτική ελίτ της χώρας τους και υποστηρίζουν ένα κόμμα που έχει ορκιστεί να σταματήσει τη λιτότητα, η αντίδραση είναι εδώ.

 Ωστόσο, αν και η νίκη του ΣΥΡΙΖΑ μπορεί να σηματοδοτήσει την έναρξη του επόμενου κεφαλαίου στην κρίση της ευροζώνης, ο πραγματικό πολιτικός κίνδυνος που αντιμετωπίζει η Ευρώπη - που είναι ίσως και υπαρξιακός κίνδυνος -  βρίσκεται πιο βαθιά. Η απροσδόκητη εγκατάλειψη από την Ελβετική Εθνική Τράπεζα (SΝΒ) της σταθερής ισοτιμίας ευρώ και ελβετικού φράγκου στις 15 Ιανουαρίου, αν και δεν είναι άμεση οικονομική απειλή, ήταν ένα τεράστιο ψυχολογικό πλήγμα, δεδομένου ότι αντανακλά και ενισχύει μία γενική απώλεια εμπιστοσύνης. Όπως δείχνει η κίνηση της SNB το ευρώ εξακολουθεί να παραμένει εύθραυστο. Και η μεταγενέστερη απόφαση από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα να αγοράσει περισσότερα από 1 τρισεκατομμύριο € σε ομόλογα κυβερνήσεων της ευρωζώνης, παρόλο που είναι σωστή και αναγκαία, έχει θολώσει την εμπιστοσύνη ακόμη περισσότερο. 

Το ελληνικό εκλογικό αποτέλεσμα ήταν προβλέψιμο εδώ και περισσότερο από ένα χρόνο. Εάν οι διαπραγματεύσεις μεταξύ της [θεσμικής] «τρόικας» (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ΕΚΤ και Διεθνές Νομισματικό Ταμείο) και της νέας ελληνικής κυβέρνησης πετύχουν, το αποτέλεσμα θα είναι ένας συμβιβασμός που θα περισώσει την αξιοπρέπεια και των τις δύο πλευρών. Αν δεν επιτευχθεί συμφωνία, η Ελλάδα θα χρεοκοπήσει. 

Αν και κανείς δεν μπορεί να προβλέψει τι θα σήμαινε για το ευρώ μια ελληνική χρεοκοπία, είναι βέβαιο ότι κάτι τέτοιο συνεπάγεται κινδύνους για την συνέχιση της ύπαρξης του νομίσματος. Και είναι παραπάνω από βέβαιο, ότι η μεγα-καταστροφή που μπορεί να προκύψει από μια διάλυση της ευρωζώνης δεν θα αφήσει αλώβητη Γερμανία. 

Ένας συμβιβασμός θα οδηγήσει de facto σε χαλάρωση της λιτότητας, πράγμα που συνεπάγεται σημαντικούς κινδύνους για την Μέρκελ εντός της χώρας της (αν και λιγότερους από αυτούς που θα προέκυπταν από μια καταστροφή του ευρώ). Όμως, βλέποντας τη μεγάλη δημοτικότητά της στη χώρα και ιδίως μέσα  στο δικό της κόμμα, η Μέρκελ υποτιμά τις επιλογές που έχει στη διάθεσή της. Θα μπορούσε να κάνει πολύ περισσότερα, αρκεί να εμπιστευόταν τον εαυτό της. 

Στο τέλος, ίσως δεν θα έχει άλλη επιλογή. Λαμβάνοντας υπόψη την επίπτωση του αποτελέσματος των ελληνικών εκλογών στις πολιτικές εξελίξεις στην Ισπανία, στην Ιταλία και στη Γαλλία, όπου τα αισθήματα εναντίον της λιτότητας είναι εξίσου ισχυρά, η πολιτική πίεση στο Eurogroup των υπουργών Οικονομικών της ευρωζώνης - τόσο από δεξιά όσο και από αριστερά - θα αυξηθεί σημαντικά. Δεν χρειάζεται να είναι κανείς προφήτης για να προβλέψει ότι το τελευταίο κεφάλαιο της κρίσης στην ευρωζώνη θα μετατρέψει την πολιτική λιτότητας της Γερμανίας σε ερείπια - εκτός αν η Μέρκελ θέλει πραγματικά να πάρει το τεράστιο ρίσκο και να αφήσει το ευρώ να καταστραφεί. 

Δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι θα το κάνει. Έτσι, ανεξάρτητα από το ποια πλευρά - η [θεσμική] «τρόικα» ή η νέα ελληνική κυβέρνηση - θα κινηθεί πρώτη στις προσεχείς διαπραγματεύσεις, το αποτέλεσμα των εκλογών στην Ελλάδα είναι ήδη μια αναμφισβήτητη ήττα για την Μέρκελ και τη στρατηγική της για τη διατήρηση του ευρώ που έχει ως βάση τη λιτότητα. Γνωρίζουμε τώρα πως ταυτόχρονη μείωση του χρέους και διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις είναι υπερβολικό φορτίο για οποιαδήποτε δημοκρατικά εκλεγμένη κυβέρνηση, επειδή αυτό επιβαρύνει τους ψηφοφόρους με υπερβολικά βάρη, φορολογικά και άλλα. Και χωρίς ανάπτυξη, δεν θα υπάρξουν ούτε διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, άν και αυτές είναι αναγκαίες. 

Αυτό είναι το μάθημα της Ελλάδας για την Ευρώπη. Το ερώτημα τώρα δεν είναι αν η γερμανική κυβέρνηση θα το αποδεχτεί, αλλά πότε. Θα περιμένει η Μέρκελ να υποστούν μια παρόμοια καταστροφή και οι συντηρητικοί της Ισπανίας στις προσεχείς εκλογές της χώρας, για να αναγκάσει να συμβιβαστεί με την πραγματικότητα; 

Αυτό που θα αποφασίσει για το μέλλον του ευρώ είναι η  ανάπτυξη και τίποτε άλλο. Ακόμη και η Γερμανία, η μεγαλύτερη οικονομία της ΕΕ, έχει τεράστιες ανάγκες για επενδύσεις στις υποδομές. Εάν η κυβέρνηση της παύσει να βλέπει το «μηδενικό έλλειμμα» ως το Άγιο Δισκοπότηρο, και αντί γι' αυτό επενδύσει στον εκσυγχρονισμό των μεταφορών της χώρας, στις υποδομές της τοπικής αυτοδιοίκησης και στην ψηφιακή τεχνολογία για τα νοικοκυριά και για τη βιομηχανία, αυτό θα είναι μια ισχυρή ώθηση για το ευρώ και για την Ευρώπη. Πόσο μάλλον όταν τώρα, ένα τέτοιο μεγάλο πρόγραμμα δημόσιων επενδύσεων μπορεί να χρηματοδοτηθεί με εξαιρετικά χαμηλά επιτόκια (τα οποία για τη Γερμανία, θα μπορούσαν να είναι θεωρητικά ακόμη και αρνητικά). 

Η συνοχή της ευρωζώνης και η επιτυχία των αναγκαίων διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων της - και συνακόλουθα η ίδια η επιβίωση της - εξαρτάται τώρα από το αν θα μπορέσει να ξεπεράσει το έλλειμμα της ανάπτυξής της. Η Γερμανία έχει περιθώριο δημοσιονομικών ελιγμών. Το μήνυμα από τις εκλογές στην Ελλάδα είναι ότι η Μέρκελ θα πρέπει να το χρησιμοποιήσει, πριν να είναι πολύ αργά.

Ο Joseph Martin Fischer ήταν από το 1983 μέχρι το 2006 ηγετική προσωπικότητα του Πράσινου Κόμματος (Bündnis 90/Die Grünen). Διετέλεσε υπουργός Εξωτερικών και αντικαγκελάριος της Ομοσπονδιακής Γερμανίας την περίοδο 1998 - 2005. Το 2006 αποσύρθηκε απο την πολιτική δραστηριότητα και ασχολήθηκε με τη διεθνή πολιτική στο πανεπιστήμιο Princeton, ΗΠΑ. Τον Σεπτέμβριο του 2010 συμμετείχε στην ίδρυση του think-tank Spinelli, με στόχο την υποστήριξη του Ευρωπαικού φεντεραλισμού.

Η αρθρογραφία του Joschka Fischer στο Project Syndicate
   

Luciano Ferrari - Φίσερ: Προειδοποίηση για τον «γερμανικό γίγαντα» - Warnung vor dem «deutschen Riesen» (Ελβετία - Tagesanzeiger - 13.10.2014)

«Η Ευρώπη και το νέο Γερμανικό ζήτημα»: Μια συζήτηση του Joschka Fischer με τον Jürgen Habermas και τους ειδικούς της πολιτικής και της νομικής επιστήμης Christian Calliess και Henrik Enderlein
Στο συλλογικό τόμο: Δημοκρατία ή Καπιταλισμός - Η Ευρώπη σε κρίση, Τόμος Α’ που ήδη κυκλοφορεί (εκδόσεις «Επίκεντρο» σε συνεργασία με τις εκδόσεις Blätter für deutsche und internationale Politik. με επιμέλεια της Ρούλας Γκόλιου). Περιέχονται και κείμενα των Ulrich Beck, Hauke Brunkhorst, Claudio Franzius, Ulrike Guérot, Jürgen Habermas, Oskar Negt, Ulrich Κ. Preuss, Hans-Jürgen Urban.