«Μερκρόν» - Το γαλλογερμανικό δίδυμο είναι πάλι εδώ, αλλά χρειαζόμαστε πιό πολύ Μακρόν· και πιό λίγη Μέρκελ

της Ούλρικε Γκερό

© Social Europe - Ulrike Guerot: Mercron - The Franco-German Tandem Is Back – On Berlin’s Terms, 28.6.2017

 

Δεν έχουν κάνει ακόμη τίποτε, αλλά το «Μερκρόν» (Mέρκελ & Mακρόν) είναι η τελευταία παράδοξη λέξη της μόδας. Ο γαλλο-γερμανικός κινητήρας της ΕΕ λειτουργεί και πάλι· αυτό ακούγεται παντού, μετά τη συντριπτική νίκη του Εμμανουέλ Μακρόν στις προεδρικές και στις κοινοβουλευτικές εκλογές. Η Ευρώπη βρίσκεται και πάλι σε καλό δρόμο. Ως εδώ, καλά. Αλλά άς είμαστε σαφείς: Είναι ωραίο που ο Μακρόν νίκησε σ' αυτές τις εκλογές και είναι καλό που είναι σαφώς φιλο-Ευρωπαίος. Ναι, αυτό αλλάζει το πολιτικό κλίμα και, μετά από μια παρατεταμένη περίοδο κατήφειας, φαίνεται πάλι να παίζεται στο γήπεδο της Ευρώπης κάτι που θυμίζει ελπίδα. Όμως τί είναι αυτό το γαλλο-γερμανικό δίδυμο, τι προθέσεις έχει και τί σημαίνει για το υπόλοιπο της Ευρώπης; 

[Το παιχνίδι παίζεται πάλι με τους όρους του Βερολίνου]
Ίσως ακόμη και το ίδιο το γεγονός ότι η λέξη «Μερκρόν» εμφανίζεται ως το όνομα του παιχνιδιού που παίζεται στο ευρωπαϊκό γήπεδο, δείχνει ότι το παιχνίδι εξελίσσεται προς προβληματική κατεύθυνση. Το τελευταίο υβριδικό γαλλο-γερμανικό όνομα ήταν το «Μερκοζύ» (από το Μέρκελ και Σαρκοζύ - το «Mερκολλάντ» ούτε καν υπήρξε πραγματικά, επειδή ο Φρανσουά Ολλάντ ήταν πολιτικά αόρατος). Ωστόσο, το «Μερκοζύ» αποτύπωσε στην ιστορία τον Νικολά Σαρκοζί ως το μικρό σκυλάκι της Μέρκελ, ιδίως όταν λαμβάνονταν οι αποφάσεις για την κρίση στη ζώνη του ευρώ: λιτότητα και πέραν αυτής τίποτε άλλο. Κανείς λοιπόν δεν θα ευχόταν πραγματικά στον έξυπνο, ενεργητικό και ωραίο Εμμανουέλ Μακρόν, ο οποίος μόλις έσωσε τη Γαλλία από το έχει ως πρόεδρο την Μαρίν Λε Πεν, να αναλάβει και αυτός τον ρόλο του μικρού σκυλιού της Μέρκελ.

Δεξιοί Τραμπιστές-«αποδομιστές» εναντίον παραδοσιακών νεοσυντηρητικών - «Στραουσιανοί» της Ανατολικής και της Δυτικής Ακτής των ΗΠΑ

του Τζον Μπέισκιν

 

© The Chronicle of Higher Education - Jon Baskin: The Academic Home of Trumpism, 17.3.2017
 

