Ατζέμογλου & Ρόμπινσον: Αλληλοτροφοδοτούμενες πτυχές της ανισότητας - οικονομική, πολιτική, ανισότητα προσφερόμενων ευκαιριών

© Huffington Post - Daron Acemoglu , James A. Robinson: The Problem With U.S. Inequality, 1.5.2012

  

Στο άρθρο αυτό, δημοσιευμένο στο Huffington Post το 2012, οι Ατζέμογλου και Ρόμπινσον έγραφαν για τις μεσο- και μακροπρόθεσμες ευρείες επιπτώσεις της κοινωνικής ανισότητας στις ΗΠΑ, η οποία ξέφυγε από κάθε όριο σταδιακά μετά το 1980. 

Μια διαδεδομένη άποψη εικάζει ότι η θέση των Ατζέμογλου και Ρόμπινσον για τα αίτια της παρακμής των εθνών (βλ. το περίφημο βιβλίο τους Γιατί Αποτυγχάνουν τα Έθνη), δεν αντλεί τα επιχειρήματά της - εκτός των άλλων - και από το μετρήσιμο μέγεθος της οικονομικής ανισότητας, αλλά αποκλειστικά και μόνον από την τυπική μορφολογία των θεσμών και νοοτροπιών, από το άν αυτή προωθεί την ισοτιμία στις προσφερόμενες ευκαιρίες και τη συμπερίληψη ή, αντίθετα, τον αποκλεισμό και την ανισότητα μεταξύ των πολιτών. Η άποψη αυτή υποβάλλει - δολίως ή «αφελώς» - ότι συμπεριληπτικοί θεσμοί, ισότητα στις ευκαιρίες, καλά εκπαιδευτικά συστήματα, διαγενεακή δικαιοσύνη και τελικά βιώσιμες ζωντανές οικονομίες και κοινωνίες, μπορούν, υπό όρους, να υπάρχουν (ή σταδιακά να κατακτώνται) ακόμη και υπό αυξανόμενη ή πολύ έντονη οικονομική ανισότητα. Ωστόσο, οι δύο ερευνητές το αρνούνται: Στην πραγματική λειτουργία των κοινωνικών και πολιτικών συστημάτων, η οικονομική ανισότητα, η ανισότητα στις ευκαιρίες που προσφέρονται σε μια οργανωμένη κοινωνία και η πολιτική ανισότητα συνδέονται στενά μεταξύ τους και αλληλοτροφοδοτούνται· δημιουργούν έναν φαύλο κύκλο, με τελική κατάληξη την παρακμή της κοινωνίας. Είναι σαν τις όψεις ενός και του αυτού νομίσματος· αυτά τα τρία επίπεδα ανισότητας εμφανίζονται και αναπτύσσονται μαζί. Εύλογο είναι το συμπέρασμα ότι μόνον μαζί μπορούν να καταπολεμηθούν.

Οι Ατζέμογλου και Ρόμπινσον δεν εχθρεύονται την οικονομία της αγοράς· υποστηρίζουν αγορές που λειτουργούν εύρυθμα, και (συνακόλουθα!) θεωρούν απαραίτητη την διαρκή και αποτελεσματική ρύθμισή τους από τα δημόσια θεσμικά όργανα της δημοκρατικής πολιτικής. Στο άρθρο αυτό, στηριζόμενοι σε επιβεβαιωμένα εμπειρικά δεδομένα (π.χ. του Thomas Piketty) συνόψιζαν την απαισιοδοξία τους για τις προοπτικές των ΗΠΑ. «Ίσως είμαστε ήδη στη μέση του φαύλου κύκλου», έγραφαν ήδη το 2012. Πέντε χρόνια μετά, η ανάλυσή τους μοιάζει να επαληθεύεται με τρόπο δυσάρεστα προφητικό από τα πολυπεπίπεδα αδιέξοδα που οδήγησαν στον Τραμπισμό. Όμως, από μια ματιά στο Διάγραμμα 2 στο τέλος του άρθρου, ιδίως στους σύνθετους δείκτες (συντελεστής Gini) ευρωπαϊκών χωρών οι οποίες ως προς τη δομή των κοινωνικών ανισοτήτων έχουν ποσοστικές αναλογίες (όχι ομοιότητα) με τις ΗΠΑ, συνάγεται ότι τα επιχειρήματά τους μπορεί να ισχύουν ανάλογα και γι' αυτές.

