Τίμοθυ Σνάιντερ: «Να φοβάστε την καταστροφή του κράτους»! Μέρος Β' - Για την Ευρώπη σήμερα

© Razpotja τεύχος 25 (2016) (Σλοβενικά) - © Eurozine (Αγγλικά): Beware the destruction of the state!, 9.9.2016 - Συνέντευξη του Timothy Snyder στον Luka Lisjak Gabrijelcic, του σλοβενικού περιοδικού Razpotja («Σταυροδρόμια», άρθρα στα Αγγλικά) 

 

→ Α΄ Μέρος: Ολοκαύτωμα: Το αδιανόητο άρχισε εκεί όπου είχε καταστραφεί το κράτος ←

  

2. «Εάν η ΕΕ χαθεί, θα έλθει η σειρά του εθνικού κράτους να κινδυνεύσει»

  

[Η εισβολή των Αμερικανών στο Ιράκ, η καταστροφή του κράτους του Σαντάμ, το κενό και το χάος μετά: διεθνοπολιτικός πρωτογονισμός και τερατώδης απερισκεψία των Αμερικανών νεο-συντηρητικών. Και τα αντίστοιχα του Πούτιν στην Ανατολική Ουκρανία] 

 

«Όταν δεν υπάρχει πιά κράτος, συμβαίνουν κακά πράγματα». Αυτή η «προειδοποίηση» προκύπτει από τον υπότιτλο του βιβλίου σας. Μήπως κάνω λάθος που βλέπω πίσω από αυτό μια πολεμική εναντίον κάποιων νεοσυντηρητικών ιδεών, ιδιαίτερα στον αμερικανικό δημόσιο διάλογο; 

Στο βιβλίο Bloodlands ήθελα να δείξω τα γεγονότα όπως συνέβησαν. Ήταν μια προσπάθεια που αφορούσε μια ευαίσθητη και διεθνική ιστορία, για την οποία θα μπορούσαμε να συμφωνήσουμε όλοι. Στο Black Earth πήγα παραπέρα και προσπάθησα να εξηγήσω το Ολοκαύτωμα. Αυτό που λέω, είναι ότι η ιδεολογία έπαιξε το ρόλο της, όμως ο τρόπος μέσω του οποίου εφαρμόστηκε έμπρακτα ήταν η καταστροφή κρατών. Αυτό, και όχι κάποια πρόθεση να κάνω πολεμική, ήταν το σημείο εκκίνησής μου. Όμως στο τέλος του βιβλίου ασκώ κριτική σε αυτές που θεωρώ λανθασμένες αντιλήψεις, συμπεριλαμβανομένης της νεοσυντηρητικής. Το πρόβλημα είναι ότι καθένας παρουσιάζει το Ολοκαύτωμα με τρόπο που είναι βολικό γι' αυτόν. Για παράδειγμα, όταν οι Αμερικανοί εισέβαλαν στο Ιράκ (και ήμουν αντίθετος στην εισβολή), ένα από τα επιχειρήματα των νεοσυντηρητικών ήταν ότι «ο Σαντάμ ήταν σαν τον Χίτλερ». Μετά από αυτό, η συζήτηση περιστράφηκε γύρω από το αν πραγματικά ο Σαντάμ ήταν σαν τον Χίτλερ ή όχι· όμως κανείς (εκτός από μένα) δεν επισήμανε ότι το Ολοκαύτωμα σχετίζεται με την καταστροφή κρατών, και γι' αυτό τον λόγο πρέπει κανείς να σκέφτεται δυό και τρείς φορές πριν καταστρέψει ένα κράτος. Η σκέψη αυτή ήταν εντελώς απούσα από την τότε συζήτηση. Η ιδέα ότι αν καταστρέψεις το κράτος, δημιουργείς μια ωραία tabula rasa, ένα κενό από το οποίο μπορούν να ξεπηδήσουν και να αναπτυχθούν η ελευθερία και η δημοκρατία, είναι φανταστικά ηλίθια. Ωστόσο, επειδή βλέπουμε και ερμηνεύουμε το Ολοκαύτωμα υπό την οπτική γωνία που θεωρεί ότι έχουμε μπροστά μας έναν τύραννο τον οποίο πρέπει να σταματήσουμε... 