Ο συγγραφέας ενός σημαντικού γραπτού ντοκουμέντου του Τραμπισμού ήταν «αναθρεμμένος» στον συντηρητικό ακαδημαϊκό μικρόκοσμο του Claremont Graduate School. Και αυτό που βρίσκουν πιό ελπιδοφόρο στον Τραμπ οι «Claremonsters», είναι το πόσο περιφρονεί ο νέος Πρόεδρος τους ειδικούς και τις συμβατικότητες (ιδίως την πολιτική ορθότητα)· δηλαδή, αυτό που ενοχλεί πάρα πολύ τόσο τις φιλελεύθερες όσο και τις συντηρητικές αμερικανικές ελίτ, από τους «Κλιντονιστές» μέχρι τους νεοσυντηρητικούς. Τίθεται το ερώτημα άν η υποστήριξη του Τραμπ από τους Claremonsters είναι ένα ακόμη σημάδι της ανάδυσης μιας μεταμοντέρνας Δεξιάς.
Στο μάτι του κυκλώνα-Τραμπ που αναστατώνει τον συντηρητικό διανοούμενο κόσμο των ΗΠΑ, μερικοί παρατηρητές βλέπουν και έναν πόλεμο των «Στραουσιανών της Δυτικής Ακτής» (του Ειρηνικού) με τους παλιούς, καθιερωμένους νεοσυντηρητικούς «Στραουσιανούς της Ανατολικής Ακτής» (του Ατλαντικού). Άγνωστο το τί θα έλεγε βέβαια, άν ζούσε  σήμερα, ο ίδιος ο Λέο Στράους (Leo Strauss) για τους υπερπολιτικοποιημένους μαθητές του - πραγματικούς ή αυτόκλητους.
Μιλώντας για την Αμερική στην εποχή της παρακμάζουσας πλανηταρχίας με τις σκιές που πέφτουν στο «αμερικανικό όνειρο», η δημοσιογραφική ανάλυση γεγονότων και προσώπων από τον Μπέισκιν δίνει μια εικόνα για το πώς δραστήριοι και αδίστακτοι ιδεολόγοι, μέσω της δικής τους ερμηνείας μιας πολιτικής φιλοσοφίας, μπορούν να ενισχύουν ακραίες και (αυτο)καταστροφικές πολιτικές τάσεις μέσα σε κοινωνίες που έχουν ήδη εισέλθει σε κατάσταση ανασφάλειας. Δεν είναι κάτι νέο, συνέβη π.χ. στον Μεσοπόλεμο: Είδαμε πώς, από ποιούς και σύμφωνα με ποιές ηθικές αξίες τους ή συμφέροντά τους, έγινε τότε εργαλειακή χρήση (και κατάχρηση) ιδεών, λόγου χάρη της φιλοσοφίας του Νίτσε ή των εικασιών για την ιστορία του Σπένγκλερ, μέχρι και λαθραία αναγωγή της θεωρίας του Δαρβίνου (περί ανταγωνισμού των ειδών στη φύση), στα πράγματα της κοινωνίας και της παγκόσμιας πολιτικής.
Ωστόσο, οι ίδιοι ιδεολόγοι, οι οποίοι «υπεξαιρούν» ιδέες για σκοπούς και χρήσεις που υπαγορεύονται από τα δικά τους συμφέροντα και αξίες, μπορεί να θέτουν ταυτόχρονα και ερωτήματα αξιοπρόσεκτα: Δεν είναι μια ιδέα ή ένα ερώτημα εσφαλμένο, απλά και μόνον επειδή προέρχονται από λαϊκιστές ή συντηρητικούς δεξιούς ή και από τον Τραμπ αυτοπροσώπως.

Γ. Ρ. 

Ήρθα στην πανεπιστημιούπολη μεταπτυχιακού επιπέδου του Claremont ψάχνοντας τους Στραουσιανούς, αλλά στην αρχή, τα μόνα άτομα που μπόρεσα να βρώ ήταν φεμινίστριες. 

