Γιούργκεν Χάμπερμας: Στην ιστορία, εποχές στις οποίες καπιταλισμός και δημοκρατία ισορροπούσαν ήταν η εξαίρεση, όχι ο κανόνας

ολόκληρη η συνέντευξη του Jürgen Habermas  στο περιοδικό © Blätter für deutsche und internationale Politik 11/2016  (Für eine demokratische Polarisierung)
αγγλική μετάφραση του David Gow:  © Social Europe (17.11.2016) / © Eurozine -For a democratic polarization - An interview with Jürgen Habermas - pdf (Αγγλικά)

Δεν πρέπει να δίνεται έδαφος στους ακροδεξιούς για να ορίζουν αυτοί την ημερήσια διάταξη της πολιτικής, υποστηρίζει ο Jürgen Habermas στην «εφ΄ όλης της ύλης» συνέντευξή του. Και σε αντίθεση με την κοντόφθαλμη, αντιφατική πολιτική της Άνγκελα Μέρκελ, η ΕΕ χρειάζεται δημοκρατική πόλωση μεταξύ των διαφορετικών πολιτικών δυνάμεων και παρεμβατική πολιτική δράση ώστε να αξιοποιηθούν τα περιθώρια στρατηγικών πολιτικών ελιγμών για να αναδιαμορφωθεί κοινωνικά η παγκοσμιοποίηση. Η Αριστερά πρέπει να ανακτήσει την πρωτοβουλία και να προσφέρει μια αξιόπιστη απάντηση στις καταστροφικές δυνάμεις του αχαλίνωτου καπιταλισμού.
   

Blätter für deutsche und internationale Politik: Μετά το 1989, όλοι συζητούσαν για το «τέλος της ιστορίας», για το άραγμά της στο λιμάνι της δημοκρατίας και της οικονομίας της αγοράς. Σήμερα βιώνουμε την εμφάνιση ενός νέου φαινομένου που λαμβάνει την μορφή της αυταρχικής / λαϊκίστικης ηγεσίας - από τον Πούτιν μέσω του Ερντογάν στον Ντόναλντ Τραμπ. Είναι σαφές ότι μια νέα «Διεθνής του αυταρχισμού» σημειώνει όλο και μεγαλύτερη επιτυχία στο να καθορίζει αυτή τον πολιτικό λόγο. Είχε δίκιο ο σύγχρονός σας Ραλφ Ντάρεντορφ (Ralf Dahrendorf), όταν προέβλεψε την έλευση ενός αυταρχικού 21ου αιώνα; Μπορούμε - ή σωστότερα, πρέπει - να μιλάμε για κοσμοϊστορική αλλαγή;

Jürgen Habermas: Μετά τις αλλαγές του 1989-1990, όταν ο Φουκουγιάμα άρπαξε και χρησιμοποίησε το σύνθημα της «μετα-ιστορίας», το οποίο αρχικά έφερε την σφραγίδα ενός άγριου είδους συντηρητισμού, η δική του επανερμηνεία εξέφρασε την κοντόφθαλμη θριαμβολογία των ελίτ της Δύσης, οι οποίες ήταν προσκολλημένες σε μια φιλελεύθερη πίστη στην προϋπάρχουσα αρμονική σχέση μεταξύ της οικονομίας της αγοράς και της δημοκρατίας. Και τα δύο αυτά, η οικονομία της αγοράς και η δημοκρατία, διαμορφώνουν καθοριστικά τη δυναμική του κοινωνικού εκσυγχρονισμού, αλλά συνδέονται με λειτουργικές επιταγές, οι οποίες κατ' επανάληψη συγκρούονται μεταξύ τους. Η ισορροπία μεταξύ της ανάπτυξης του καπιταλισμού και αυτού που έγινε αποδεκτό από το λαό ως μια (μισο-)δίκαιη μοιρασιά της μέσης αύξησης στις οικονομίες υψηλής παραγωγικότητας, μπορεί να επιτευχθεί μόνον με ένα πραγματικά δημοκρατικό κράτος. Ωστόσο, ιστορικά μιλώντας, μια τέτοια ισορροπία, που θα δικαιούται να φέρει το όνομα της «καπιταλιστικής δημοκρατίας», ήταν η εξαίρεση και όχι ο κανόνας. Αυτό και μόνον, μετατρέπει σε ψευδαίσθηση την ιδέα ότι το «αμερικανικό όνειρο» μπορεί να γίνει παγκόσμιο όνειρο.