«Να φοβάστε την καταστροφή του κράτους»!Μια συνέντευξη με τον Timothy Snyder - Μέρος Α'

© Razpotja τεύχος 25 (2016) (Σλοβενικά) - © Eurozine (Αγγλικά): Beware the destruction of the state!, 9.9.2016 - Συνέντευξη του Timothy Snyder στον Luka Lisjak Gabrijelcic, του σλοβενικού περιοδικού Razpotja («Σταυροδρόμια», άρθρα στα Αγγλικά)

  

Στο πρόσφατο βιβλίο του Μαύρη Γη (Black Earth), ο ιστορικός Timothy Snyder αναλύει το Ολοκαύτωμα υπό το πρίσμα της καταστροφής του κράτους. Αυτό τον βοηθά να συγκρίνει τί ρόλους έπαιξαν αφενός το Ναζιστικό και αφετέρου το Σοβιετικό καθεστώς στο να υπάρξει το Ολοκαύτωμα, παρά τις διαφορετικές ιδεολογίες και τις διαφορετικές προθέσεις τους. Στη συνέντευξή του στον Luka Lisjak Gabrijelcic του σλοβενικού περιοδικού Razpotja, ο Snyder εξηγεί αυτό το ζήτημα και τις επιπτώσεις του στις σύγχρονες συγκρούσεις στην Ευρώπη και πέραν αυτής. → Το Β' μέρος ←

  

1. Ολοκαύτωμα: Το αδιανόητο άρχισε πρώτα να γίνεται πράξη εκεί όπου είχε καταστραφεί το κράτος

 
L.G: Πώς συνδέεται το τελευταίο βιβλίο σας για το Ολοκαύτωμα, Black Earth, με την προηγούμενη μονογραφία σας, Χώρες Αίματος (Bloodlands), στο οποίο επιχειρήσατε να γράψετε μια ολοκληρωμένη ιστορία των χωρών αυτών στην Ανατολική Ευρώπη, οι οποίες υπέφεραν αυτό που εσείς ονομάζετε «διπλή κατοχή», αφενός από τη ναζιστική Γερμανία και αφετέρου από τη Σοβιετική Ένωση;

Τ.S. Αυτό που ήθελα να επισημάνω στο Bloodlands ήταν το εξής: Δεν έχουμε δώσει την αρμόζουσα προσοχή σε ένα σημαντικό γεγονός της ευρωπαϊκής ιστορίας, στο γεγονός ότι 13 εκατομμύρια πολίτες - συνήθεις πολίτες και αιχμάλωτοι πολέμου, όχι στρατιώτες σε ενεργό υπηρεσία! - δολοφονήθηκαν για πολιτικούς λόγους σε έναν μάλλον περιορισμένο γεωγραφικό χώρο και μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα. Το θέμα του βιβλίου ήταν: «Πώς μπόρεσε αυτό να συμβεί»; Υπάρχουν ιστορικές αναλύσεις για την τρομοκρατία στη Σοβιετική Ένωση, για το Ολοκαύτωμα, για τον λιμό στην Ουκρανία, για τα αντίποινα των Γερμανών κατακτητών εναντίον των αμάχων. Όμως, όλα αυτά τα εγκλήματα συνέβησαν στους ίδιους γεωγραφικούς χώρους και μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα, οπότε γιατί να μην τα αντιμετωπίσουμε ως ένα και το αυτό συμβάν και να δούμε αν μπορούν να ενοποιηθούν σε μια αφήγηση με λογικό νόημα; Επιχείρησα να ξεπεράσω τα όρια των ξεχωριστών εθνικών ιστοριών, οι οποίες τονίζουν μερικά από τα γεγονότα, παραλείποντας εντελώς άλλα. Αντί να επικεντρωθώ σε μεμονωμένα έθνη, έστρεψα την προσοχή μου στο σύνολο της γεωγραφικής ζώνης στην οποία συνέβησαν αυτοί οι σκοτωμοί. 

Μάρτιος-Απρίλιος 1938, κατεχόμενη Βιέννη: SS και άλλοι Ναζί εισβολείς μαζί με ντόπιους συνεργάτες και οπαδούς, υποχρεώνουν τους Βιεννέζους Εβραίους να καθαρίζουν γονατιστοί τα πεζοδρόμια.  Φωτ.  αγνώστου, πηγή Wikimedia

Πορεία αποσύνθεσης; Κατάρρευση του συστήματος κοινωνικών αξιών, διαφθορά, κομματικό σύστημα και πολιτικό προσωπικό

του Χρίστου Αλεξόπουλου
 
© Μεταρρύθμιση - Πορεία αποσύνθεσης; 19.02.2017

 

Φαίνεται, ότι ωρίμασαν οι συνθήκες για την πραγματοποίηση αυτοκριτικής και ριζικών αλλαγών τόσο στο πολιτικό σύστημα όσο και στην κοινωνία. Η πορεία αποσύνθεσης της χώρας έχει φθάσει σε οριακό σημείο, με κίνδυνο, εάν δεν ανακοπεί, να οδηγήσει σε πολύ δυσάρεστα αποτελέσματα, τα οποία θα οριοθετήσουν ένα μέλλον χωρίς προοπτική. 