Συμπέρασμα: Πολλοί εδώ στην Ελλάδα, παρακινούμενοι από αχαλίνωτη και τελικά (αυτο)καταστροφική ταξική ιδιοτέλεια, από διαγενεακή ανευθυνότητα ή από εμμονή σε θεωρίες που γκρέμισε η πραγματικότητα, παραβλέπουν το αλληλένδετο των διαφορετικών επιπέδων κοινωνικής και πολιτικής δυσλειτουργίας και αποφεύγουν να δουν πώς οι αλληλοτροφοδοτήσεις τους σε φαύλο κύκλο συνυφαίνονται αξεχώριστα και κρίσιμα με τα υψηλά, διαρκή επίπεδα οικονομικής και κοινωνικής ανισότητας. Αυτοί, θα ήταν πιο σοφό να ξανασκεφτούν πιο σοβαρά για τα αδιέξοδα της χώρας, τα οικονομικά και κοινωνικά. Και για τα δικά τους πολιτικά. 

  Γ. Ρ.

 

[Το 2011-2012], το κίνημα Occupy Wall Street έφερε την αυξανόμενη ανισότητα στις Η.Π.Α. στα πρωτοσέλιδα του Τύπου, δηλαδή εκεί όπου πρέπει να βρίσκεται. Τώρα, σχεδόν το ένα τέταρτο (25 %) του συνολικού εθνικού εισοδήματος των ΗΠΑ καταλήγει στο πλουσιότερο 1 % του πληθυσμού· πριν από 40 χρόνια το ποσοστό αυτό ήταν μόλις λίγο πάνω από το 10 % [βλ. διάγραμμα]. Άλλες χώρες, κυρίως η Βρετανία, βλέπουν επίσης την ανισότητα να αυξάνει, όμως καμία χώρα δεν μπορεί να ανταγωνιστεί τις Η.Π.Α. στην άνοδο της ανισότητας. Άραγε, είναι αθέμιτο και άδικο, τόσο λίγοι να γίνονται τόσο πολύ πιο πλούσιοι από τους υπόλοιπους;

Διάγραμμα 1: Στοιχεία από Anthony Atkinson, Thomas Piketty, Emmanuel Saez → pdf ←

Η υπ’ αριθ. 095 ημίονος Διήγημα του Κίμωνα Λώλου με θέμα από το 1940

στον ιστοχώρο Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία - Το ιστολόγιο του Νίκου Σαραντάκου, για τη γλώσσα, τη λογοτεχνία και όλα τα άλλα, 22.10.2017

Το διήγημα δημοσιεύτηκε πρώτα στα αγγλικά το 1963 (The Carleton Miscelanny) και μετά στα ελληνικά - σε μετάφραση του συγγραφέα Κ. Λώλου - το 1967 στη Νέα Εστία, τ. 1956 (βλ. άλλες δημοσιεύσεις του στη Νέα Εστία)

Οι Ιταλοί σπάσαν τα σύνορα στις πέντε το πρωί. Οι Έλληνες κινητοποίησαν όποιον και οτιδήποτε μπορούσε να πολεμήσει, να βαδίσει, να κουβαλήσει, να εφοδιάσει. Κι οι Ιταλοί σπρώχτηκαν πίσω στην Αλβανία. Κι ο πόλεμος κατακάθισε. Κι ήταν τρεις βδομάδες πριν από τις βροχές.

