Κλάους Όφφε: Η δημοκρατία στην Ευρώπη σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης

© Social Europe - Claus Offe: European Democracy Is In A State Of Emergency, 6.3.2015 (συνέντευξη)

 
Ερώτηση: Από τις αρχές του 2015 η Ευρώπη εισήλθε πάλι σε ταραχώδη φάση. Η κρίση στην Ευρωζώνη είναι πάντα στην ημερήσια διάταξη, οι πόλεμοι συνεχίζονται στα όρια της ΕΕ και οι άνθρωποι σε όλη την ήπειρο δείχνουν όλο και περισσότερο δυσαρεστημένοι με τα πολιτικά τους συστήματα, πράγμα που οδηγεί στην άνοδο διαφόρων μορφών λαϊκισμού. Είναι υγιής η δημοκρατία στην Ευρώπη;

Ποιος θα διαφωνήσει ότι τα πράγματα δεν πάνε καλά στη σημερινή Ευρώπη; Έχουν όμως κοινές ρίζες οι προκλήσεις και οι καταστροφές που αναφέρατε; Νομίζω ναί, αλλά σε ένα πολύ αφηρημένο επίπεδο. Την κοινή ρίζα του πολέμου στην Ουκρανία, της κρίσης στην Ευρωζώνη και της ανόδου του λαϊκισμού μπορούμε να την δούμε στην απουσία δίκαιων και αποτελεσματικών θεσμικών μηχανισμών, κατάλληλων για την πολιτική διαμεσολάβηση μεταξύ αντίθετων συμφερόντων, για την επίλυση συγκρούσεων και για τη διαχείριση κρίσεων. Αν υπάρχουν και λειτουργούν καλά, τέτοιοι θεσμικοί μηχανισμοί είναι χρήσιμοι για να ενοφθαλμίζουν στους δρώντες παράγοντες της πολιτικής, τόσο στις «ελίτ» όσο και στον «απλό λαό», την ικανότητα να προβλέπουν τις κρίσεις, να αναζητούν τρόπους κατευνασμού των συγκρούσεων και να τους κάνουν προσεκτικούς για ό,τι αφορά τα μείζονα διακυβεύματα, τις αβεβαιότητες και τους κινδύνους που σχετίζονται με τους σημερινούς συσχετισμούς των πολιτικών, οικονομικών και στρατιωτικών δυνάμεων. Αντίθετα, άν οι μηχανισμοί δεν υπάρχουν ή δεν λειτουργούν καλά, παρατηρούμε να διαδίδονται ψεύδη ευχάριστα στα αυτιά, βλέπουμε υπεροπτική και φαρισαϊκή επιμονή σε «μη διαπραγματεύσιμες» θέσεις, καθώς και όλες τις πολιτικές παθολογίες που φέρνει η κοντόφθαλμη και ανεύθυνη προσήλωση σε συμφέροντα και σε πάθη και η απόλυτη άρνηση να ληφθούν υπόψη οι σκληρές και πολύπλοκες πραγματικότητες. 

Ulrike Guérot: Το πολιτικό Κέντρο χάνει το έδαφος κάτω από τα πόδια του - Άνοδος του δεξιού λαϊκισμού στην ΕΕ

© Blätter für deutsche und internationale Politik, 6/2016 - Ulrike Guérot: Das Versagen der politischen Mitte / Die EU und der Aufstieg des Rechtspopulismus

Αναδημοσίευση (ολόκληρο) στο © Eurozine - Αγγλικά: →  En    PDF ←

Γερμανικά (Eurozine - De) - © Ulrike Guérot: Das Versagen der politischen Mitte - Die EU und der Aufstieg des Rechtspopulismus - PDF ←

  