Γι’ αυτό, η αυτοκριτική δεν πρέπει να εξαντλείται μόνο στην ανάληψη των προσωπικών ευθυνών, αλλά να οδηγεί και στην πραγματοποίηση των αναγκαίων αλλαγών στη δομή των κομμάτων και στο περιεχόμενο του πολιτικού λόγου, ώστε να συμπορεύονται με την δυναμική της διαρκώς μετασχηματιζόμενης πραγματικότητας και μάλιστα σε βάθος χρόνου.

Σίγουρα οι συνθήκες ωρίμασαν. Το θέμα είναι, εάν συμβαίνει το ίδιο και με το πολιτικό σύστημα, διότι μια πορεία ανάταξης και ανασυγκρότησης θα είναι επώδυνη για τους πολίτες οι οποίοι έχουν συνηθίσει σε άλλες συνθήκες στασιμότητας και βολέματος χωρίς δυναμική και μέλλον και τώρα πρέπει να αλλάξουν σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα και με αρκετά υψηλό κόστος μάλιστα, που θα έχει και πολιτικές προεκτάσεις.

Γι’ αυτό είναι αναγκαίο να δρομολογηθεί άμεσα συναινετική πορεία των κομμάτων για όσο χρονικό διάστημα απαιτηθεί, μέχρι να επιτευχθεί η ανάκαμψη.

Είναι αυτό εφικτό; Τι δείχνει την ωρίμανση των συνθηκών;

Εάν ληφθεί υπόψη η μέχρι τώρα πρακτική των κομμάτων, δεν διαφαίνεται στον ορίζοντα προοπτική συναίνεσης. Κυριαρχεί η πόλωση και μάλιστα η ακραία, η οποία δεν επιτρέπει την έκφραση της κοινωνικής πλειοψηφίας στο επίπεδο της διακυβέρνησης.

Έτσι και αλλιώς, το σημαντικό για τα κόμματα και το πολιτικό προσωπικό είναι η διαχείριση της κυβερνητικής εξουσίας. Γι’ αυτό και δεν επεξεργάζονται αξιόπιστες μακροπρόθεσμες πολιτικές προτάσεις, οι οποίες να λαμβάνουν υπόψη τις ευρωπαϊκές και παγκόσμιες συνθήκες σε συνδυασμό με τις δυνατότητες της χώρας σε όλους τους τομείς. Αρκούνται μόνο στις χαμηλού επιπέδου αντιπαραθέσεις σε σχέση με το ποιός είναι πιο ικανός από τον άλλο.

Πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η συζήτηση, που έγινε στη Βουλή (1.2.2017) με θέμα την αντιμετώπιση της διαφθοράς και της διαπλοκής, με αφορμή το πόρισμα της εξεταστικής επιτροπής για την δανειοδότηση κομμάτων και μέσων ενημέρωσης [βλ. και εδώ, Έχουμε μπλέξει, όμως δεν είναι αυτό που νομίζετε. Σκηνές θεάτρου και εικόνες της πραγματικότητας]. 

Έκθεση της Διεθνούς Διαφάνειας για το 2016 - Διαφθορά σε χώρες της ΕΕ

Φιλελευθερισμός, λαϊκισμός, αλληλεγγύη και οι νέες προκλήσεις. Συζήτηση στο Γκντανσκ της «Αλληλεγγύης»

συζητούν οι Ντέιβιντ Έιμπραμ, Κλάους Όφφε, Σουάβομιρ Σερακόφσκι

© Res Publica Nowa Special Edition «Mobilizing for the Commons» 2016 (Βαρσοβία) / Eurozine - David Abraham, Claus Offe, Slawomir Sierakowski : Liberalism, populism and the challenges of post-transformation in eastern Europe and beyond, 16.12.2016  → pdf