Η «υπ’ αριθ. Ε.Σ. 095 ημίονος» στρατολογήθηκε καθώς βοσκούσε κοντά στο λιοτρίβι του Κορωπιού. Ο πεταλωτής του συντάγματος ετοίμασε τους σιδερένιους μαρκαδόρους. Ο υποψήφιος ημιονηγός κουβάριασε το καπίστρι της γύρω στο χέρι του. Ο δεκανέας σήκωσε και κουλούριασε το μπροστινό δεξί της πόδι. Μα όταν ο μαρκαδόρος — Ε.Σ.— απόθεσε το καυτερό του φίλημα στο αριστερό νύχι της κι ένα λιγνό κορδόνι καπνού ανέβηκε, εκείνη έδωσε γενναίο ταρακούνημα στους δυο που την κρατούσαν, τόσο, που ο δεκανέας αναγκάστηκε ν’ αμολήσει το ποδάρι της. Κι ο πεταλωτής πισωτραβήχτηκε.

Ο μουλαράς έκανε ό,τι μπορούσε για να κρατήσει το καπίστρι. Μα κείνη κλωτσούσε του ψήλου, πηδούσε και σβουριζόταν σα μαινάδα. Κι ο μουλαράς ξαμόλησε το καπίστρι και φύσηξε να δροσίσει τη σκοινογδαρμένη παλάμη του καθώς την έβλεπε να ποδοβολεί πέρα, λεύτερη κι όμορφη στην αγριάδα της. Εκείνη σταμάτησε μόνο σαν έφτασε στο ασημοσταχτί δασάκι με τα λιόδενδρα.

→ Συνέχεια και ολόκληρο το διήγημα στον ιστοχώρο Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία ←

→ Όλα τα τεύχη της Νέας Εστίας ψηφιοποιημένα στο Εθνκό Κέντρο Βιβλίου←

Μνημείο για τα ζώα του πολέμου - Λονδίνο, Χάιντ Παρκ

Οκτώβριος 1917, εκατό χρόνια μετά. Ζωγραφίζοντας με γκρίζο χρώμα πάνω σε γκρίζο φόντο

[...] So kommt dazu ohnehin die Philosophie immer zu spät [...] Wenn die Philosophie ihr Grau in Grau malt, dann ist eine Gestalt des Lebens alt geworden, und mit Grau in Grau lässt sie sich nicht verjüngen, sondern nur erkennen; die Eule der Minerva beginnt erst mit der einbrechenden Dämmerung ihren Flug.

[...] Ούτως ή άλλως, πάντα η φιλοσοφία έρχεται όταν είναι πολύ αργά [...] Ό­ταν η φιλοσοφία ζωγραφίζει με το γκρίζο της χρώμα πάνω σε γκρίζο φόντο, τότε μια μορφή ζωής έχει γεράσει και δεν μπορούμε να την κάνουμε να ξανανιώσει χρωματίζοντας με γκρίζο πάνω σε γκρίζο· αλλά μπορούμε μόνον να την γνωρίσουμε και να την κατανοήσουμε. Η γλαύξ, το σοφό πουλί της Αθηνάς, αρχίζει να πετά μόνον όταν πέσει το σούρουπο. 

G.W. Hegel,  Βασικές Κατευθύνσεις της Φιλοσοφίας του Δικαίου - (ελλ. μετάφραση) 

Τι συνέβη τον Οκτώβρη του 1917 στη Ρωσία; Μια κοινωνική επανάσταση ή ένα πολιτικό πραξικόπημα; 
Το σίγουρο είναι ότι άλλαξε η διαδρομή της παγκόσμιας ιστορίας. Για εβδομήντα χρόνια και κάτι. Δηλαδή, όχι για πολύ, άν μετρήσουμε με τα δικά της μέτρα.

Η αλήθεια είναι, πως όσο η μεταρρυθμιστική Σοσιαλδημοκρατία, την οποία πρώτος σκιαγράφησε ο Έντουαρντ Μπερνστάιν, ήταν (ανάλογα με το πως το βλέπει κανείς) είτε δημιουργική εξέλιξη, είτε «αναθεώρηση» και εγκατάλειψη του μαρξισμού του Καρλ Μαρξ και του Φρίντριχ Ένγκελς, άλλο τόσο ήταν και ο επαναστατικός Μπολσεβικισμός - δηλαδή ο μαρξισμός του Βλαντίμιρ Ίλιτς Λένιν - είτε δημιουργική εξέλιξη είτε «αναθεώρηση» και εγκατάλειψη του μαρξισμού των Μαρξ και Ένγκελς (ανάλογα με το πως το βλέπει κανείς, πάλι): Ο Μαρξ ποτέ δεν έγραψε για σοσιαλισμό σε χώρα με ασήμαντο ποσοστό εργατικής τάξης, όπως ήταν τότε στην πραγματικότητα η Ρωσία· και μάλλον ποτέ δεν πέρασε από το μυαλό του κάτι τέτοιο.