Photo: Derek Bridges. Source: Flickr

Παντού στην Ευρώπη, από τη Φινλανδία μέχρι την Ελλάδα, τα δεξιά λαϊκιστικά κόμματα φυτρώνουν αυτή την εποχή σαν τα μανιτάρια. Αυτό οφείλεται κυρίως στον κολοσσιαίων διαστάσεων τραυματισμό της δημοκρατικής εντολής και των δημοκρατικών κανόνων εντός της ΕΕ και στην κυριαρχία του οικονομικού στοιχείου, που αφήνεται ανεξέλεγκτο λόγω της αποσύνδεσης του οικονομικού και του πολιτικού πεδίου. [1]

Οι λεγόμενοι λαϊκιστές αντιτάσσονται στην ΕΕ. Αναταράσσουν τα παραδοσιακά κομματικά συστήματα και συμβάλλουν έτσι στη διάβρωση των δημοκρατιών στα εθνικά κράτη. Γι' αυτό το λόγο, ο λαϊκισμός στιγματίζεται παντού ως απειλή για τις φιλελεύθερες δημοκρατικές κοινωνίες. Αλλά ο λαϊκισμός είναι μόνον ένα δευτερεύον πρόβλημα για την Ευρώπη. Το μεγαλύτερο πρόβλημά της είναι το πολιτικό Κέντρο! 

Europe is a woman © Valeska Peschke, Bερολίνο 2016 (Foto Martin Eggenfellner)

Διλλήμματα του αριστερόστροφου λαϊκισμού: Ανάκτηση της κλασικής κοινοβουλευτικής δημοκρατίας ή λαϊκή κυριαρχία αντίπαλος των θεσμών;

Η συζήτηση περί αριστερόστροφου λαϊκισμού στην Ευρώπη έγινε επίκαιρη με την άνοδο του ΣΥΡΙΖΑ, κυρίως όμως με την εμφάνιση του Podemos στην Ισπανία. Ο πρώτος έχει άλλη πολιτική καταγωγή· στην Ελλάδα, ο σύγχρονος λαϊκισμός με αριστερά πιστοποιητικά ήταν «έργο ΠΑΣΟΚ» και παραμένει πάντα ένα πολιτικό δάνειο από το παλιό ΠΑΣΟΚ του 1980. Αντίθετα το Podemos τροφοδοτείται, εκτός των άλλων, από την απευθείας και σε παρόντα χρόνο «εισαγωγή» στην Ισπανία του εγγενούς λαϊκισμού των παλιών αποικιών της Λατινικής Αμερικής. Έτσι αποτελεί παραδειγματική περίπτωση και ξεχωρίζει μέσα στην πλημμύρα δεξιού λαϊκισμού που κατακλύζει σήμερα την Ευρώπη.

Οι αντιφάσεις της πολιτικής πρότασης που αποκαλείται αριστερός λαϊκισμός είναι μεγάλες. Μιά από τις πολιτικές τους συνέπειες είναι ίσως και η αποτυχία του συνασπισμού Podemos και Ενωμένης Αριστεράς να πείσει ως πρόταση με κυβερνητικές ικανότητες και να γίνει ανθεκτικός πόλος συσπείρωσης στις δεύτερες ισπανικές εκλογές (Μάιος 2016). Μια σημαντική πτυχή αυτών των αντιφάσεων αφορά το πως αντιλαμβάνεται ο αριστερόστροφος λαϊκισμός την διάρθρωση των σύγχρονων κοινωνιών, δηλαδή τις σχέσεις των κοινωνικών τάξεων μεταξύ τους και με την πολιτική εκπροσώπηση. Μια άλλη, αφορά το πώς κάνουμε πολιτική εντός της δημοκρατίας, δηλαδή τις διαφορετικές αντιλήψεις περί θεσμών, αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας και λαϊκής κυριαρχίας. Οι διαφορές αυτές, για το τι είναι και τι πρέπει να είναι η δημοκρατία, εκπήγασαν από τα διάφορα φιλελεύθερα, ρεπουμπλικανικά και κοινοτιστικά δημοκρατικά ρεύματα του 19ου αιώνα και εντεύθεν, αλλά μικρή σχέση έχουν με την διάκριση Δεξιάς και Αριστεράς. Αυτήν την αμιγώς πολιτική πτυχή πραγματεύονται, με διαφορετικά σκεπτικά, το άρθρο του Κάρλος Φερνάντεθ Λίρια και η ενδιαφέρουσα συζήτηση της Σαντάλ Μουφ με τον Ινίγκο Ερρεχόν του Podemos, βασικά αποσπάσματα των οποίων ακολουθούν.