Λίγο πριν το μεσημέρι, βρισκόμουν στο Motley, ένα καφενείο που διαχειρίζονται κάποιοι φοιτητές, το οποίο είναι και χώρος μελέτης αφιερωμένος σε «ποικίλους φεμινιστικούς προβληματισμούς», όπως έγραφε μια επιγραφή πάνω από την είσοδο. Ένας τοίχος είχε μετατραπεί σε γιγαντιαίο μαυροπίνακα, πάνω στο οποίο οι φοιτητές είχαν σκιτσογραφήσει μαθηματικές εξισώσεις. Οι άλλοι τοίχοι ήταν στολισμένοι με αφίσες φεμινιστικού περιεχομένου, συνθήματα που προωθούσαν τη διατομεακή επιστημονική έρευνα και διαφημίσεις του υπό ίδρυση κόμματος κόμμα «Funk the Patriarchy». Μια άλλη προκήρυξη ανακοίνωνε: «Κηρύσσουμε οικονομικό πόλεμο!», δίπλα σε ένα σκίτσο του προσώπου του προέδρου που κοιτάζει μέσα από ένα κυκλικό απαγορευτικό σήμα «No Trump».

Ήξεραν άραγε οι τακτικοί θαμώνες του Motley, ότι η ακαδημαϊκή εμπροσθοφυλακή της κυβέρνησης Τραμπ διέθετε μόνιμους χώρους γραφείων σε πολύ μικρή απόσταση; 

Η παράδοξη κληρονομιά της ελληνικής δικτατορίας και οι παράδοξες συνήθειες Ελλήνων ακαδημαϊκών

Με αφορμή το άρθρο (στην Καθημερινή, 18.6.2017) του Στάθη Ν. Καλύβα, Μια παράδοξη κληρονομιά

 
Ίσως ο κ. Καλύβας θέλησε να είναι προκλητικός, εκτός των άλλων και για να αυτο-διαφημιστεί. Και για να γίνει αρεστός σε μια πολύ υπολογίσιμη μερίδα δυνητικού κοινού.

Έτσι, επέλεξε να μιλήσει «πολιτικώς μη ορθά», επειδή η λεγόμενη πολιτική ορθότητα βάλλεται καταιγιστικά σήμερα και είναι τώρα πιά εντελώς ντεμοντέ. Μερικά χρόνια πρίν δεν θα το έκανε. Σε καμμιά περίπτωση.

Τώρα πιά, αλίμονο, όχι μόνον «ριζοσπαστικοί αριστεροί», αλλά μέχρι και το ίδιο το κοινό που εκτιμά ιδιαίτερα τους δεξιόστροφους ακαδημαϊκούς (το ελληνικό «αστικό» κοινό κάποιου επιπέδου, άς πούμε, ιδίως αυτό που απεχθάνεται τόσο πολύ το κράτος πρόνοιας και τους «υψηλούς» φόρους του) λοξοκυττά με κρυφό έρωτα διάφορους δεξιολαϊκιστές, από εγχώριους διανοούμενους Τραμπιστές στην ουσία αλλά με ...«φιλελεύθερα» κίνητρα, έως ξυλοσχίστες της πολιτικής με παρδαλές γραβάτες. Αυτούς όλους που βομβαρδίζουν με ποικίλα όπλα την «πολιτική ορθότητα». Για να ενθρονίσουν στη θέση της μιαν άλλη: αυτήν που βρίσκουν ενδιαφέρουσα και συμφέρουσα.
Τους έρχονται, μήπως, εμπνεύσεις από την εποχή του Μεσοπολέμου και της Βαϊμάρης; Θα δείξει, υπομονή...
Υπάρχει όμως κάτι που πρέπει ασφαλώς να πιστωθεί στα θετικά του κ. Καλύβα: Ορισμένα επιχειρήματά του είναι σε τελευταία ανάλυση υποδειγματική εφαρμογή της ιδέας του Χέγκελ περί «πανουργίας του Λόγου» - άν και, ίσως, δεν το σκέφτηκε έτσι και δεν το έκανε συνειδητά. Δηλαδή - όπως λέει ο Χέγκελ - η λογική και η ιστορία βάζουν την βλακεία, την ανοησία, την ματαιοδοξία, την βαρβαρότητα, τα καταστροφικά πάθη, τα ίδια τα Επτά Θανάσιμα Αμαρτήματα, «να δουλεύουν γι' αυτές», ακόμη και όσα αντιμάχονται σκληρά την λογική. Κι έτσι κάνουν αυτά τα παράλογα «τη δουλειά», ιδίως τη βρώμικη δουλειά, για λογαριασμό της λογικής και της ιστορίας.