Η προσφυγική κρίση έγινε αφορμή για μια αλλαγή στην πολιτική. Την απομακρύνει από την ηθική των τελικών σκοπών και την προσανατολίζει σε μια ηθική της ευθύνης. Τίθεται το εξής ερώτημα: Ποιό είναι το «εμείς» στο οποίο οφείλουμε αλληλεγγύη; Αυτό το ερώτημα επανεμφανίζεται με διαφορετικό τρόπο σε σύγκριση με το πρόσφατο παρελθόν. Συνδέεται τώρα με προ-πολιτικές ιδέες, όπως είναι η εθνοτική ένταξη του ατόμου και ο εθνικός πολιτισμός. 
Στο 10ο Συνέδριο για την Αλληλεγγύη, που έλαβε χώρα στα πλαίσια της 27ης Ευρωπαϊκής Συνάντησης Περιοδικών για τον Πολιτισμό στο Γκντανσκ της Πολωνίας (4-6 Νοεμβρίου 2016), ο Ντέιβιντ Έιμπραμ, ο Κλάους Όφφε και ο Σουάβομιρ Σερακόφσκι συζήτησαν για την άνοδο του δεξιού λαϊκισμού στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ.
 

David Abraham: Αυτούς τους μήνες, από τότε που η Άνγκελα Μέρκελ έγινε το πρόσωπο του περιοδικού Time για το έτος 2015, είδαμε μια στροφή δική της και ευρύτερα εντός της γερμανικής πολιτικής τάξης προς την ηθική της ευθύνης, η οποία αναγνωρίζει κάποιου είδους διεθνή νομική ευθύνη για την υποστήριξη των προσφύγων, ωστόσο ιεραρχεί ως πρώτο ζήτημα τις επιπτώσεις στην κοινωνία που δέχεται ένα εκατομμύριο ξένους, τις επιπτώσεις στις κοινωνίες καταγωγής των προσφύγων και στις ενδιάμεσες χώρες διέλευσης, καθώς και τα δημιουργούμενα κίνητρα για μελλοντικούς πρόσφυγες και μετανάστες.  Χωρίς αμφιβολία, αυτοί οι υπολογισμοί πρόκειται να στενέψουν τον κύκλο του «εμείς» και θα μας απομακρύνουν από το ενδιαφέρον για παγκόσμια δικαιοσύνη, το οποίο στην προηγούμενη γενιά βρισκόταν στο επίκεντρο της φιλελεύθερης σκέψης. Θα μας επαναφέρουν σε μια πιο ιστορική αντίληψη του «εμείς»· η λέξη «ιστορική» είναι βέβαια ένας από τους πιο ευγενικούς τρόπους για να το θέσουμε. 

Από αριστερά: David Abraham, Slawomir Sierakowski, Claus Offe. Φωτ.: Nadine Blanchard

Χανς-Βέρνερ Ζιν: Η μαρξική θεωρία των κρίσεων και πώς η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα καταστρέφει τον καπιταλισμό. Με ένα επίμετρο

© Die Zeit - Hans-Werner Sinn: Krisentheorie: Marx’ wahre Leistung, 13.2.2017 (στην έντυπη έκδοση: τεύχος 5/2017, 26.1.2017)  

Οι σοβαροί και ευφυείς από όσους μελετητές (ιδιαίτερα οικονομολόγους) απορρίπτουν αποφασιστικά βασικές πτυχές του έργου του Καρλ Μαρξ που αφορούν την εργασία ή τον καπιταλισμό ως σύστημα και ασφαλώς είναι ολικά αντίθετοι στις αξιολογικές αρχές της σκέψης του, σέβονται εντούτοις πολλές μαρξικές ιδέες και σήμερα. Οι ιδέες αυτές τούς προκαλούν φόβο. Ένας λόγος για να αισθάνονται αβεβαιότητα και φόβο είναι το μαρξικό σχήμα για την ιστορία: Ο καπιταλισμός, όπως οι άλλοι τρόποι παραγωγής που προηγήθηκαν, είναι σύστημα που επωάσθηκε και γεννήθηκε, είχε την παιδική του ηλικία, ενηλικιώθηκε, άκμασε, επιβλήθηκε στις κοινωνίες, μετέτρεψε τον βιόκοσμο του ανθρώπου σε αποικία του. Είναι ιστορικό φαινόμενο, όχι φιλοσοφική οντότητα πέραν του κόσμου τούτου σαν τις πλατωνικές Ιδέες ή το εγελιανό Απόλυτο· άρα, υπόκειται και σε κρίσεις, σε φθορά, σε παρακμή και σε «γήρας». Και τέλος, από τα υλικά της αποσύνθεσής του, κάποτε, ποιός ξέρει πότε, θα αναπτυχθεί για να πάρει τη θέση του «κάτι άλλο».