Τίμοθυ Γκάρτον Ας: Πτυχές της ανισότητας - Μηδενική προσοχή, μηδενικός σεβασμός γι΄ αυτούς που «έχουν μείνει πίσω»· τους «οπισθοδρομικούς». Έτσι φουσκώνει η παλίρροια του λαϊκισμού

του Τίμοθυ Γκάρτον Ας

© The Guardian - Timothy Garton Ash: Only respect for the ‘left behind’ can turn the populist tide, 28.9.2017 

  

Εκτός από την οικονομική ανισότητα υπάρχουν και άλλες ανισότητες που τροφοδοτούν την άνοδο του δεξιού λαϊκισμού στην Ευρώπη. Πέρα από την διανομή του κοινωνικού προϊόντος, υπάρχει επίσης η διανομή της προσοχής και του σεβασμού. Στις σημερινές κοινωνίες, η προσοχή και ο σεβασμός διανέμονται και αναδιανέμονται εξαιρετικά άνισα. Μεγάλες, βασικές κοινωνικές ομάδες που παράγουν πραγματικό κοινωνικό πλούτο, αλλά και εκτεταμένες γεωγραφικές περιοχές, απολαμβάνουν εξαιρετικά μειωμένη έως μηδενική προσοχή και σεβασμό από τις πολιτικές ελίτ, τα ισχυρά μέσα ενημέρωσης και τα ευνοούμενά τους κοινωνικά στρώματα. Αυτοί, οι «προχωρημένοι» και «επιτυχημένοι», θεωρούν τους πρώτους «καθυστερημένους», «οπισθοδρομικούς»· ως ποινή γι' αυτό, τους επιβάλλουν την εγκατάλειψη και την περιφρόνηση.

Πριν ένα χρόνο, με αφορμή την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ στην προεδρία των ΗΠΑ, ο Γιούργκεν Χάμπερμας έγραφε:

«Η οικονομική, κοινωνική και πολιτισμική “πτώση” όλο και μεγαλύτερων τμημάτων του πληθυσμού έχει επιταχυνθεί σε τέτοιο βαθμό, ώστε ξεσπά σε μια αντίδραση που οδηγεί τους πολίτες αυτούς προς τα δεξιά. Και που αλλού να πηγαίνανε; Αφού λείπει μια αξιόπιστη προοπτική προβεβλημένη ανοιχτά και επιθετικά, στους διαμαρτυρόμενους απομένει μόνον η απόσυρση στο κραυγαλέο ανορθολογικό».

Η παλίρροια του ακροδεξιού λαϊκισμού είναι, εκτός των άλλων, μια ακατέργαστη αντίδραση αυτών των «οπισθοδρομικών» στρωμάτων ή περιοχών στην άνιση και άδικη διανομή της βασικής πολιτισμικής-κοινωνικής αξίας: Της προσοχής, της κοινωνικής αναγνώρισης και του σεβασμού.

Γ. Ρ. 
 

Σ' εκείνα τα σοφά και ειδήμονα πνεύματα που είχαν βιαστεί να μας διαβεβαιώσουν ότι το παγκόσμιο κύμα λαϊκισμού βρίσκεται ήδη σε υποχώρηση, η Γερμανία απένειμε πρόσφατα ένα πολύ μεγάλο «χρυσό βατόμουρο» ως βραβείο ανοησίας. Σε μία από τις πιο ευημερούσες χώρες του κόσμου, στην οποία λόγω της ιστορίας της (ως χώρας του Αδόλφου Χίτλερ), ο ξενοφοβικός, δεξιός εθνικισμός αποτελεί το πιο ισχυρό ταμπού και η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση είναι υπαρξιακή δέσμευση, ένας στους οκτώ ψηφοφόρους στράφηκε στο ξενοφοβικό, ευρωσκεπτικιστικό, δεξιό λαϊκιστικό κόμμα Εναλλακτική Πρόταση για τη Γερμανία (Alternative für Deutschland - AfD). Άς μάθουμε λοιπόν καλά αυτό το μάθημα: Άν θέλουμε να καταπολεμήσουμε τον λαϊκισμό, πρέπει να καταλάβουμε ότι οι βαθιές κινητήριες δυνάμεις του είναι τόσο πολιτισμικές, όσο και οικονομικές. 