Guiseppe Arcimboldo: O Οπωρολαχανοπώλης (~1565)

Πολίτες εκτός πολιτικής, νέοι αγανακτισμένοι και υποκριτικός κοινωνικός ρεβανσισμός «Μισούν τους φτωχούς και όχι τη φτώχεια»

Το εισαγωγικό κείμενο (του Γ. Ρ.) στο άρθρο του Δημήτρη Ψυχογιού Φταίνε οι πολίτες ή οι πολιτικοί; (δημοσιευμένο πέρισυ τον Ιούνιο, με την ευκαιρία της πρώτης επετείου από το δημοψήφισμα του 2015 και όσα ακολούθησαν), παρέπεμπε στην διάσημη συνέντευξή του Χανς Μάγκνους Έντσενσμπέργκερ στο περιοδικό Der Spiegel το 1987, στην οποία ο Βαυαρός διανοούμενος μας είχε υπενθυμίσει το αυτονόητο: «Η κοινωνία δεν είναι κοπάδι προβάτων». Τα ίδια αξίζει να ξαναειπωθούν τώρα, αφήνοντας στην άκρη τα ιδιαίτερα του Ιουνίου 2016 και του 2015· συν μερικές προσθήκες στο τελικό συμπέρασμα, ώστε να είναι φανερό πόσο άμεση σχέση έχουν αυτά με ένα αξιομνημόνευτο και κρίσιμο ζήτημα του Ιουνίου 2017: Φαίνεται πάλι καθαρά, τι διαρκές (αυτο)καταστροφικό μίσος τρέφει ολόκληρο το εγχώριο κομματικό σύστημα και το σύνολο της ελληνικής πολιτικής κοινωνίας, εναντίον των πολιτικών συναινέσεων της οποιαδήποτε μορφής.

  

Στη Βρετανία, στην Ελλάδα και παντού, πολιτικοί εξαπατούν και πολίτες εξαπατώνται. Συνήθως οι πολιτικοί που εξαπατούν, εξαπατούν εν πλήρει συνειδήσει. Όσοι πολίτες εξαπατώνται, συχνότατα εξαπατώνται λόγω ψευδούς συνείδησης. Ιδεολογίες ονόμαζε τις ψευδείς συνειδήσεις κάποιος που μερικοί σημερινοί ιδεολόγοι τον ακολουθούν πιστά ως Προφήτη και συντάκτη Ιερών Γραφών και άλλοι ιδεολόγοι τον εξορκίζουν ως απόστολο του Κακού.

Αυτή η διάκριση, μεταξύ του συνειδητού δράστη και του χρήσιμου στον δράστη αλλά ασυνείδητου (ενίοτε και ηλίθιου) συνενόχου, κατανέμει και τις ευθύνες. Αυτό δεν είναι ηθικολογία: οι ευθύνες ούτως ή άλλως είναι πολιτικές. Παρόλο που η κοινωνία και η πολιτική έχουν ανέκαθεν τις εγγενείς τους αδιαφάνειες, και πάλι πολιτικοί, στο παρόν και στο παρελθόν, φρόντισαν και φροντίζουν να γίνεται αυτό το πέπλο της ομίχλης - οι ιδεολογίες - βαρύ, αδιαπέραστο και «μοιραίο».
Είναι λοιπόν αναπόφευκτη σκληρή μοίρα αυτή η εξαπάτηση; Ο Χανς Μάγκνους Έντσενσμπέργκερ, σε μια περίφημη συνέντευξή του στο περιοδικό Der Spiegel το 1987, μας είχε επισημάνει το αυτονόητο: «Η κοινωνία δεν είναι κοπάδι προβάτων»:

«Προς τα πού κινείται αυτό το Όλον, αυτό το μεγάλο, πλαδαρό, ευαίσθητο τέρας που ονομάζουμε κοινωνία, με τον εγκέφαλό του, τον διακλαδωμένο προς όλες τις κατευθύνσεις; Είναι παράδοξο, αλλά στο ερώτημα αυτό δεν υπάρχουν λογικές απαντήσεις και συμπεράσματα. Μερικές φορές αυτό το Όλον αντιδρά εκπληκτικά έξυπνα, ευφάνταστα, ρεαλιστικά. Άλλες φορές συμπεριφέρεται με άθλιο, ηλίθιο και ύπουλο τρόπο. Δεν ξέρω τι έχει στο μυαλό του, και ως εκ τούτου πρέπει να τα βγάλω πέρα χωρίς αισιοδοξία χωρίς απαισιοδοξία» (Die Gesellschaft ist keine Hammelherde, συνέντευξη του Hans Magnus Enzensberger στους P. Von Stolle και H. Karasek (Der Spiegel, 19.01.1987)

Ο Πολιτευτής - © H Ροδιακή

Συστημική αναξιοπιστία και ευρωπαϊκά διλήμματα - στο παράδειγμα της Γαλλίας του Μακρόν Δυό άρθρα του Χρίστου Αλεξόπουλου

Στην παραδειγματική περίπτωση της Γαλλίας, η επικράτηση (και) στις βουλευτικές εκλογές του υπό ίδρυση νέου κόμματος République En Marche ! του προέδρου Μακρόν, η περιθωριοποίηση  των μεγάλων παραδοσιακών κομμάτων της Δεξιάς και της Αριστεράς (Ρεπουμπλικανών και Σοσιαλιστών), η βαρειά ήττα του ακροδεξιού Εθνικού Μετώπου, η φτωχή συγκομιδή του Μελανσόν και, κυρίως, το πρωτοφανές ποσοστό αποχής από τις εκλογές (της τάξης του 50 %), δείχνουν τάσεις που υπάρχουν στην Ευρώπη όλη: Αφενός τάσεις «αναδιάταξης του πολιτικού φάσματος» (για τις οποίες είχε μιλήσει ο Χάμπερμας συζητώντας με τον Μακρόν και με τον Γκάμπριελ στο Βερολίνο), αφετέρου τις αμφίπλευρες κινήσεις λήψης αποστάσεων μεταξύ του καθιερωμένου πολιτικού προσωπικού και μεγάλου μέρους της κοινωνίας - έως  και «διακοπής επαφών» μεταξύ τους. Η δεύτερη τάση, στη μεν Γαλλία εκδηλώθηκε ως σιωπηλή αλλά εύγλωττη απόσυρση δεκάδων εκατομμυρίων πολιτών από την εκλογική διαδικασία, στη δε Βρετανία ως ευμετάβλητη ψήφος πολλών αλλά και ως κινητοποίηση των νεότερων (δηλαδή των πιό αδικημένων της «χαμένης τριακονταετίας»), που έστειλε τους Συντηρητικούς πρωτεργάτες της αντιευρωπαϊκής αποστασίας από τον εικαζόμενο θρίαμβο στην πραγματική ταπείνωση, ενώ αντίθετα έδωσε στους Εργατικούς του outsider και «παλαιομοδίτη» Τζέρεμι Κόρμπιν - τους ετοιμοθάνατους κατά τους σύγχρονους οιωνοσκόπους της πολιτικής, το καλύτερο εκλογικό ποσοστό μετά το 2001. 