Η νέα παγκόσμια αταξία, η αδυναμία των ΗΠΑ και της Ευρώπης απέναντι στις αυξανόμενες διεθνείς συγκρούσεις, είναι βαθύτατα ανησυχητική. Οι ανθρωπιστικές καταστροφές στη Συρία ή το Νότιο Σουδάν σκορπούν απογοήτευση, όπως και οι πράξεις ισλαμικής τρομοκρατίας. Παρ' όλα αυτά, στον συνδυασμό συμβαινόντων που επισημάνατε, δεν μπορώ να διακρίνω μια ομοιόμορφη τάση προς έναν νέο αυταρχισμό. Βλέπω μάλλον, μια ποικιλία από δομικές αιτίες και πολλές συμπτώσεις. Αυτό που τους ενώνει είναι ο εθνικισμός σε διάφορες αποχρώσεις του, ο οποίος έχει πλέον αρχίσει να εμφανίζεται στη Δύση. Και πριν από Πούτιν και Ερντογάν, η Ρωσία και η Τουρκία κατά κανένα τρόπο δεν ήταν «άψογες δημοκρατίες». Εάν η Δύση είχε ακολουθήσει μια κάπως πιο έξυπνη πολιτική, η πορεία των σχέσεων με τις δύο χώρες μπορεί να είχε εξελιχτεί διαφορετικά· και ίσως οι [πολιτικά] φιλελεύθερες δυνάμεις μπορεί να είχαν αποκτήσει μεγαλύτερη υποστήριξη από τους λαούς τους.

Παραμυθάδες της πολιτικής και γελωτοποιοί σε ταραγμένους καιρούς

«Δεν πειράζει άν χάσουμε μερικά νησιά, τα νησιά χάνονται και ξανακερδίζονται· το ζήτημα είναι να μη χάσουμε τη γλώσσα μας».

Η του Ζουράρεως επιχειρηματολογία δεν θα άξιζε ούτε καν ως αφορμή για σχολιασμό, άν ήταν μόνον μια παραδοξολογία, ειπωμένη απλά για να κερδηθούν δέκα λεπτά δημοσιότητας στον καναλόκοσμο και στον δύσοσμο βάλτο του ελληνικού διαδικτύου (και ιδίως, για να «κερδηθούν» μερικές χιλιάδες εξυπναδίστικα σχόλια στο twitter και στο facebook). Και είναι πια φανερό από προαγωγές πολιτευτών και διανομές θέσεων εξουσίας, ότι στα βιογραφικά των Ελλήνων πολιτικών, κυβερνώντων ή αντιπολιτευόμενων, ακόμη και το βρισίδι που προκαλούν και δέχονται μετρά πολύ θετικά. Όμως δεν είναι μεμονωμένη παραδοξολογία, αλλά μυτερή κορυφή ενός τεράστιου παγόβουνου. Αξίζει λοιπόν να ασχοληθεί κανείς με το παγόβουνο, όχι με την κορυφή του.

Πρώτα-πρώτα, η «τόλμη» να ξεστομίζει τέτοια πράγματα οποιοσδήποτε πολιτευόμενος - είτε έχει το «υψηλό φρόνημα» Έλληνα επαγγελματία πολιτικού, είτε εκτελεί αγγαρεία, δεξιός, αριστερός, κεντρώος ή ιδιόρρυθμος - σε καιρούς ταραγμένους, τόσο στον περίγυρό μας (βλέπε την αστάθεια της Ευρώπης και τις επισφαλείς εσωτερικές καταστάσεις ή τις αντιστρεφόμενες διακρατικές σχέσεις του δύσκολου ανατολικού μας γείτονα), όσο και στον κόσμο (βλέπε την αναστάτωση στην παγκόσμια σκακιέρα που φέρνει μαζί της η αναδυόμενη ακραία Δεξιά), έχει κάτι πολύ αλαζονικό και προσβλητικό. Προσβλητικό προς τις πολλές χιλιάδες νέων παιδιών, τα οποία, από την ανεργία ή από τους ανασφάλιστους μισθούς των εκατό και διακοσίων, βρίσκονται σ' αυτά τα νησιά σε ρόλο φύλακα «πρό των τειχών»· για μια ακόμη φορά, ακριβώς όπως έδειξε κάποτε ο Κροάτης συγγραφέας Μίροσλαβ Κρλέζα (Miroslav Krleža) πόσο συχνά συμβαίνει στην ιστορία, σε όσους τους έλαχε να ζούν όχι στα πλούσια και μεγάλα έθνη της Ευρώπης, αλλά στη μικρή και φτωχή περιφερειακή ζώνη της, στη Βαλκανική και στη Μεσόγειο, στα όρια της Ευρώπης και στις χώρες της οριακής Ευρώπης.