Γ. Ρ.

1. Αγώνας για το «κέντρο» της πολιτικής αρένας - Πρόγραμμα για την Ευρώπη

  

του Κάρλος Φερνάντεθ Λίρια
  
© openDemocracy / Can Europe make it? - Carlos Fernández Liria: The struggle for the centre: a programme for Europe , 15.12.2015

 

Συνήθως συμπεριλαμβάνουν το Podemos μέσα στα πλαίσια του «αριστερού λαϊκισμού». Αξίζει ωστόσο να στραφεί η προσοχή σε μια πτυχή του Podemos που δεν σχολιάζεται τόσο συχνά, η οποία, ωστόσο, είναι εγγεγραμμένη στο DNA του από την αρχή. Το Podemos εισήλθε στην ισπανική και στην ευρωπαϊκή πολιτική σκηνή με την αποστολή να υπερασπιστεί δημοκρατικές αρχές κεντρικές στην πολιτική αρένα, να προσπαθήσει να αποδείξει στους πολίτες όλων των πλευρών ότι έχουν προδοθεί και ζημιωθεί από την ανεξέλεγκτη και μηδενιστική νεοφιλελεύθερη επανάσταση. 
Αυτό είναι ένα στοίχημα, μια προσπάθεια να κατακτηθεί το πολιτικό «κέντρο» για λογαριασμό της Αριστεράς και να έλθει στο φως το εξής: σήμερα, όχι εμείς αλλά οι πλούσιοι και ισχυροί είναι αυτοί που έχουν μετακινηθεί προς θέσεις αντι-συστημικές και υπονομεύουν τα ίδια τα θεμέλια της κοινής λογικής [...]

Konrad Gesner (1516-1565): Nomenclator aquatilium animatum 

Πετώντας πέτρες στο σκοτάδι - αυταπάτες αριστερών με τεμπέλικο μυαλό. Διαπιστώσεις με αφορμή τη Brexit

του Φλορίν Ποενάρου
  
© Lefteast - Florin Poenaru: Stones in the dark. The Brexit and the Left, 11.7.2016

 

Στην εποχή του Ψυχρού Πολέμου και ενώ κλιμακώνονταν οι εντάσεις μεταξύ Ρωσίας και Κίνας, ένας ακροατής ρωτά το Ράδιο Ερεβάν: «Τι συμβουλεύετε; Να πίνουμε ρωσικό τσάι ή κινέζικο τσάι;» Η απάντηση έρχεται αμέσως: το πιο συνετό είναι μην μπλεκόμαστε με τις δουλειές των μεγάλων δυνάμων. Καλύτερα να πίνουμε καφέ. Το ίδιο ακούγεται τώρα και για τις διαθέσιμες επιλογές των αριστερών σε σχέση με την Brexit. Καλύτερα να πίνουν καφέ.

Η βρετανική και η ευρωπαϊκή Αριστερά, είτε ριζοσπαστική είτε μετριοπαθής, είναι διαχωρισμένη σε διάφορες ομάδες που ακολουθούν τόσο διαφορετικές κατευθύνσεις, ώστε η απλή αντιπαράθεση Lexit [η επιχειρηματολογία με αριστερή χροιά υπέρ της εξόδου του ΗΒ από την ΕΕ] εναντίον Remain δεν μπορεί να καλύψει όλο το φάσμα των απόψεων. Στο θέμα της Brexit η Αριστερά ξεπέρασε για μια ακόμη φορά τον κακό εαυτό της, τόσο που γίνεται όλο και πιο προφανές γιατί είναι διαρκώς σε κρίση. Ο Ζίζεκ έχει πει χαριτολογώντας, ότι η ευρωπαϊκή Αριστερά δεν χάνει καμμιά ευκαιρία να χάσει μια ευκαιρία. Σ' αυτή την περίπτωση, έχασε ακόμη και την «ευκαιρία» να μείνει σιωπηλή. 