Pieter Bruegel o Πρεσβύτερος: Από τις Επτά Αρετές, η Ελπίδα

Λούλα Αναγνωστάκη (1928 - 8 Οκτωβρίου 2017)

από τα Θεατρικά Τετράδια (έκδοση της Πειραματικής Σκηνής της «Τέχνης» / Θέατρο «Αμαλία» Θεσσαλονίκη), τεύχος 43, Νοέμβριος 2004: Η Λούλα Αναγνωστάκη της Πόλης και της Νίκης

(→ pdf - ολόκληρο το τεύχος ←)

Στο τεύχος αυτό είχαν αναδημοσιευτεί κείμενα του παλιότερου τεύχους 3 των Θεατρικών Τετραδίων (Μάρτιος 1980, → pdf - ολόκληρο το τεύχος ←) με την ευκαιρία των παραστάσεων του θεατρικού έργου της Λούλας Αναγνωστάκη Η Νίκη, στα πλαίσια των λθ' Δημητρίων (5-7 Νοεμβρίου 2004) από την Πειραματική Σκηνή της «Τέχνης».

Μετά το βιογραφικό της Λούλας Αναγνωστάκη, ο Τάσος Λιγνάδης, ο Αντώνης Μοσχοβάκης, ο Νίκος Μπακόλας και η ίδια η Λ. Αναγνωστάκη, γράφουν για το θεατρικό έργο Η Νίκη. Είναι το χρονικό μιας οικογένειας η οποία, όπως σημείωνε στο πρόγραμμα η Αναγνωστάκη, «ξεκίνησε από τα βόρεια της Μακεδονίας, πέρασε από κάποια συνοικία του Πειραιά για να τελειώσει στη Γερμανία». Είναι ένα «δράμα σπαρακτικό, κρεουργημένων ανθρώπων, δράμα ξεριζωμού κι αποτομής από τον ομφάλιο λώρο μιας μάνας πατρίδας», έγραφε ο Α. Μοσχοβάκης σε κριτική του στην Ελευθεροτυπία. Και στη συνέχεια: «Αποσιωπά ταπεινόφρονα την ουσία η συγγραφέας όταν λέει ότι το θέμα της “δεν είναι το μεταναστευτικό”. Είναι το μεταναστευτικό, αλλά στην άλλη όψη, την πιο ανατριχιαστική, στο ιλιγγιακό,  ανθρώπινο βάθος του».

 - για μεγέθυνση και ευκολότερη ανάγνωση, click στα παρακάτω κείμενα - εικόνες -

* Έγκαιρη προειδοποίηση: Γερμανία, κοινωνιολογικές έρευνες πριν εκκολαφθεί η Ακροδεξιά - «Απάθεια διαποτισμένη με θυμό» (μια συνέντευξη του 2010)

