Γερμανία: Διχασμός στο «κέντρο» της κοινωνίας, κατάρρευση CDU/CSU και SPD, μάχη Πρασίνων και Aκροδεξιάς για το κενό πολιτικό έδαφος

του Άλμπρεχτ φον Λούκε

© Blätter für deutsche und internationale Politik - από το άρθρο του Albrecht von Lucke: Gespaltene Mitte: Regieren am Abgrund, Νοέμβριος 2018

Μετά και τα αποτελέσματα των εκλογών στην ομόσπονδη χώρα της Έσσης (28.10.2018), η καγκελάριος Μέρκελ ανάγγειλε την σταδιακή απόσυρσή της από την πολιτική, που αρχίζει με την μη υποβολή υποψηφιότητας για την προεδρία του κόμματός της CDU, στο κομματικό Συνέδριο των αρχών Δεκεμβρίου 2018. Το άρθρο του Albrecht von Lucke στα Blätter für deutsche und internationale Politik (εκτεταμένο μέρος του μεταφρασμένο στη συνέχεια), γράφτηκε λίγο πριν τις εκλογές στην Έσση, την αφορμή για την εναρκτήρια χειρονομία αποχαιρετισμού της Μέρκελ. Ωστόσο οι εκτιμήσεις του Λούκε για την εξαιρετικά ρευστή κατάσταση στο πολιτικό σκηνικό της Γερμανίας μοιάζουν σαν να γράφονται τώρα.

  

Kερδισμένο από την στροφή προς τον δεξιό λαϊκισμό, που συμβαίνει σε όλη την έκταση της  Γερμανικής Ομοσπονδίας, βγαίνει προφανώς το κόμμα των Πρασίνων, όπως αποδεικνύει η τεράστια αύξηση της εκλογικής επιρροής του. Έτσι, οι Πράσινοι έχουν τώρα την «ορμή», το «Momentum» - για να παραλληλίσουμε τα συμβαίνοντα στη Γερμανία με το όνομα της επιτυχημένης πολιτικής κίνησης εντός του Εργατικού Κόμματος της Βρετανίας, [με την οποία ο Τζέρεμι Κόρμπιν (Jeremy Corbyn) αναρριχήθηκε στην προεδρία του κόμματός του και ανέτρεψε την πτωτική τάση του]. Πράγμα που σημαίνει ότι οι Γερμανοί Πράσινοι έχουν αυτό που δεν έχουν οι Σοσιαλδημοκράτες του SPD και το Κόμμα της Αριστεράς (Die Linke), αλλά, προπαντός, δεν το έχει ούτε και το νέο διακομματικό αριστερό κίνημα «Ξεσηκωθείτε» (Aufstehen). Ειδικά τo τελευταίο κίνημα, ξεκίνησε από εντελώς λανθασμένη αφετηρία, παραβλέποντας ότι η προοδευτική απάντηση στον δεξιό λαϊκισμό δεν είναι ένας αριστερός λαϊκισμός, αλλά η υπεράσπιση της ελεύθερης, ανοιχτής στον κόσμο κοινωνίας. Από αυτή την άποψη, εκτός των άλλων και η αρνητική στάση που κράτησε η Ζάρα Βάγκενκνεχτ (Sahra Wagenknecht), ιδρύτρια του κινήματος «Ξεσηκωθείτε», απέναντι στην τεράστια «ενωτική» («unteilbar») εκδήλωση στο Βερολίνο [με περιεχόμενο αντιρατσιτικό, υπέρ της αλληλεγγύης και κατά της εθνικής περιχαράκωσης, λίγο πριν τις εκλογές στη Βαυαρία, με συμμετοχή και πολλών πολιτικών των Σοσιαλδημοκρατών, των Πρασίνων και του Κόμματος της Αριστεράς], σίγουρα δεν ήταν καλή προεκλογική διαφήμιση για το δικό της κόμμα, Die Linke (το 3,2 %, που έλαβε στη Βαυαρία ήταν ανάλογα ισχνό) και γενικά ήταν πολιτικά καταστροφική.