Το πρώτο σήμα ότι κάτι δεν πάει καθόλου καλά, θα έπρεπε να είχε γίνει αντιληπτό όταν αριστεροί άνθρωποι όπως ο Τάρικ Άλι (Tariq Ali) και ο Στάθης Κουβελάκης [και εδώ] πανηγύριζαν για την Brexit με τρόπο που μοιάζει πολύ με τους πανηγυρισμούς του ηγέτη του UKIP. Αν και ίσως έχουν κίνητρα διαφορετικά, η στάση τους ήταν παρόμοια: έδειξαν το μεσαίο δάχτυλο. Αλλά δεν είναι σαφές σε ποιον το έδειξαν. Ό,τι και να συμβεί μετά την Brexit, ένα πράγμα είναι σαφές: οι μόνοι που δεν θα ωφεληθούν είναι οι άνθρωποι της εργατικής τάξης, οι μετανάστες, οι φτωχοί, αυτοί που υφίστανται τις φυλετικές διακρίσεις και ούτω καθεξής.

Το πραξικόπημα - «δώρο Θεού» στον Ερντογάν και ο πανικός μπροστά στην «πόρτα που κλείνει»

Στην Τουρκία το στρατιωτικό πραξικόπημα απέτυχε. Παρόλο που τα γεγονότα δεν ήταν καθόλου αναίμακτα, αυτό είναι από μόνο του κάτι καλό και παρήγορο. Δυστυχώς, είναι το μόνο καλό της όλης ιστορίας. 

Η Τουρκία παραμένει χώρα με κυβέρνηση εκλεγμένη από τους πολίτες, για τους αισόδοξους χώρα με κοινοβουλευτική δημοκρατία, για τους ρεαλιστές μια ακόμη χώρα με πρόσοψη δημοκρατίας· αλλά και αυτή η πρόσοψη είναι ραγισμένη με βαθειές ρωγμές. Το χειρότερο είναι, ότι οι ρωγμές αυτές είναι επικίνδυνα σεισμικά ρήγματα και πάνε πολύ πιο βαθειά από την πρόσοψη. Η ήδη επισφαλής ισορροπία μεταξύ των κοσμικών τμημάτων της κοινωνίας και μιας εξουσίας όλο και πιο θεοκρατικής και απολυταρχικής, το κοινωνικό-πολιτικό Ισλάμ απέναντι σε κοσμικούς πολίτες, οι διάφορες αντιμαχόμενες δογματικές και πολιτισμικές εσωτερικές υποδιαιρέσεις του μουσουλμανικού θρησκευτικού πληρώματος, Κούρδοι αποσχιστές αντάρτες που επιτίθενται στο στρατό απέναντι σε οπαδούς ενός άκαμπτα συγκεντρωτικού κράτους, τρομοκράτες του Ισλαμικού Κράτους απέναντι στις δυνάμεις της τάξης, όλα μαζί είναι ένα παζλ περίπλοκο, με κομμάτια που αναδεύονται διαρκώς από εσωτερικές και εξωτερικές δυνάμεις. Έτσι η Τουρκία γίνεται ολοένα και πιο επικίνδυνος τόπος. Όλο και λιγότερο σταθερός, όλο και περισσότερο αναστατωμένος. Γεωγραφικά και γεωπολιτικά ήταν πάντοτε μια χώρα στο μεταίχμιο· τώρα γίνεται πάλι όλο και πιο πολύ Μέση Ανατολή, όλο και λιγότερο «ενδιάμεση ζώνη» μεταξύ Μέσης Ανατολής και Δύσης.