Χάννα Άρεντ: Γέννηση, άνθρωπος, κόσμος

Αντρέι Ρουμπλιόφ, Η Γέννηση (1405, Καθεδρικός Ναός του Ευαγγελισμού,

Κρεμλίνο, Μόσχα): Ο Παράδεισος μέσα στη σπηλιά

Το θαύμα που διασώζει τον κόσμο, την σφαίρα των ανθρώπινων υποθέσεων, από την αναμενόμενη, «φυσική» του κατάρρευση, είναι σε τελευταία ανάλυση το γεγονός της γέννησης, πάνω στο οποίο θεμελιώνεται οντολογικά η ικανότητα της πράξης. Είναι, με άλλους λόγους, η γέννηση των νέων ανθρώπων και το καινούργιο ξεκίνημα, η πράξη για την οποία είναι ικανοί χάρη στην γέννησή τους. Μόνον η ολοκληρωμένη βίωση αυτής της ικανότητας μπορεί να αποδώσει στις ανθρώπινες υποθέσεις πίστη και ελπίδα, τα δύο αυτά θεμελιώδη χαρακτηριστικά της ανθρώπινης ύπαρξης, τα οποία η ελληνική αρχαιότητα αγνόησε παντελώς, υποτιμώντας την διατήρηση της πίστης ως μια ασυνήθιστη και όχι πολύ σπουδαία αρετή και συμπεριλαμβάνοντας την ελπίδα μεταξύ των κακών της αυταπάτης μέσα στο κουτί της Πανδώρας. Αυτή ακριβώς η πίστη στον κόσμο και η ελπίδα για τον κόσμο βρίσκουν την πιο μεγαλειώδη και σαφή έκφρασή τους στα λίγα λόγια, με τα οποία τα Ευαγγέλια αναγγέλουν τα «καλά νέα» τους: «Παιδίον εγεννήθη ημίν».

 

Χάννα Άρεντ: Vita Activa (ελλ. έκδοση: Η Ανθρώπινη Κατάσταση, μετάφραση Στέφανου Ροζάνη, Γεράσιμου Λυκιαρδόπουλου, εκδ. «Γνώση», 1986)

  

Έκτακτες πελατειακές «παροχές» σε συνταξιούχους και άλλους ή εγγυημένο κατώτερο εισόδημα, μόνιμος θεσμός του κράτους πρόνοιας;

Στο δεύτερο μνημόνιο προβλέπεται άμεση νομοθέτηση από τη Βουλή του εγγυημένου κατώτερου εισοδήματος σε όλη την ελληνική επικράτεια. Ειδικά στο θέμα αυτό - και ανεξαρτήτως όλων των άλλων - κοινωνικά ευαίσθητο είναι το μνημόνιο και κοινωνικά αναίσθητη η παρούσα κυβέρνηση (όσο και η προκάτοχός της των Σαμαροβενιζέλων) που αρνείται ή καθυστερεί να ανακουφίσει κάπως τους ασθενέστερους των ασθενέστερων.

Γιατί αρνήθηκαν και αρνούνται «να ζυμώσουν», και, το πολύ-πολύ, «σαράντα μέρες κοσκινίζουν» με δήθεν πιλοτικές εφαρμογές; Είναι απλό. Διότι οι άνθρωποι που δικαιούνται αυτά τα στοιχειώδη, μεταξύ αυτών και οι πραγματικοί άνεργοι (το 90 % των πραγματικών ανέργων δεν λαμβάνουν επίδομα ανεργίας), συχνά δεν ψηφίζουν. Και σε κάθε περίπτωση, αυτοί δεν είναι ή δύσκολα γίνονται κομματικοί πελάτες. Ενώ οι συνταξιούχοι συνήθως ψηφίζουν.

Προτιμά λοιπόν η κυβέρνηση - όπως επιχείρησε και η προηγούμενη με το περιβόητο «κοινωνικό μέρισμα» σε συνταξιούχους «ειδικών μισθολογίων» κτλ - να δίνει έκτακτες, εφάπαξ παροχές στους δυνητικούς ψηφοφόρους, ώστε να τους δεσμεύει πελατειακά, δηλαδή «να της χρωστάνε χάρη» κάποιοι πολίτες, αντί να δημιουργήσει έναν αναγκαίο μόνιμο θεσμό του κράτους πρόνοιας.