Όσοι λοιπόν επικεντρώνονται με εμμονικό σχεδόν τρόπο στον περιορισμό της μετανάστευσης, όπως κάνουν η Wagenknecht και ο Όσκαρ Λαφονταίν (Oskar Lafontaine), δεν ανοίγουν κανένα νέο πεδίο συζήτησης, αλλά, σε τελευταία ανάλυση, χορεύουν με την μουσική που παίζει η ακροδεξιά AfD. Ως αποτέλεσμα, ο ψηφοφόρος που με αυτό τον τρόπο διεκδικείται από δύο λαϊκισμούς, προτιμά προφανώς στο τέλος να επιλέξει τον αυθεντικό λαϊκισμό, πράγμα που αποδεικνύεται από τα μεγάλα ποσοστά ψήφων της AfD, η οποία μετά τις εκλογές στη Βαυαρία και την Έσση θα εκπροσωπείται στα κοινοβούλια όλων ανεξαιρέτως των ομόσπονδων χωρών της Γερμανίας.

Πώς οι φρουροί της «δημοσιονομικής σταθερότητας» προωθούν κυβερνήσεις θορυβοποιών - στην Ιταλία και αλλού

του Τόμας Φρίκε

 
© Der Spiegel - Thomas Fricke: Italien-Panik Habt ihr noch alle Espresso-Tassen im Schrank?, 19.10.2018

Οι φιλελεύθερες δημοκρατίες έχουν εγκλωβιστεί σε ιστορική κρίση. Και την ώρα αυτή, οι απόστολοι της δημοσιονομικής σταθερότητας έχουν εμπλακεί σε καυγά με την Ιταλία για τα δεκαδικά ψηφία της αναλογίας του δημοσιονομικού ελλείμματος ως προς το ΑΕΠ. Στη Ρώμη παίζεται δραματικό έργο με σενάριο γερμανικής προέλευσης και με θεατές τους πολίτες της λοιπής Ευρώπης.

*

[...Από την εποχή των Κλίντον, Μπλερ και Σρέντερ, τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα μετακινήθηκαν προς την επικρατούσα νεοφιλελεύθερη κατεύθυνση στις οικονομικές πολιτικές, διότι αυτό είχε - ή τους φαινόταν να έχει - πολιτικά πλεονεκτήματα. Στον «αγώνα για την κατάκτηση των μεσαίων κοινωνικών στρωμάτων», αυτά τα πολιτικά κόμματα πίστεψαν ότι μπορούν να κατακτήσουν πλειοψηφίες μόνον άν έπαιρναν το δρόμο της προσαρμογής στην νεοφιλελεύθερη κατεύθυνση. Γι΄αυτό τον λόγο, κατέληξαν να ανεχτούν το κόστος μιας κοινωνικής ανισορροπίας και ανισότητας αυξανόμενης σε μακροπρόθεσμη κλίμακα. Το τίμημα αυτής της ανοχής - δηλαδή η οικονομική, κοινωνική και πολιτισμική εγκατάλειψη όλο και μεγαλύτερων τμημάτων του πληθυσμού - έχει διογκωθεί σε τέτοιο βαθμό, ώστε ξεσπά σε μια αντίδραση που οδηγεί τους πολίτες αυτούς προς τα δεξιά. 

Και που αλλού να πηγαίνανε; Εφόσον λείπει μια αξιόπιστη προοπτική, προβεβλημένη ανοιχτά και επιθετικά, στους δυσαρεστημένους και διαμαρτυρόμενους απομένει μόνον η καταφυγή στους θορυβοποιούς και ανορθολογικούς... (Γιούργκεν Χάμπερμας, συνέντευξη στο περιοδικό Blätter für deutsche und internationale Politik, Νοέμβριος 2016, η ελληνική μετάφραση δημοσιεύτηκε στον ιστοχώρο Μετά την Κρίση)]

