Από τον κρατισμό στον αντικρατισμό, και από τη μια πλάνη στην άλλη

του Κώστα Κουτσουρέλη

  

© Το Ποντίκι - Από τον κρατισμό στον αντικρατισμό, και από τη μια πλάνη στην άλλη 15.9.2015

   

Το να περιμένεις, τώρα προεκλογικά, από τους πολιτικούς μας  ένα «εθνικό σχέδιο» για την παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας μοιάζει χούι για τους απελπισμένους. Και οι μεν παλαιοκομματικοί είναι αυτοί που είναι. Ούτε όμως οι φιλελεύθεροι και οι εκσυγχρονιστές, ανεξαρτήτως παρατάξεως, έχουν εκπονήσει τέτοιο «εθνικό σχέδιο». Εγκλωβισμένοι στη μηχανική απόρριψη του κρατισμού των αντιπάλων τους, υποτιμούν μονίμως την κρίσιμη σημασία του κράτους όχι απλώς για τη διευκόλυνση, αλλά για τον σχεδιασμό και το στήσιμο μιας πράγματι παραγωγικής οικονομίας. Έτσι νομίζουν ότι ο αντικρατισμός συνιστά από μόνος του μείζονα οικονομική μεταρρύθμιση, ότι η μείωση και η βελτίωση του δημοσίου συν η ελευθερία της αγοράς θα μας λύσουν τα χέρια.

Όμως ποιες πάγιες συλλογικές προτιμήσεις, ποια αντίληψη περί του οικονομείν,  καλείται να στηρίξει το μειωμένο και λειτουργικό κράτος που επαγγέλλονται;  Γιατί τον παρασιτισμό στη χώρα δεν τον γεννάει ο κρατισμός και η κομματοκρατία – το αντίστροφο συμβαίνει. Ο παρασιτισμός και το διάχυτο στην κοινωνία πελατειακό πνεύμα κατασκευάζουν ένα Δημόσιο στα μέτρα τους. Ο τοπικισμός, οι φατρίες, η οικογενειοκρατία, οι συντεχνίες, η ευνοιοκρατία ως συμπεριφορές διαποτίζουν το σύνολο της κοινωνίας, όχι μόνο το κράτος και τα κόμματα. Και διαμορφώνουν μια πανίσχυρη συλλογική νοοτροπία που, βασιζόμενη στην ευκολία, στην ανοργανωσιά και προπαντός στην απουσία οποιασδήποτε μακροπρόθεσμης φιλοδοξίας, γεννά διαρκώς προσοδοθήρες, θεσιθήρες, τρεχέδειπνους, δανειοδίαιτους και ραντιέρηδες· και μια ιδιωτική οικονομία όπου ευδοκιμούν μόνο μικροκαταστηματάρχες και μικροπαραγωγοί, μικροεπαγγελματίες και μικροεπιχειρηματίες, άνθρωποι δηλαδή που στην μεγάλη πλειονότητά τους δεν έχουν ορίζοντα, δεν τρέφουν βλέψεις, και δεν μπορούν να σταθούν με αξιώσεις στον διεθνή ανταγωνισμό.
Ώστε βελτιώνοντας το κράτος, μόνον, δεν πετυχαίνεις πολλά. Αν μειώσεις τη φορολόγηση λ.χ. χωρίς να έχεις επιλέξει προηγουμένως τους στρατηγικούς τομείς όπου θα κατευθύνεις τους πόρους που θα απελευθερωθούν, απλώς θα τονώσεις την κατανάλωση. (Στην Ελλάδα είμαστε τώρα επτά χρόνια σε ύφεση και η κατανάλωση ως ποσοστό του ΑΕΠ  παραμένει σταθερά πάνω από το 70%, σε αντίθεση με το 55% κατά μέσο όρο των λοιπών ευρωπαϊκών χωρών.) Κι αν η Μεγάλη Ιδέα σου είναι να μειώσεις απλώς τον… επάρατο ΕΝΦΙΑ, για να φουσκώσεις ακόμη μια φορά την αντιπαραγωγική φούσκα της (μικρο)οικοδομής, που κατάπιε τις οικονομίες τόσων και τόσων γενεών, ε τότε απλώς ετοιμάζεις την επόμενή σου κατάρρευση.