Ο Χανς Βέρνερ Ζιν, οικονομολόγος ευρωσκεπτικιστής (ίσως όχι αντιευρωπαίος), επιθυμεί μια μικρή ή χαλαρή ζώνη του ευρώ και μια ΕΕ αποτελούμενη από χώρες βορείως των Άλπεων. Είναι από τους μόνιμους εισηγητές της εκδίωξης της Ελλάδας από την ευρωζώνη και την ΕΕ. Ασφαλώς δεν ανήκει στους φίλους των ιδεών του Μαρξ - και καθόλου των αξιολογικών του αρχών. Το αντίθετο, και μάλιστα στον υπερθετικό βαθμό. Ωστόσο, ως ευφυής οικονομολόγος σέβεται και φοβάται βασικές μαρξικές ιδέες. Σε τούτο το πολύ ενδιαφέρον άρθρο, δηλώνει, όπως έκαναν και άλλοι πρόσφατα, ότι η θεωρία του Μαρξ για τις κρίσεις μπορεί, στο τέλος, να επαληθευτεί στην πράξη· δηλαδή, λέει, μπορεί ο κεφαλαιοκρατικός τρόπος παραγωγής να φτάσει στο τέλος του λόγω ανεπανόρθωτων συστημικών βλαβών που θα προκληθούν από τις κρίσεις και από το πώς τις αντιμετωπίζουν τα θεσμικά όργανα, οικονομικά ή πολιτικά. Η λανθασμένη, κατά τη γνώμη του, νομισματική πολιτική της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (την οποία ο Ζιν ποτέ δεν είχε σε εκτίμηση), είναι μια κακή αντιμετώπιση της κρίσης, «απολιθώνει τον καπιταλισμό» και συνακόλουθα αυξάνει τον κίνδυνο για τέτοιες «ανεπανόρθωτες βλάβες». Η ΕΚΤ και οι άλλες κεντρικές τράπεζες, με την πολιτική τους μπορεί να καταστρέψουν τον καπιταλισμό, λέει. Και να βγάλουν τον Μαρξ σωστό. Από λάθος ή από πρόθεση, το αποτέλεσμα δεν θα διαφέρει.

Γ. Ρ.
   

Ο Μαρξ αξιολογείται από τους οικονομολόγους με ποικίλους και διαφορετικούς τρόπους. Στους αγγλοσαξωνικούς κύκλους η εκτίμηση που απολαμβάνει είναι μικρή, επειδή βλέπουν ως κέντρο των αναλύσεών του την εργασιακή θεωρία του της αξίας. Και πραγματικά, ένας οικονομολόγος λίγους καρπούς μπορεί να αποκομίσει από την ιδέα ότι η αξία ενός εμπορεύματος εξηγείται μόνον από την ποσότητα της εργασίας που έχει ενσωματωθεί σ' αυτό το εμπόρευμα, ενώ, αντίθετα, η αποζημίωση του χρησιμοποιούμενου κεφαλαίου δεν είναι τίποτε άλλο παρά μόνον υπεραξία, την οποία οι καπιταλιστές υπεξαιρούν από τους εργαζόμενους. Αυτό που έγραψε ο Μαρξ για το ζήτημα τούτο, είναι περισσότερο ιδεολογία παρά γνώση.

Η πραγματική δύναμη και η συμβολή του Μαρξ βρίσκονται στην μακροοικονομική θεωρία, δηλαδή στα πορίσματά του για το σύνολο της οικονομίας. Τις πιο σημαντικές συνεισφορές του στην οικονομική γνώση μας τις προμηθεύουν οι θεωρίες του περί κρίσεων. Ιδιαίτερη σημασία έχει η θεωρία της πτωτικής τάσης του ποσοστού κέρδους, η οποία αναπτύσσεται στον τρίτο τόμο του Κεφαλαίου. Σήμερα, το ποσοστό κέρδους το ονομάζουμε συντελεστή κέρδους (profit rate) ή απόδοση (yield). Είναι η αναλογία του κέρδους μιας εταιρείας με τα χρησιμοποιηθέντα κεφάλαια. Σύμφωνα με τον Μαρξ, στην ιστορική πορεία της οικονομικής εξέλιξης αυτό το ποσοστό κέρδους πέφτει σε όλο και χαμηλότερα επίπεδα. Αυτό προκύπτει από το γεγονός ότι το κεφάλαιο μπορεί να αυξάνεται ταχύτερα από ό,τι αυξάνεται το εργασιακό δυναμικό. Επομένως, πάντα θα συσσωρεύεται ολοένα και περισσότερο κεφάλαιο ανά εργαζόμενο, αλλά δεν θα αυξάνεται ανάλογα το κέρδος που αποκομίζει αυτό το κεφάλαιο.