*

Μερικές φορές γεννιέται η εντύπωση ότι κάποιοι Γερμανοί επιφανείς δημοσιογράφοι και πολιτικοί μπορεί και να αισθάνονται ευτυχείς με το να υπενθυμίζουν σε άλλες χώρες ότι δεν τα πάνε τόσο καλά όσο εμείς στη Γερμανία. Και τώρα που η Ελλάδα δεν προσφέρεται πια ως παραλήπτης τέτοιων διδαχών, υπάρχει η Ιταλία και είναι πρώτης τάξεως στόχος για να παίρνει το ίδιο μάθημα.
Μόνον έτσι μπορεί ίσως να εξηγηθεί, γιατί τέτοιοι Γερμανοί αρχιδημοσιογράφοι και πολιτικοί εκπρόσωποι του λαού καταγγέλουν τώρα, και με τόσο ζήλο, αυτό που η δεξιο-αριστερή-λαϊκιστική κυβέρνηση της Ρώμης έχει συντάξει ως δημόσιο προϋπολογισμό. Στην πραγματικότητα, άν εξετάσει κανείς ψύχραιμα αυτόν τον προϋπολογισμό, μπορεί δικαιολογημένα να του ασκήσει κριτική για το κάθε τί, αλλά σίγουρα δεν μπορεί να πανικοβάλλεται ότι η Ιταλία ενδέχεται τώρα να κυλήσει προς την χρεοκοπία ή ότι κι εμείς μαζί της απειλούμαστε με καταστροφή. Παρεκτός και αν έτσι τροφοδοτεί τον πανικό των νευρικών και ευμετάβλητων ανθρώπων της χρηματοπιστωτικής αγοράς με παραληρηματικά και τερατολογικά δραματουργήματα.
Το βαθιά δραματικό δεν είναι τόσο το γεγονός ότι μια λαϊκίστικη κυβέρνηση θέλει να εφαρμόσει υποσχέσεις της για τις οποίες έχει εκλεγεί δημοκρατικά, όσο ανόητες και να τις θεωρούμε, αλλά το γεγονός ότι στους σημερινούς καιρούς οι άνθρωποι είναι τόσο πολύ απελπισμένοι, ώστε εκλέγουν τέτοιες κυβερνήσεις θορυβοποιών. Και αυτό, με τη σειρά του, ελάχιστη σχέση έχει με το υποτιθέμενο έλλειμμα σταθερότητας του ιταλικού πολιτικού πολιτισμού, αλλά είναι μέρος της κρίσης της παγκοσμιοποίησης, όπως αυτή γίνεται πράξη εδώ και δεκαετίες. Ως γνωστόν, το ίδιο πρόβλημα απασχολεί, μεταξύ άλλων, Αμερικανούς, Βρετανούς, Γάλλους, Ολλανδούς, Βαυαρούς.  
Αυτός ακριβώς είναι ο λόγος για τον οποίο φαίνεται ακόμη πιο παράλογη η αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κρίσης με κηρύγματα υπέρ της σταθερότητας και με επιμονή να τηρηθούν οι υποσχέσεις για κάλυψη του δημοσιονομικού ελλείμματος που δόθηκαν στο παρελθόν, από εκείνες τις κυβερνήσεις στη Ρώμη που καταψηφίστηκαν με τρόπο θεαματικό. Ασφαλώς πρόκειται για παράδοξη κατανόηση της δημοκρατίας.

Η Αγορά της Αρχαίας Ρώμης - ιδανικός τόπος για να παίζονται τραγωδίες και κωμωδίες
© Der Spiegel / Getty Images/iStockphoto

Τι συμβαίνει στις μέλισσες και στις πεταλούδες (και σε άλλα όντα); Γιατί οι άνθρωποι δεν το συνειδητοποιούν;

του Verlyn Klinkenborg

© The New York Review of Books - Verlyn Klinkenborg: What’s Happening to the Bees and Butterflies?, τεύχος Δεκεμβρίου 2016