Σε χώρες όπως η Ελλάδα, που δεν έχουν το πολιτισμικό υπόβαθρο και τις κοινωνικές πειθαρχίες των χωρών του παραδοσιακού καπιταλισμού, οι συνταγές του φιλελευθερισμού δεν μπορούν να λειτουργήσουν. Η Νότιος Κορέα,  λ.χ., την οποία επικαλείται ο Θάνος Τζήμερος ως πρότυπο ικανό να μας εμπνεύσει, δεν είναι φιλελεύθερη οικονομία: όλα, ακόμα και οι γιγάντιοι επιχειρηματικοί όμιλοι όπως η Σάμσουνγκ και η Χιουντάι, έγιναν με επίμονο, κεντρικό κρατικό σχεδιασμό, πάνω στο ιαπωνικό πρότυπο. Από τη Γερμανία του Βίσμαρκ τον 19ο αιώνα ώς τις ασιατικές τίγρεις σήμερα, οι χώρες που ξεπέρασαν την οικονομική τους καχεξία, το κατόρθωσαν επειδή οι πολιτικές τους ελίτ το επεδίωξαν συστηματικά. Οι ανατολικοευρωπαϊκές χώρες που πέτυχαν να επανεκβιομηχανισθούν τις τελευταίες δεκαετίες το οφείλουν στα κίνητρα που τους παρείχε ο σχεδιασμός των κυβερνήσεών τους. 

Η ιδέα ότι η ελληνική οικονομία θα ανθίσει αν βελτιώσουμε το κράτος και γίνουμε φιλικοί στις επιχειρήσεις, παραθεωρεί συνεπώς το ουσιώδες ερώτημα. Να βελτιώσουμε το κράτος προς όφελος τίνος, ποιας μορφής του οικονομείν; Να γίνουμε φιλικοί σε τι λογής επιχειρήσεις; Στα καζίνα, την εστίαση, τις μαρίνες; Είναι η φιλοδοξία μας αυτή, να γίνουμε το Λας Βέγκας και το Ντουμπάι των Βαλκανίων; Αλλά αν μ’ αυτό τον τρόπο ευημερήσουμε και συγκεντρώσουμε πλούτο, ποιο είναι το πρόβλημα, θα αντιτείνει κανείς. Το πρόβλημα είναι ότι δεν μετρούν όλες οι μορφές πλούτου το ίδιο. Όπως το επισημαίνει ο Παναγιώτης Κονδύλης: «Οι εθνικοί πόροι πρέπει να αντιμετωπίζονται με γεωπολιτικά και στρατηγικά κριτήρια. Το 1% του εθνικού εισοδήματος που προέρχεται από τον τουρισμό δεν είναι το ίδιο με το 1% που δίνει μια σύγχρονη εξοπλιστική βιομηχανία». Στον παγκόσμιο καταμερισμό της εργασίας ένας καινοτόμος επιστήμονας και ένας ξενοδόχος, ακόμα κι αν βγάζουν τα ίδια λεφτά, δεν είναι το ίδιο σημαντικοί. Οι χώρες που συνδιαμορφώνουν και συγκυβερνούν τον πλανήτη δεν ζουν από τα ενοικιαζόμενα δωμάτια.

Συνοψίζω: Μπορεί η Ελλάδα να αποκτήσει εταιρείες που να μετρούν διεθνώς στην τεχνολογία, στην έρευνα, στην ενέργεια, στους τομείς δηλαδή που πράγματι μετρούν στρατηγικά; Αυτό είναι το ζητούμενο. Γιατί μόνο μια τέτοια οικονομία μπορεί να μας παράσχει όχι απλώς υψηλά εισοδήματα, αλλά πραγματική γεωπολιτική ασφάλεια, λόγο με κύρος στα διεθνή δρώμενα, διαπραγματευτική ισχύ. Και μια τέτοια οικονομία δεν στήνεται έτσι απλά, χωρίς κεντρική πολιτική βούληση και κρατικό παρεμβατισμό.

 

Ο Κώστας Κουτσουρέλης ασχολείται με την ποίηση, την μετάφραση λογοτεχνικών και φιλοσοφικών κειμένων, την δοκιμιογραφία, την επιμέλεια εκδόσεων και την διδασκαλία της δημιουργικής γραφής και λογοτεχνικής μετάφρασης. Διευθύνει τη σειρά Florilegium των Εκδόσεων Κίχλη. Για την εργασία του στους Ύμνους στη νύχτα του Νοβάλις τιμήθηκε με το Βραβείο Άρη Αλεξάνδρου και με το Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης από τη Γερμανική Γλώσσα.
Λεπτομερέστερο βιογραφικό από τον ιστότοπό του.

  

Ο ιστότοπος του Κώστα Κουτσουρέλη

Αρθρογραφία του Κώστα Κουτσουρέλη στο Ποντίκι

Κείμενα του Κώστα Κουτσουρέλη στον ιστότοπο Μετά την Κρίση:
     
Τούβλα, ντουβάρια και άλλα δεινά

Από το “επαίσχυντο κοινωνικό συμβόλαιο” στην “αυστηρή δίαιτα εξυγιάνσεως” - Ο Παναγιώτης Κονδύλης είχε προβλέψει την Ελληνική κρίση και την πτώση του παρασιτικού - καταναλωτικού προτύπου