μια συνέντευξη του ερευνητή κοινωνιολόγου Βίλχελμ Χάιτμάγιερ

© Der Spiegel, τεύχος 14/2010 (3.4.2010) - „Wutgetränkte Apathie“ - PDF 

Τον Απρίλιο του 2010 ο κοινωνιολόγος Wilhelm Heitmeyer (Πανεπιστήμιο του Μπίλεφελντ - Βόρεια Ρηνανία/Βεστφαλία) μίλησε με τον δημοσιογράφο Markus Grill του περιοδικού Spiegel με την ευκαιρία της δημοσίευσης από τον εκδοτικό οίκο Suhrkamp της 8ης σειράς ετήσιων αποτελεσμάτων της κυλιόμενης έρευνας κοινής γνώμης «Deutsche Zustände» («Η κατάσταση στη Γερμανία»).*1 Αντικείμενο της έρευνας και θέμα εκείνης της συζήτησης ήταν η αλλαγή αντιλήψεων και νοοτροπιών στη Γερμανία, τον καιρό που άρχιζε η χρηματοοικονομική και δημοσιονομική κρίση στην ευρωζώνη. «Απάθεια ποτισμένη με θυμό» ήταν το βασικό εύρημα της μελέτης. Το 2010, στα «μικρομεσαία» κοινωνικά στρώματα απλώνονταν φόβοι για υποβάθμιση του κοινωνικού status, διαδίδονταν η νοοτροπία του διαγκωνισμού και ήδη άρχιζε η αναζήτηση εχθρών ή αποδιοπομπαίων τράγων. Τότε, ως εύκολοι στόχοι προσφέρονταν όσοι βρίσκονται ακόμη χαμηλότερα στην κοινωνική κλίμακα, ιδίως οι μακροχρόνια άνεργοι. Έτσι, στόχος εχθρότητας έγινε και το ίδιο το κράτος πρόνοιας. 
Μετά από 3-4 χρόνια, βέβαια, επιπροστέθηκε το προσφυγικό και μεταναστευτικό κύμα.

Υπό το πρίσμα αυτών που διαπίστωσε για τη Γερμανία το 2010 η ομάδα ερευνητών υπό τον Β. Χάιτμάγιερ, ίσως εξηγούνται και σημαντικές πτυχές των πολιτικών και κοινωνικών δεινών του 2017, που αλλιώς μοιάζουν ακατανόητες. Το πιο σημαντικό: Εκ των υστέρων αποδεικνύεται πως εκείνη η έγκαιρη προειδοποίηση (που παραβλέφτηκε, ως συνήθως, από τις κυβερνώσες πολιτικές ελίτ), εκτός από σήμα συναγερμού για τη Γερμανία, ήταν σε γενικές γραμμές ακριβής δείκτης της τραυματισμένης κοινωνικής συνοχής και των επερχόμενων κοινωνικοπολιτικών αδιεξόδων σε μεγάλο μέρος της αναπτυγμένης Δύσης. Από τις ΗΠΑ μέχρι τη Γερμανία και την καθ' ημάς νοτιότερη Ευρώπη.

Γ. Ρ.

 

[Φόβοι των πολιτών στην αρχή της κρίσης (2010): «Στο τέλος, τις επιπτώσεις θα τις φορτώσουν σ΄ εμάς, στους απλούς πολίτες»]

SPIEGEL: Κύριε Heitmeyer, πώς αισθάνονται οι Γερμανοί εν μέσω της κρίσης
Heitmeyer: Τέσσερις στους πέντε είναι της άποψης ότι «στο τέλος, την οικονομική κρίση θα την φορτώσουν σε ανθρώπους σαν εμένα, εμείς θα υποστούμε τις συνέπειες» και πιθανότατα έχουν δίκιο. Πρός το παρόν [Απρίλιος 2010], η χρηματοπιστωτική κρίση έχει άμεσες συνέπειες μόνον για μερικά διευθυντικά στελέχη τραπεζών και για μερικούς ανθρώπους που είχαν επενδύσει χρήματα σε χρεωκοπημένες εταιρείες. Όμως, την ευρύτερη οικονομική κρίση ήδη την αισθάνονται πολύ περισσότεροι άνθρωποι. Ένα εκατομμύριο εργαζόμενοι εργάζονται υπό καθεστώς μερικής απασχόλησης και ο φόβος του να μετατραπείς από εργαζόμενο σε άνεργο τρώει τα σωθικά της κοινωνίας. Ωστόσο, την πλήρη έκταση της κρίσης θα την βιώσουμε μόνον εάν και όταν μας πλήξει υπό την μορφή δημοσιονομικής κρίσης. Μέχρι στιγμής έχουμε αποτρέψει την κατάρρευση με τη βοήθεια πρωτοφανούς δημόσιου δανεισμού. Όμως, όπως γνωρίζετε, ο δανεισμός αυτός εξαναγκάζει σε τεράστιες περιστολές του δημόσιου προϋπολογισμού: Οι δημοτικές κοινόχρηστες πισίνες θα κλείσουν, η πρόσβαση σε βιβλιοθήκες θα γίνει πιο ακριβή, θα αυξηθούν τα δημοτικά τέλη για ύδρευση-αποχέτευση και για παιδικούς σταθμούς και στο τέλος, αυτή η κρίση θα φτάσει στην τσέπη του καθενός. Αυτό, οι άνθρωποι το προαισθάνονται ήδη από σήμερα και τα σχίσματα μέσα στην κοινωνία διευρύνονται όλο και περισσότερο.