Στις αρχές Μαΐου, πούλησα το παλιό αγρόκτημα μου και μετακόμισα δέκα μίλια δυτικά. Και οι δύο τόποι, ο παλιός και ο νέος, βρίσκονται σε ένα τοπίο που μοιάζει να είναι ένα και το αυτό, το συνηθισμένο τοπίο της Πολιτείας της Νέας Υόρκης: Χωματόδρομοι, κυματιστοί λόφοι, μεγάλες συστάδες με πολλά δένδρα. Όμως το να μετακομίσεις δέκα μίλια πιο πέρα, είναι μεγαλύτερη αλλαγή από αυτήν που υπέθετα. Τώρα ζω σε μια λεκάνη που «λαξεύτηκε» κάποτε από την αργή διαδρομή ενός παγετώνα, όχι στην προεξοχή ενός βραχώδους εδαφικού σχηματισμού. Το έδαφος είναι βαρύ, έχει  πολύ πηλό, όχι πορώδες με ποταμίσια βότσαλα. Εδώ υπάρχουν βελανιδιές, φράξοι και ψηλές μαύρες αγριοκερασιές αντί για Οξιές, αμερικάνικες Ασπροκαρυδιές [Hickory - Carya amara, Carya Illinoensis (πεκάν), Carya ovata, δέντρα που ανήκουν στην ίδια οικογένεια με την γνωστή μας Καρυδιά του Παλαιού Κόσμου Juglans regia· παράγουν και αυτά εδώδιμα καρύδια] και καναδικές Τσούγιες [hemlock - Tsuga canadensis]. 
Tον Μάιο κελαϊδούσαν στους φράχτες πουλιά που δεν είχα ξανακούσει ποτέ πριν· λόγου χάρη, διάφορα στρουθιόμορφα των αμερικάνικων λιβαδιών [prairie warblers - πουλιά της τάξης passeriformes, όπως οι Σπουργίτες και πολλά ωδικά του Παλαιού Κόσμου, από την Καρδερίνα μέχρι το Αηδόνι], το τραγούδι των οποίων ακούγεται σαν [αντιστικτικό] discantus σε ανοδική κλίμακα. Και αυτά που φτεροκοπούσαν πάνω από τους αγρούς τον Ιούνιο, τι να ήταν; Μήπως Δολιχόνυχες (bobolinks  - Dolichonyx oryzivorus); Όταν ήρθε το φθινόπωρο, παρατήρησα μερικές αμερικάνικες Σταχτάρες ή Πετροχελίδονα των καμινάδων [chimney swift - Chaetura pelagica] να κυνηγούν έντομα εν πτήσει, βγάζοντας δυνατές τσιριχτές φωνές, σε ύψη που μόλις και μετά βίας μπορούσες να τις διακρίνεις με γυμνό μάτι.
Τα περισσότερα είδη πτηνών που βλέπω εδώ είναι ίδια με εκείνα που έβλεπα στο παλιό αγρόκτημα - αμερικάνικα Γατοπούλια [catbirds, Στρουθιόμορφα της οικογένειας Mimidae, όπως η Dumetella carolinensis και η Melanoptila glabrirostris] στους φράκτες, και ο αμερικάνικος ασπρόμαυρος Δρυοκολάπτης ή λοφιοφόρος Τρυποκάρυδος [Dryocopus pileatus] που στοιχειώνει το δάσος με το τυμπάνισμά του καθώς πελεκάει το ξύλο. Δηλαδή βλέπω τα ίδια είδη, αλλά διαφορετικά άτομα. Για τους περισσότερους ανθρώπους, η ταυτότητα ενός πουλιού συνοψίζεται στο επίπεδο του είδους. Βλέπουμε τον τύπο σαν ένα δείγμα. Κάνουμε ατέλειωτα φασαρία για τις δικές μας ταυτότητες ως ατόμων, ευχαρίστως αποδίδουμε ατομικότητα και στα θηλαστικά πέραν ενός ορισμένου μεγέθους: Σε μια αλεπού που τριγυρίζει σε έναν βοσκότοπο ή σε μια μαύρη αρκούδα που διασχίζει τον δρόμο το σούρουπο. Ομως η ταυτότητα των άγριων πτηνών ως ατόμων κουκουλώνεται μέσα στην ταυτότητά τους ως μελών ενός είδους.