Η «παροχή» δημουργεί δυνητικούς κομματικούς πελάτες. Ο μόνιμος θεσμός δεν «υποχρεώνει» κανέναν: Με την νομοθέτηση του γίνεται αυτομάτως ένα αυτονόητο του κράτους πρόνοιας και της δημοκρατίας.
Για τον ίδιο λόγο καθυστερεί - σκόπιμα ή από αδιαφορία, λίγο διαφέρει ως αποτέλεσμα - η υπεσχημένη στους πολίτες υποχρέωση να συνταχθεί περιουσιολόγιο. Με το περιουσιολόγιο συν καλό συντονισμό των φορολογικών βάσεων δεδομένων, που σημαίνει διαφανή εισοδηματικά και περιουσιακά κριτήρια, το ποιοί χρειάζονται πιο πολύ την στοχευμένη συνδρομή του κράτους πρόνοιας και ποιοί όχι, θα γίνει πιο διαφανές. Και όσο πιο διαφανές, τόσο πιο δύσκολο γίνεται το ψάρεμα πελατών και δυνητικών ψηφοφόρων μέσω αδιαφανών «παροχών» σε αδύναμους ή όχι και τόσο αδύναμους. 

Τίποτε παράδοξο. Το ελληνικό πελατειακό κράτος (που είναι κατά πρώτο λόγο παρεοκρατικό και επακόλουθο αυτού είναι ο κομματικός φεουδαρχισμός), έχει τεράστιες δυνάμεις αυτοσυντήρησης. Ποιοί δεν το ήξεραν;

Γ. Ρ.

Δύο άρθρα - της Κάθι Γουήκς και της Αλίσσα Μπατιστόνι (© Dissent Magazine): Βασικό εισόδημα εγγυημένο για όλους: κοινωνικά δίκαιο, οικολογικά ευεργετικό, πολιτικά καινοτόμο

Ζίγκμουντ Μπάουμαν: «Τριάντα χρόνια νεοφιλελεύθερης πολιτικής τούς έστρωσαν το δρόμο» - Το «κατεστημένο» είναι τώρα ιδανικός εχθρός για επίδοξους ισχυρούς ηγέτες

© Social Europe - Zygmunt Bauman: How Neoliberalism Prepared The Way For Donald Trump, 16.11.2016

 

Θυμάμαι ακόμη έντονα αυτά που όσο περνάει ο καιρός, όλο και λιγότεροι άνθρωποι μπορούν να θυμηθούν: Τα ονόματα που έδωσε έδωσε ο Νικίτα Χρουστσόφ στην ηθική τύφλωση και απανθρωπιά οι οποίες ήταν μέχρι τότε το σήμα κατατεθέν του σοβιετικού καθεστώτος, όταν αποφάσισε να εκθέσει και να καταδικάσει δημόσια τα εγκλήματά του για να αποτραπεί η επανάληψή τους: Τα αποκάλεσε «σφάλματα και παραμορφώσεις», που διαπράχθηκαν από τον Ιωσήφ Στάλιν στην πορεία της επιτυχημένης εφαρμογής μιας ουσιαστικά υγιούς, σωστής και βαθειά ηθικής πολιτικής.

 

[Τα κλειστά συστήματα πολιτικής σκέψης μπορούν να αναγνωρίζουν σφάλματα ηγετών, όχι όμως την αποτυχία και ακαταλληλότητά τους ως συστήματα]

Στις πολλές και πολύωρες ομιλίες του, ο Χρουστσόφ δεν βρήκε καμμιά ευκαιρία για να εκφράσει έστω και την παραμικρή υποψία ότι η πολιτική αυτή ίσως ήταν από την αρχή νοθευμένη και δηλητηριασμένη από κάποιου είδους ανισότητα, αναξιοπρέπεια και κακοήθεια, που εφόσον δεν αντιμετωπίστηκαν και δεν εξουδετερώθηκαν εντελώς, ήταν μοιραίο να οδηγήσουν στις θηριωδίες τις οποίες αυτός τώρα κατήγγειλε και στιγμάτιζε. Ο κανόνας του συστήματος παρουσιάστηκε από τον Χρουστσώφ  ως μαι σειρά από μεγάλα λάθη που διέπραξε ένας και μόνον άνθρωπος, το πολύ-πολύ με τη συνεργασία κάποιων άλλων, δηλαδή χρεώθηκε προσωπικά σε ένα ονοματεπώνυμο. 