Pieter Bruegel : Αλυσοδεμένοι Πίθηκοι

Pieter Bruegel : Από τη σειρά Τα Επτά Θανάσιμα Αμαρτήματα: Η Αλαζονεία

Η αναταραχή στην Καταλονία μέρος της χαοτικής, πολύμορφης, πανευρωπαϊκής πολιτικής αναστάτωσης

του Σάιμον Τίσνταλ

  
© The Guardian - Simon Tisdall: Ripples from Catalan referendum could extend beyond Spain, 2.10.2017
 

Η Καταλονία δεν είναι μια μοναδική, ιδιαίτερη περίπτωση. Σε όλη την Ευρώπη υπάρχουν ομάδες που επιδιώκουν αναπροσδιορισμούς της ταυτότητας ή απορρίπτουν το συγκεντρωτικό κράτος. Αυτοί οι δύο «προορισμοί» ίσως είναι αναπόφευκτοι· η ανελαστικότητα κυβερνώντων τύπου Ραχόι επιταχύνει την πορεία προς τα εκεί αντί να την καταστέλλει. Να ελπίσουμε μόνον - παρά την τραγικά επαναλαμβανόμενη αμηχανία και την αδιόρθωτη πολιτική μυωπία της κυβερνώσας ΕΕ - ότι οι καιροί άλλαξαν και οι δημοκρατικοί κανόνες έχουν τώρα πιο αυξημένο κύρος και ισχύ· αυτό μόνον μπορεί να προστατεύσει την Ισπανία από το να ακολουθήσει δρόμους αυτοκαταστροφικούς, σαν της Γιουγκοσλαβίας στη δεκαετία του 1990.
  

Η προσπάθεια της ισπανικής κυβέρνησης να καταστείλει το δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία της Καταλονίας με ωμή βία, έθεσε επειγόντως τα κράτη-μέλη της ΕΕ ενώπιον του ερωτήματος άν η Ισπανία, 42 χρόνια μετά το θάνατο του φασίστα δικτάτορα Φρανθίσκο Φράνκο (Francisco Franco), είναι πιστή στους κανόνες της δημοκρατίας. Ο Σαρλ Μισέλ (Charles Michel), ο πρωθυπουργός του Βελγίου, εξέφρασε πολλούς στην Ευρώπη όταν δημοσίευσε στο tweeter την εξής δράση: «Η βία ποτέ δεν μπορεί να είναι η απάντηση!»

Η εριστική στάση της Μαδρίτης, η οποία καταδικάστηκε ευρέως ως χονδροειδής και επαίσχυντη υπερβολική αντίδραση, έστειλε ωστόσο ένα προβληματικό μήνυμα στους απανταχού υποψήφιους για απόσχιση: Το μήνυμά της λέει, ότι ειρηνικές εκστρατείες εναρμονισμένες με το καθολικής ισχύος δικαίωμα για αυτοδιάθεση του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, εκστρατείες που αποφεύγουν τη βία και βασίζονται στα θεμιτά πολιτικά μέσα, είναι τελικά καταδικασμένες σε αποτυχία. Με άλλα λόγια, η λογική της κυβέρνησης μειοψηφίας της Μαδρίτης είναι η αντίστροφη της λογικής του Βέλγου πρωθυπουργού: Η κυβέρνηση αυτή, στέλνει το μήνυμα ότι η βία είναι η μόνη απάντηση.