Timothy Snyder: «Έχουμε προθεσμία ενός χρόνου το πολύ για να υπερασπιστούμε τη δημοκρατία στις ΗΠΑ»

© Süddeutsche Zeitung International, Timothy Snyder über Donald Trump “We have at most a year to defend American democracy, perhaps less“, 10.2.3017

Η συνέντευξη δόθηκε στον Matthias Kolb της SZ. Για την ελληνική μετάφραση λήφθηκε υπόψη και η πρώτη, συντομευμένη δημοσίευσή της στη γερμανική γλώσσα (© Süddeutsche Zeitung, Wir haben maximal ein Jahr Zeit, um Amerikas Demokratie zu verteidigen, 7.2.2017)

   

Ο ιστορικός Timothy Snyder, αμερικανός μελετητής της ευρωπαϊκής ιστορίας του 20ού αιώνα και ιδιαίτερα του Μεσοπολέμου, συγγραφέας πολλών σημαντικών βιβλίων, μιλά για τα μαθήματα της ιστορίας και για το τί πρέπει να κάνουν σήμερα οι φίλοι της δημοκρατίας στην πατρίδα του. 
  

SZ: Εδώ και τρεις βδομάδες ο Ντόναλντ Τραμπ είναι ο Πρόεδρος των ΗΠΑ. Πώς περιγράφετε το ξεκίνημά του;

Timothy Snyder: Το πρώτο πράγμα που πρέπει να παρατηρήσουμε είναι ότι, μέχρι τώρα, τα θεσμικά όργανα δεν του έχουν θέσει περιορισμούς. Αυτός, ποτέ δεν τα πήρε στα σοβαρά· ενεργεί σαν να μην υπάρχουν και προφανώς επιθυμία του είναι να μην υπήρχαν. Αμέσως μετά τη δήλωση της υποψηφιότητάς του για το χρίσμα της προεδρίας, οι Αμερικανοί άρχισαν να αφηγούνται στους εαυτούς τους μια σειρά από διαδοχικές ιστορίες: Ότι το ένα ή το άλλο θεσμικό όργανο θα του επιβληθεί ή τουλάχιστον θα μετριάσει τη συμπεριφορά του. Ότι δεν θα πάρει το χρίσμα του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος. Ή, αν πάρει το χρίσμα, θα γίνει ένας κανονικός Ρεπουμπλικανός. Ότι θα νικηθεί στις γενικές εκλογές. Και άν κερδίσει, η Προεδρία θα τον ωριμάσει (αυτό είπε ο Ομπάμα). Ποτέ δεν θεώρησα κάτι από αυτά ως αλήθεια. Δεν δείχνει να δίνει δεκάρα για τα θεσμικά όργανα και τους νόμους, παρά μόνον όταν ενεργούν ως εμπόδια στην επίτευξη του στόχου του, της διαρκούς κλεπτοκρατικής απολυταρχίας και της άμεσης προσωπικής του ικανοποίησης. Γι΄ αυτόν, τα πάντα είναι ζήτημα επιλογής χρονικής στιγμής και δεν έχουν να κάνουν με τους πολίτες και με τις πολιτικές μας παραδόσεις. 

Έχουμε μπλέξει, όμως δεν είναι αυτό που νομίζετε. Σκηνές θεάτρου και εικόνες της πραγματικότητας

1. Παρά τις πολλές αφορμές που δίνουν αυτά που ακούμε - ή μάλλον βλέπουμε - στη Βουλή και στα Μέσα Ενημέρωσης (σαφώς συμπεριλαμβάνονται και τα εγχώρια διαδικτυακά) να συνεχίζουν απτόητα στον καιρό της κρίσης την κακοσκηνοθετημένη παράσταση που αποκαλείται ελληνικός δημόσιος διάλογος, οι δημοσιογράφοι που επισήμαναν το βάθος της υποβάθμισης του πολιτικού λόγου είναι δυστυχώς λίγοι. Ως ένας αυτούς τους ελάχιστους, και ίσως πιό ανάγλυφα από όλους, το πρόβλημα το έθεσε  ο Παντελής Μπουκάλας (Θέατρο διαλόγου, Καθημερινή 4.2.2017). Καταλήγει ως εξής:

«Μέρα τη μέρα, βδομάδα τη βδομάδα, ο ακροατής του δημόσιου διαλόγου (ο θεατής του μάλλον) βεβαιώνεται πως η παρερμηνεία και η προκρούστεια αντιμετώπιση της ομιλίας των άλλων, ώστε να απομονωθεί και να αποσπαστεί ένα διευκολυντικό ξεφτίδι, δεν είναι κάτι σποραδικό και τυχαίο. Είναι δόγμα, σύστημα, πρόγραμμα. Είναι ένα έθιμο εξαιρετικά βολικό τόσο για τους κομματικούς ρήτορες, αποφασισμένους να υποβαθμίσουν τον πολιτικό λόγο έως το επίπεδο του επιφωνήματος, όσο και για τους θεράποντες μιας βαμμένης, εξαρτημένης δημοσιογραφίας».