Αυτό δεν είναι καθόλου καθησυχαστικό ούτε για τους Τούρκους, ούτε για τους γείτονές τους.

Ο Πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν με τον Πρόεδρο της Παλαιστινικής Αρχής Μαχμούτ Αμπάς 

υπό την συνοδεία μεσαιωνικών ιπποτών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας

Ιμμάνιουελ Βαλλερστάιν: Brexit, σύμπτωμα αναταραχής· χαοτικό και απρόβλεπτο παγκόσμιο σύστημα

Απόσπασμα από άρθρο στον προσωπικό ιστότοπο του © Immanuel Wallerstein : Brexit: Symptom, Not Cause, of Turmoil, 1.7.2016

[...] Ποια θέματα ορίζουν το βασικό υπόβαθρο της συζήτησης και της διαμάχης [στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ]; Τέσσερα είναι τα κυριότερα: Η λαϊκή οργή εναντίον του λεγόμενου Κατεστημένου και των κομμάτων του. Η γεωπολιτική υποχώρηση των Ηνωμένων Πολιτειών. Οι πολιτικές της λιτότητας. Τέλος, οι πολιτικές της ταυτότητας. Όλα αυτά συνέβαλαν στην αναταραχή. Αλλά όλα αυτά έχουν μια μακρά ιστορία που είναι κατά πολύ παλαιότερη του δημοψηφίσματος για την Brexit. Η σειρά προτεραιότητας των τεσσάρων αυτών θεμάτων είναι διαφορετική για καθέναν από τους πολλαπλούς δρώντες παράγοντες, ένας από τους οποίους είναι οι Βρετανοί που ψήφισαν υπέρ της αποχώρησης από την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η λαϊκή οργή εναντίον του Κατεστημένου αποτελεί δύναμη ισχυρή. Ξεσπάει συχνά όταν υπάρχει αβεβαιότητα στις οικονομικές συνθήκες, όπως ασφαλώς συμβαίνει σήμερα. Αν αυτό εμφανίζεται τώρα ως ισχυρότερο κίνητρο σε σύγκριση με το παρελθόν, αυτό πιθανώς συμβαίνει επειδή η οικονομική αβεβαιότητα είναι πολύ μεγαλύτερη σε σύγκριση με το παρελθόν.

© Lazarides: Ludo, The Chaos Theory

Δημήτρης Ν. Μαρωνίτης: Η κρίση της Αριστεράς. Όποιος κρίνει, πρέπει να επιδιώκει να κρίνεται

Ένα γραπτό του Μαρωνίτη, δημοσιευμένο μια μέρα πρίν τις εκλογές του Ιανουαρίου 2015 που έφεραν τον ΣΥΡΙΖΑ στην κυβέρνηση. Οι αξιολογήσεις και οι κρίσεις του δασκάλου ήταν πάντα ευθείες και αυστηρές. Όμως, όποιος δεν προσφέρεται να κριθεί ή το κάνει χωρίς προθυμία, κάνει τις δικές του κρίσεις «φτερά στον άνεμο», ανισόρροπες, αναξιόπιστες· όποιος αξιολογεί και κρίνει αυστηρά, πρέπει λοιπόν - ως αντίβαρο ισορροπίας, δικαιοσύνης και λογικής (η κατηγορική επιταγή - το σωστό και το δίκαιο) - πρόθυμα να θέτει τον εαυτό του ενώπιον ακόμη πιο αυστηρής κρίσης. Ο Μαρωνίτης αυτό έκανε: αναλάμβανε θαρρετά το βάρος της γνώμης. Δάσκαλος και πολίτης.

Γ. Ρ.
 