Ο πίνακας 111 του κλασικού βιβλίου του John James Audubon, Birds of America, με Λοφιοφόρους Δρυοκολάπτες (1 ♀, 3 ♂♂) - από The New York Review of Books

Ιταλία, κύλησε ο τέντζερης και βρήκε το καπάκι. Φασίστες σε εμβρυακή ηλικία και μεταμοντέρνοι μετα-φασίστες

Η Ιταλία ακολουθεί το ρεύμα που επικρατεί σε Ευρώπη και Αμερική (βλ. ΗΠΑ και τώρα Βραζιλία). Αλλά σε μια πτυχή του φαινομένου «στροφή δεξιά, μαρς!», έβαλε τα γυαλιά στους άλλους δεξιόστροφους: Έχει κυβέρνηση συνεργασίας προ-φασιστών και μετα-φασιστών. Οι «Πεντάστεροι» είναι φασίστες σε προνηπιακή κατάσταση, και φυσικά ως βρέφη δεν γνωρίζουν ακόμη τι είναι  - ας ελπίσουμε ότι δεν θα μεγαλώσουν. Ενώ η συνεταίρος τους, η «Λέγκα», αξιοποιεί την τοπική παράδοση του Μουσολινισμού και την μετεξελίσσει σε κάτι πιο «σύγχρονο», που περιλαμβάνει ένα καμουφλαρισμένο σκληρό νεοφιλελεύθερο πρόγραμμα, όπως φορολογικές απαλλαγές για πλούσιους, ενιαίο συντελεστή φορολογίας (flat tax) 15 %, περικοπές στις δαπάνες παιδείας και υγείας, το γνωστό και από αλλού, τυπικά νεοφιλελεύθερο κλείσιμο του ματιού στις επιλεγμένες «δυναμικές» και άκρως καταναλωτικές μερίδες των μεσαίων κοινωνικών στρωμάτων οι οποίες είναι και ο κορμός της εκλογικής πελατείας της κτλ. 

Η «Λέγκα» έχει την ίδια σχέση με τον παραδοσιακό ιταλικό φασισμό που έχει ο μεταμοντερνισμός με την νεωτερικότητα και με τον Διαφωτισμό: Απαρνείται τον Μουσολίνι και τον φασισμό του - ακόμη και με την Εγελιανή σημασία (Aufhebung) - για να κάνει πράξη τα πιο διεστραμμένα χαρακτηριστικά τους. Ο ίδιος ο αρχηγός τους Ματέο Σαλβίνι έχει κάτι το έντονα Μουσολινικό στο στυλ του και στην πολιτική του.

Ο Matteo Salvini της Λέγκα, κεφάτος στο Κρεμλίνο με τον Πούτιν στο μπλουζάκι

Συνεργώντας, οι δυό μαζί, «Λέγκα» και «Πεντάστεροι», μπορούν να μιλούν πειστικά στα ανασφαλή για το μέλλον μεσαία και και μικρομεσαία στρώματα των Ιταλών ψηφοφόρων με λόγο αντίστροφο από εκείνο τον παλιό προφητικό, του Ενρίκο Μπερλινγκουέρ. 

«Για μας», έλεγε ο Μπερλινγκουέρ το 1977, «η λιτότητα είναι μέσο για να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα στη ρίζα του και να θέσουμε τις βάσεις για την υπέρβαση ενός συστήματος, που έχει εισέλθει σε διαρθρωτική και όχι κυκλική κρίση. Ένα σύστημα, του οποίου χαρακτηριστικά γνωρίσματα είναι η σπατάλη και η υπερβολή, η έκρηξη της ιδιαιτερότητας και του ατομικισμού, ο πιο άγριος, ο πιο απερίσκεπτος καταναλωτισμός».

Αντίθετα, οι Λεγκάνοι του Σαλβίνι και οι Πεντάστεροι, συνεργαζόμενοι υπόσχονται σ΄ αυτούς τους ανασφαλείς πολίτες της εποχής της κρίσης, ότι η Ιταλία μπορεί να συνεχίσει τον γνωστό περπατημένο δρόμο του χθές, χωρίς να αλλάξει. Εν ανάγκη έξω από την Ευρωπαϊκή Ένωση, ή με το να την διαλύσουν αυτοί.