Η απλή λογική λέει ότι πράγματι, είναι «δόγμα, σύστημα, πρόγραμμα», βολικό και για τους πομπούς και για τους αναμεταδότες. Η απόδειξη είναι απλή· ένα (ρητορικό) ερώτημα αρκεί: Το γεγονός ότι αυτό το «πρόγραμμα» ζεί και βασιλεύει επί δεκαετίες και το τηρούν με θρησκευτική ευλάβεια κομματικοί ρήτορες των πιό ποικίλων ιδεολογικών στάσεων και ΜΜΕ που στοχεύουν σε εντελώς διαφορετικές ομάδες κοινού, μπορεί να είναι κάτι τυχαίο ή ένα «ανθρώπινο λάθος»; Όχι φυσικά.

Προκύπτει όμως ένα επόμενο ερώτημα, που είναι το πιο ουσιαστικό: Γιατί συμβαίνει; Γιατί άραγε, το τηρούν εμμονικά και εξίσου σχολαστικά «δεξιοί», «κεντρώοι» και «αριστεροί» του πολιτικού προσωπικού, «αστικά» και «λαϊκά» ΜΜΕ; Τι διάολο; Μήπως τους υποχρεώνει όλους αυτούς, τους τόσο διαφορετικούς, κάποια υπέρτερη ή υπερφυσική δύναμη;

Επιστροφή στον Μεσοπόλεμο; Παλιά και νέα παγκοσμιοποίηση, πώς τις αντιμετώπισε η πολιτική, ποιό το δέον γενέσθαι τώρα

του Τόμας Φρίκε

 
© Der Spiegel - Thomas Fricke:Stürzt die Welt zurück in die Dreißiger? 4.11.2016

  

Ο Ντόναλντ Τραμπ είναι πρόεδρος των ΗΠΑ και η αναστάτωση που προκαλούν διεθνώς τα πρώτα μέτρα του είναι μεγάλη. Άν και ο σημερινός κόσμος φαίνεται εντελώς διαφορετικός από τις εποχές προηγούμενων κρίσεων και πολέμων, όπως τον Μεσοπόλεμο, είναι πολλοί οι παραλληλισμοί με την εποχή εκείνη, αλλά και με την προηγηθείσα παλιά παγκοσμιοποίηση, στις αρχές του 20ού αιώνα. Μπορεί η εκλογή Τραμπ ως προέδρου των ΗΠΑ και οι αντίστοιχες πολιτικές τάσεις στην Ευρώπη να επαναλάβουν τις τραγωδίες του Μεσοπολέμου και να προκαλέσουν νέες παγκόσμιες καταστροφές; 

Το άρθρο του Τόμας Φρίκε, γραμμένο μερικές μέρες πριν την εκλογή Τραμπ, προεικονίζει αυτά που συμβαίνουν τώρα, στην αρχή της θητείας του νέου Αμερικανού προέδρου. Και αξιοποιεί την πλούσια ιστορική εμπειρία του παλιού αδέσποτου φιλελευθερισμού των αρχών του 20ού αιώνα και των επακόλουθών του οικονομικών και πολιτικών κρίσεων του Μεσοπολέμου, για να διερευνήσει τι επιφυλάσσει το αύριο, τι είναι το πιθανό και, κυρίως, ποιό είναι το δέον γενέσθαι.

Γ. Ρ.

 

Δεν είναι πρώτη φορά που επικράτησε η παγκοσμιοποίηση - Η αρχή του 20ού αιώνα

Τώρα, όπως και τότε, πριν έλθουν οι σκοτεινοί καιροί προηγήθηκαν μερικές δεκαετίες παγκοσμιοποίησης φαινομενικά αμέριμνης. Σύμφωνα με υπολογισμούς οικονομολόγων, στις αρχές του 20ού αιώνα, τα σύνορα ήταν τόσο ανοιχτά και οι παγκόσμιες αγορές τόσο πολύ ενοποιημένες, όσο ήταν πάλι το 2000, μετά από τις τρεις δεκαετίες νέας παγκοσμιοποίησης [1970-2000]. Πράγμα που έφερε πολλά οφέλη. Οι άνθρωποι δεν χρειάζονται καν διαβατήρια για να ταξιδέψουν.