Οι πανευρωπαϊκές τάσεις είναι αδιαφανείς, ανασφαλείς και πολύ ανησυχητικές· διότι το τί ακριβώς εγκυμονούν είναι τόσο άγνωστο* όσο οι βουλές του Κυρίου. Η πρόκληση για τη δημοκρατία έρχεται και «μέσα από την κατεστημένη πολιτική τάξη και όχι μόνον από τους λαϊκιστές outsiders», μας έχει ήδη προειδοποιήσει διορατικά και απερίφραστα ο Ολλανδός πολιτικός επιστήμονας Κας Μούντε. Ο Χρίστος Αλεξόπουλος σε δύο σημειώματά του, γραμμένα πρίν τις βουλευτικές εκλογές στη Γαλλία, αποφεύγει τα στερεότυπα με τις οικείες ψευδαισθήσεις όσων θέλουν - ή θεωρούν αναπόφευκτο - να συνεχίσει η Ευρώπη την αδιέξοδη πεπατημένη (είναι πολλοί και πολύ ποικίλοι - και στην Ελλάδα) και μιλά για τα ουσιώδη και για το πιό κρίσιμο: Για το άν «θα μετασχηματιστεί η κοινωνία σε συλλογικό υποκείμενο ώστε να σταματήσει η παθητική αντιμετώπιση των συμβαινόντων» στην ΕΕ και στις χώρες-μέλη της.

Γ. Ρ.
 

1. Πολιτική αναξιοπιστία σε εθνικό και σε ευρωπαϊκό επίπεδο

© Μεταρρύθμιση - Χρίστος Αλεξόπουλος: Συστημική αναξιοπιστία, 14/05/2017  

Η Ευρωπαϊκή Ένωση, ως υπερεθνικό μόρφωμα, αλλά και τα κράτη-μέλη έχουν εισέλθει σε μια περίοδο ρευστότητας, η οποία γίνεται ορατή τόσο ως θεσμική αναξιοπιστία όσο και ως αποστασιοποίηση των πολιτών από τα συστημικά κόμματα και αμφισβήτηση των δυνατοτήτων τους να λειτουργήσουν με γνώμονα το κοινωνικό συμφέρον.

Το αποτέλεσμα των προεδρικών εκλογών στη Γαλλία και η αδυναμία των δύο συστημικών κομμάτων, συντηρητικού και σοσιαλιστικού, να εκπροσωπηθούν με τους υποψηφίους τους στον 2ο γύρο ο οποίος αναδεικνύει τον πρόεδρο, είναι πολύ χαρακτηριστικά.

Ο Εμμανουέλ Μακρόν και οι κτηνοτρόφοι - στον προεκλογικό αγώνα

Ετιέν Μπαλιμπάρ: Τι λογής δημοκρατική Ευρώπη; Απάντηση στον Γιούργκεν Χάμπερμας

© Libération: Etienne Balibar: Quelle Europe démocratique ? Réponse à Jürgen Habermas, 9/2012 
Το άρθρο στα Αγγλικά : © Green European Journal, Volume 3 - Etienne Balibar: What democratic Europe? Response to Jürgen Habermas,  Αναδημ. αγγλ. μτφρ. Social Europe, 1.10.2012 

 
Με αφορμή τη συνέντευξη του Μιχάλη Μπαρτσίδη, επιμελητή της ελληνικής έκδοσης του βιβλίου του Ετιέν Μπαλιμπάρ: «Ευρώπη, κρίση και τέλος;» είχαμε επισημάνει τις ενδιαφέρουσες πολιτικές συγκλίσεις (αλλά και διαφορές), τις σχετικές με το ζήτημα της Ευρώπης, μεταξύ του Μπαλιμπάρ και του Γιούργκεν Χάμπερμας, στοχαστών πολύ διαφορετικών ως προς τις θεωρητικές τους πεποιθήσεις.