© Το Βήμα - Η κρίση της Αριστεράς, 24.1.2015

 

Αμηχανία εν όψει εκβιαστικής απόφασης: για εκλογές κατά πλειοψηφία ανεπιθύμητες και πολιτικά απροσδιόριστες, όπου η αστόχαστη ψήφος έγινε αυτοσκοπός, ως ασφαλές εισιτήριο για την κατάκτηση κυβερνητικής εξουσίας. Την οποία, για πρώτη φορά στην ιστορία της νεοελληνικής Αριστεράς, διεκδικεί σήμερα ο ΣΥΡΙΖΑ ως υποψήφιο πρώτο κόμμα, ενδεχομένως αυτοδύναμο. Αδιαφορώντας για τις οικονομικές, πολιτικές και ιδεολογικές παρενέργειες που μπορεί να προκαλέσει η εξουσιαστική αυτή αδηφαγία. Επιδεινώνοντας έτσι την ανυποχώρητη παθολογία της νεοελληνικής Αριστεράς, τα είδωλα της οποίας κυκλοφορούν στις ημέρες μας στον ελαιώνα μιας λιπόθυμης Κεντροαριστεράς και στα απόβλητα του δημαρικού ξεπεσμού.

Κόλιν Κράουτς: Η ιδέα του έθνους γίνεται καταχρηστικά πολιτικό εργαλείο. Με αφορμή την Brexit

© Frankfurter Rundschau: Die Idee der Nation wird missbraucht - συνέντευξη του Colin Crouch στον Michael Hesse, 28.6.2016
  

Ο Βρετανός πολιτικός επιστήμονας Colin Crouch μιλά για την Brexit, την ΕΕ και τις συνέπειες του εθνικισμού όταν γίνεται εργαλείο πολιτικού χειρισμού «αλλοτριωμένων, ρευστών ως προς την ένταξη σε κοινωνικές τάξεις και άθρησκων πληθυσμών», οι οποίοι δύσκολα μπορούν να αποκτήσουν πολιτική ταυτότητα. «Η Brexit ήταν μια εξέγερση του παρελθόντος, από ανθρώπους που χρησιμοποιούν και μια ρητορική για το μέλλον». Κίνητρά τους ήταν «κατασκευάσματα της φαντασίας», λέει ο ίδιος σε άλλη συνέντευξη (Kölner Stadt-Anzeiger, 27.6.2016), αλλά «στον πραγματικό κόσμο οι φαντασιώσεις καταλήγουν σε δάκρυα». Η έξοδος του ΗΒ από την ΕΕ θα έχει πολύ πιο δυσμενείς συνέπειες για τους Βρετανούς, παρά για τους ανθρώπους στις εναπομένουσες 27 χώρες της ΕΕ, υποστηρίζει ο Κράουτς.

Η ΕΕ «πρέπει να συνειδητοποιήσει ότι μια πολιτική που στηρίζεται αποκλειστικά και μόνον σε νομικούς κανονισμούς και σε εγχειρίδια της οικονομικής επιστήμης δεν επαρκεί για να καλύψει τη δυσαρέσκεια και την ανασφάλεια των ανθρώπων». Ο γαλλο-γερμανικός πυρήνας της ΕΕ αντέχει ακόμη, λέει ο Κράουτς· όμως στο πλευρό του θα πρέπει να συμπράξουν «και άλλα σημαντικά κράτη-μέλη, όπως η Ιταλία, η Ολλανδία, η Ισπανία, ίσως και η Πολωνία, για να αποδείξει η Ευρώπη ότι είναι ανοιχτή σε πολλές και διαφορετικές επιρροές».
 

Καθηγητά Crouch, έχει ακόμη και τώρα η ΕΕ μια ευκαιρία για ένα βιώσιμο μέλλον;

Πρέπει να συνειδητοποιήσει ότι μια πολιτική που στηρίζεται αποκλειστικά και μόνον σε νομικούς κανονισμούς και σε εγχειρίδια της οικονομικής επιστήμης δεν επαρκεί για να καλύψει τη δυσαρέσκεια και την ανασφάλεια των ανθρώπων. Το αντίθετο, μια τέτοια πολιτική δεν είναι καθόλου ικανοποιητική. Χωρίς τη Βρετανία ίσως το καταλάβει ευκολότερα.