Αργότερα, ο Βρετανός οικονομολόγος John Maynard Keynes περιέγραψε κάποτε πόσο άνετα μπορούσε τότε ένας Λονδρέζος, την ώρα που έπινε το τσάι του, να παραγγείλει μέσω τηλεφώνου διάφορα πράγματα από όλο τον κόσμο για να τα παραλάβει στην πόρτα του σπιτιού του (κατά πάσα πιθανότητα μέσω της DHL). Όσο για πολέμους, γι΄ αυτούς μόνον διάβαζε στις εφημερίδες. 

Μόνον που όλο αυτό, τότε όπως και τώρα, από οικονομική άποψη είχε μια δραματική και δυσμενή άλλη πλευρά του νομίσματος. Τότε, όπως και τώρα, απέναντι στους ωφελημένους υπήρχαν πολλοί ζημιωμένοι, οι οποίοι,  μέσα στις μεγάλες ανακατατάξεις και αναστατώσεις, έμειναν χωρίς δουλειά ή έγινε η απασχόλησή τους επισφαλής εργασία ή μόλις και μετά βίας έβγαζαν τα προς το ζήν. Όλα αυτά φαίνονταν ακόμη πιο δραματικά, επειδή οι πλούσιοι, χάρις στην φιλελευθεροποίηση έγιναν απίστευτα πλούσιοι. 

Σύμφωνα με τους υπολογισμούς του Γάλλου οικονομολόγου Thomas Piketty, στα τέλη της δεκαετίας του 1920, το πλουσιότερο 10 % του πληθυσμού των ΗΠΑ συγκέντρωνε σχεδόν το 50 % του συνολικού εθνικού εισοδήματος.  Σ' αυτό το παράλογο ύψος της συγκέντρωσης πλούτου φτάσαμε και πάλι με την νέα ξέφρενη, ανεξέλεγκτη παγκοσμιοποίηση. Εκείνη την εποχή, στις αρχές του 20ου αιώνα, τα ιδιωτικά περιουσιακά στοιχεία στην Ευρώπη έφταναν στο ύψος ολόκληρου του εθνικού οικονομικού προιόντος για έξι έως επτά έτη. Πρόκειται για τρέλλα. Το ίδιο ισχύει για το 2010. Η τρέλλα επαναλαμβάνεται, αφού μεσολάβησαν οι πολύ πιο κοινωνικές μεταπολεμικές δεκαετίες.

Αυταρέσκεια αντί αυτοεξέτασης και αυτογνωσίας. Αγανακτούν εναντίον του Τραμπ κατόπιν εορτής εκείνοι που του έστρωσαν το δρόμο

του Γιάκομπ Άουγκστάιν
 

© Der Spiegel - Jakob Augstein: Selbstgerechter Protest Die Vertrumpung der Welt, 26.01.2017

  

Τώρα αγανακτούν εναντίον του Τραμπ εκείνες οι ελίτ οι οποίες προετοίμασαν το έδαφος για την εκλογική επιτυχία του Τραμπ. Θα ήταν καλύτερο όλοι αυτοί να ρωτούσαν τον εαυτό τους: Τι κάναμε μέχρι χθές; Τι θα κάνουμε αύριο, άν ο Τραμπ ως πρόεδρος επιτύχει τους στόχους του;

 

Tην παγκοσμιοποίηση δεν τη βλέπουμε μόνον στην οικονομία. Έχει παγκοσμιοποιηθεί και η αγανάκτηση. Ομοφυλόφιλοι, γυναίκες, δημοσιογράφοι, κάτοικοι των μεγαλουπόλεων, πανεπιστημιακοί καθηγητές όλων των χωρών - όλοι έχουν ενωθεί κατά του Ντόναλντ Τραμπ! Τώρα όλοι αυτοί παίρνουν μέρος στο Black-lives-matter+occupy+women's-march. Πού ήταν όμως η διαμαρτυρία τους όταν χτίζονταν τα θεμέλια του οικοδομήματος «εκλογική επιτυχία Τραμπ»; Η φιλελεύθερη κοινωνία απέτυχε πικρά στα ζητήματα του παρελθόντος. Και δεν έχει απάντηση στο πιο σημαντικό ερώτημα του μέλλοντος: Τι θα κάνει, αν αποδειχτεί επιτυχής και η προεδρία Τραμπ;