Ιδού όμως ποιές συγκλίσεις και διαφορές του με τον Γερμανό στοχαστή επισήμανε ο ίδιος ο Μπαλιμπάρ, σε άρθρο του στην εφημερίδα Liberation. Το άρθρο που επαναδημοσιεύουμε εδώ (μια άλλη ελληνική μετάφραση είχαν παρουσιάσει τα Ενθέματα της Αυγής, 30.9.2012), γράφτηκε μετά την δημοσίευση στα Γαλλικά, στην εφημερίδα Le Monde (27.8.2012), του σημαντικού άρθρου-«μανιφέστου» των Peter Bofinger, Jürgen Habermas, Julian Nida-Rümelin: Plus que jamais, l'Europe (το πρωτότυπο γερμανικό στην Frankfurter Allgemeine Zeitung, 3.8.2012: Einspruch gegen die Fassadendemokratie - Kurswechsel für Europa)· ωστόσο, ήταν ένα είδος ευρύτερης κριτικής ή παρατηρήσεων στην όλη επιχειρηματολογία του Χάμπερμας και στις προτάσεις για διέξοδο από την κρίση μέσω της δημοκρατικής επανίδρυσης ή επαναθεμελίωσης της Ευρώπης. Μολονότι αποδείχτηκαν μη βιώσιμα μερικά από τα «πρωτόλεια» κινήματα του 2012, για τα οποία ήλπιζε τότε ο Μπαλιμπάρ (και ο Χάμπερμας) ότι θα κάνουν τη συζήτηση για την Ευρώπη υπόθεση των πολιτών, πολλά θέματα που έθεσε υπό συζήτηση εξακολουθούν 5 χρόνια μετά να είναι ενδιαφέροντα και ουσιαστικά και η υπενθύμισή τους τώρα αξίζει τον κόπο.

Φυσικά, η επισήμανση (και επίκριση) του Μπαλιμπάρ για «φτωχή» συζήτηση και αντιπαράθεση περί Ευρώπης στη Γαλλία, εγκλωβισμένη στο πλαίσιο του εθνικού κράτους, αφορά την κατάσταση που επικρατούσε εκεί το 2012. Από τότε, ίσως μερικά πράγματα έχουν αλλάξει.

Ο Γιούργκεν Χάμπερμας εξέφρασε μια ξεκάθαρη θέση για την τωρινή κατάσταση στην Ευρώπη και για τις αποφάσεις που πρέπει να ληφθούν. Μετά την μετάφραση τον Μάιο 2012 του Συντάγματος της Ευρώπης, η εφημερίδα Le Monde παρουσίασε τις επίκαιρες απόψεις του Γερμανού φιλοσόφου και των συνεργατών του, υπό τον τίτλο «Περισσότερη από κάθε άλλη φορά, Ευρώπη».
Ουσιαστικά, το επιχείρημα του Χάμπερμας είναι το εξής: Η κρίση στη ζώνη του ευρώ δεν έχει καμία σχέση με τα «σφάλματα» των κρατών που ξοδεύουν υπερβολικά - επακόλουθο αυτής της υπόθεσης, την οποία απορρίπτει ο Χάμπερμας, είναι ότι τα κράτη αυτά πρέπει κάνουν μεγάλες προσπάθειες για να καλύψουν την απόστασή τους από τα πιο «φειδωλά» μέλη της ευρωζώνης (στα γερμανικά, η λέξη Schuld σημαίνει τόσο το σφάλμα όσο και το χρέος...). Όμως, η κρίση έχει απόλυτη σχέση με την ανικανότητα των κρατών της ευρωζώνης να εξομαλύνουν το έδαφος στο οποίο διαδραματίζεται το παιχνίδι των αγορών και να χρησιμοποιήσουν την ισχύ τους υπέρ μιας ρύθμισης του χρηματοπιστωτικού συστήματος σε παγκόσμιο επίπεδο· αντί να κάνουν αυτό, αφήνουν τον εαυτό τους στο έλεος των κερδοσκόπων οι οποίοι σπρώχνουν τα κράτη της ευρωζώνης το ένα εναντίον του άλλου. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο δεν θα υπάρξει διέξοδος από την κρίση, αν η Ευρώπη δεν αποφασίσει να «κάνει το βήμα» προς την πολιτική ολοκλήρωση, που θα την κάνει ικανή να υπερασπιστεί το νόμισμά της και ταυτόχρονα να προωθήσει τις κοινωνικές πολιτικές της και πολιτικές που θα αποσκοπούν στη μείωση των ανισοτήτων, ώστε να δικαιολογείται η ύπαρξή της.