   

Ποιος πρέπει να αναλάβει τώρα χρέη σχεδιαστή της πολιτικής; Προπαντός η Γερμανία και η Γαλλία; Η δεύτερη φαίνεται να είναι πολύ αδύναμη προς το παρόν.

Αυτή η συμμαχία αντέχει ακόμη ως προς τα βασικά. Η Γαλλία θα πρέπει να ενισχυθεί, όμως μαζί με τη Γερμανία και τη Γαλλία θα πρέπει να συμπράξουν και άλλα σημαντικά κράτη-μέλη - η Ιταλία, η Ολλανδία, η Ισπανία, ίσως και η Πολωνία - για να αποδείξει η Ευρώπη ότι είναι ανοιχτή σε πολλές και διαφορετικές επιρροές.

Τι θα γίνει με το δεξιούς λαϊκιστές; Θα μπορέσουν να αρπάξουν τώρα την ευκαιρία που τους προσφέρεται και ενδεχομένως να την χρησιμοποιήσουν προς όφελός τους;  

Για αλλοτριωμένους, ρευστούς ως προς την ένταξη σε κοινωνικές τάξεις και άθρησκους πληθυσμούς, για τους οποίους είναι δύσκολη η εξεύρεση μιας πολιτικής ταυτότητας, το έθνος και ο εθνικισμός γίνονται τώρα τα «οχήματα» τα οποία τους προσφέρονται για να «επιβιβαστούν». Όπως δείχνει το βρετανικό δημοψήφισμα, το πρόβλημα είναι το εξής: είναι αδύνατο να εκμεταλλευτείς πολιτικά την ιδέα του έθνους, χωρίς να τροφοδοτήσεις  το μίσος και την οργή κατά των μειονοτήτων. 

Χάμπερμας: Brexit, λαϊκισμός εναντίον του καπιταλισμού στην χώρα που γεννήθηκε - Κοινωνική ανισότητα, μή εκπροσώπηση των αδύναμων στην πολιτική

© Die Zeit - Habermas bemängelt Merkels Stillhaltetaktik, συνέντευξη, 6.07.2016. Αποσπάσματα:

  

[...]

Die Zeit: Κύριε Χάμπερμας, είχατε φανταστεί ποτέ ότι στο Ηνωμένο Βασίλειο θα ψήφιζαν υπέρ της αποχώρησης από την Ευρωπαϊκή Ένωση; Πώς αισθανθήκατε όταν μάθατε το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος; 

Χάμπερμας: Δεν περίμενα ότι ο λαϊκισμός θα νικούσε τον καπιταλισμό στη χώρα που γεννήθηκε. Είναι δεδομένο ότι η ύπαρξη του Ηνωμένου Βασίλειου εξαρτάται σήμερα από τον τραπεζικό τομέα, είναι φανερή η ισχύς των Μέσων Ενημέρωσης και η πολιτική επιρροή που ασκεί το Σίτι του Λονδίνου. Φαινόταν λοιπόν απίθανο ότι τα ζητήματα ταυτότητας θα υπερίσχυαν των συμφερόντων [...] 
Οι Βρετανοί κουβαλούν στην πλάτη τους μια ιστορία διαφορετική από της ηπειρωτικής Ευρώπης. Η πολιτική συνείδηση ​​μιας μεγάλης δύναμης, η οποία βγήκε νικήτρια δύο φορές στους μεγάλους πολέμους του 20ο αιώνα, αλλά στην παγκόσμια πολιτική έπεσε σε παρακμή, δυσκολεύεται και καθυστερεί να συμβιβαστεί με την αλλαγμένη κατάσταση. Με τέτοια εθνική αυτοκατανόηση, η Βρετανία περιέπεσε σε άβολη, δυσαρμονική κατάσταση, από τη στιγμή που προσχώρησε στην Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα το 1973 για οικονομικούς λόγους και μόνον [...] 

Jürgen Habermas 2013 Αθήνα © Simela Pantzartzi/dpa