«Επαγγελματικές διαστροφές» νομικών & οικονομολόγων. Βολεύουν βολεμένους, βλάπτουν τη δημοκρατία το ίδιο

Έχουμε συνηθίσει, εδώ και καιρό, να παρακολουθούμε πώς ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας συχνά-πυκνά προβάλλει την ιδέα ότι οι ισχύοντες κανόνες δικαίου και η δικαστική εξουσία μπορούν μέσα στην οικονομική και κοινωνική συγκυρία της κρίσης να είναι κρίσιμες «δυνάμεις αντίστασης στο φαινόμενο της επικυριαρχίας του “οικονομικού” επί του “θεσμικού”» (βλ. ομιλία του στο 6ο Ετήσιο Athens Democracy Forum της 17.9.2018 και το σχετικό σχόλιο του Πάχου Μανδραβέλη «Δίκαιο επί του πραγματικού», στην Καθημερινή της 30.9.2018, όπου μνημονεύει και το βιβλίο του Γιώργου Δελή Δήμος και Αγορά. Το δημόσιο δίκαιο “αλλιώς”, με το βλέμμα της οικονομικής ανάλυσης - εκδ. Ευρασία).
Στις παρεμβάσεις αυτές του κ. Παυλόπουλου διαφαίνεται πώς ένας εξέχων νομικός, και μάλιστα συνταγματολόγος, συγχέει τις αναγκαίες πολιτικές κανονιστικές αρχές (οι οποίες άν δεν υπάρχουν στο πολίτευμα της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, αυτό μετατρέπεται σε προσωπείο δημοκρατίας), με αμιγώς νομικές κανονιστικές αρχές. Ταυτίζει το Πολιτικόν (υπό την αριστοτελική έννοια) με το Δικαιϊκόν.
Για να το πω με άλλα λόγια, πιο επεξηγηματικά (και εν γνώσει του κινδύνου να διαπράξω χονδροειδή παραμόρφωση), ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας λέει το εξής: Αφενός η δημοκρατία - και η πολιτική εν γένει - πρέπει να πειθαρχεί στους κανόνες του ισχύοντος θετικού Δικαίου, και αφετέρου, άν αποτύχει η δημοκρατική πολιτική στον οικονομικό και κοινωνικό ρόλο της (όπως απέτυχε στην μεταπολιτευτική Ελλάδα), το ισχύον Δίκαιο είναι εδώ και μπορεί «να σώσει την παρτίδα». Αλήθεια, για λογαριασμό ποιών από τους «παίκτες» της, που στις δημοκρατίες του ώριμου καπιταλισμού με οικονομία της αγοράς και με κράτος πρόνοιας είναι (και οφείλουν να είναι) ταυτόχρονα κοινωνικοί εταίροι και κοινωνικοί αντίπαλοι;
Δεν είναι ο μόνος που σκέφτεται έτσι. Πρόκειται για μια από τις διαδεδομένες «επαγγελματικές απολυτοποιήσεις» - δηλαδή κλαδικές «επιστημονικές διαστροφές» - που επικρατούν σε μεγάλες μερίδες των νομικών επιστημόνων. Και έχουμε δει πολύ πιο εξτρεμιστικές εκφράσεις της, συνυφασμένες με ακραίο δεξιό κομματισμό και με ανελέητο συντεχνιασμό· ας θυμηθούμε, λόγου χάρη, τον τέως Πρόεδρο του Δικηγορικού Συλλόγου της Αθήνας κ. Δ. Παξινό, άς ρίξουμε μια ματιά και στην τωρινή συμμετοχή του τον αγώνα εναντίον του «εκσυγχρονισμού», της «νέας τάξης πραγμάτων» και του «παγκόσμιου ολοκληρωτισμού».
Βέβαια υπάρχει και η αντίστοιχη «επαγγελματική διαστροφή» που εκτρέφεται στην οικονομική επιστήμη - για την ακρίβεια στις παραλλαγές των νεοκλασικών οικονομικών -, δηλαδή ότι η δημοκρατία και η πολιτική εν γένει πρέπει να είναι συμβατή με την ισχύουσα οικονομία. Και όταν δεν είναι, πρέπει άρον-άρον να προσαρμόζεται σ΄αυτήν.