Θυμάμαι επίσης έντονα, τις δημόσιες αντιδράσεις για τις αποκαλύψεις του Χρουστσόφ. Μερικοί άνθρωποι, λές και ήταν μεγαλωμένοι, ασκημένοι και ανεθραμμένοι υπό την αιγίδα του Σοβιετικού Υπουργείου Αλήθειας, συμμερίστηκαν αποδέχτηκαν τις διακηρύξεις που ερχόταν από ψηλά η μία μετά την άλλη, αν και όχι χωρίς κάποια υπολείμματα δυσαρέσκειας και ανησυχίας. Πιό πολλοί άνθρωποι έκλαψαν πικρά, θρηνώντας για δεύτερη φορά το ιστορικό δράμα της ζωής τους - αλλά αυτή τη φορά υποβαθμισμένο στην τάξη μεγέθους μιας (τυχαίας και σίγουρα ακούσιας) γκάφας και παράλειψης ενός ανθρώπου, ο οποίος στην ουσία ήταν αλάνθαστος, ηθικά ακέραιος και επιδίωκε έναν στόχο αναμφισβήτητα ευγενή. Αλλά οι περισσότεροι άνθρωποι γέλασαν, αν και η πίκρα που είχε αυτό το γέλιο ακούγονταν πάρα πολύ έντονα.

ΗΠΑ - Πενσυλβανία, ερημωμένη πρώην βιομηχανική περιοχή

Κοινωνική δικαιοσύνη στην Ελλάδα, 2008 - 2016 (Sustainable Governance Indicators - SGI)

Το προφίλ της χώρας, σύμφωνα με τη νέα μελέτη του 2016

   

Η Ελλάδα κατατάσσεται ως η χώρα της EE με τη χειρότερη επίδοση ως προς την κοινωνική δικαιοσύνη. Σε όλους τους επί μέρους δείκτες-κριτήρια που συνδιαμορφώνουν τον γενικό δείκτη μας, η χώρα κατατάσσεται ανάμεσα στις πέντε τελευταίες. Σε δύο από αυτούς τους δείκτες (πρόσβαση στην αγορά εργασίας και διαγενεακή δικαιοσύνη) καταλαμβάνει την τελευταία θέση. Στον ειδικό υποδείκτη της φετινής έκδοσης της μελέτης, που αφορά τα τα παιδιά και τη νεολαία, η Ελλάδα έρχεται στην 23η θέση, με βαθμολογία 4,37.
 Η κρίση είχε καταστροφικές επιπτώσεις σε ό,τι αφορά τη φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό. Τα μέτρα των πακέτων διάσωσης έχουν επιδεινώσει τα κοινωνικά προβλήματα που υπήρχαν ήδη πριν την κρίση. Το ποσοστό των ατόμων που απειλούνται από τη φτώχεια ή τον κοινωνικό αποκλεισμό παραμένει εξαιρετικά υψηλό: Τώρα πιά, το 35,7 % του συνολικού πληθυσμού αντιμετωπίζει τον κίνδυνο της φτώχειας ή του κοινωνικού αποκλεισμού (2015).

Το ποσοστό των παιδιών που αντιμετωπίζουν τον παραπάνω κίνδυνο είναι 37,8 % και των ηλικιωμένων 22,8 %. Από την άποψη της φτώχειας, το χάσμα μεταξύ των μεγαλύτερων σε ηλικία και των νέων έχει αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια. Οι νέοι πλήττονται σκληρότερα από τη φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό. Επιπλέον, το ποσοστό των παιδιών που ζουν κάτω από συνθήκες σοβαρής υλικής στέρησης έχει υπερδιπλασιαστεί: από το 10,4  % 2008 έχει φθάσει στο 25,7 % το 2015. 

→ Η μελέτη (pdf, αγγλικά): Social Justice in the EU – Index Report 2016 ←

Ντάνι Ρόντρικ: Παγκοσμιοποίηση και οικονομολόγοι - Μυστικά και ψέματα και πυρομαχικά για τους βαρβάρους

© Project Syndicate - Dani Rodrik: Straight Talk on Trade, 15.11.2016
 

Βαρύνονται και οι οικονομολόγοι με μέρος της ευθύνης για τη συγκλονιστική νίκη του Ντόναλντ Τραμπ στις προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ; Ακόμη και άν δεν μπορούσαν να τον σταματήσουν, οι οικονομολόγοι θα ασκούσαν μεγαλύτερη επίδραση στη δημόσια συζήτηση άν έμεναν πιο πιστοί στα διδάγματα της επιστήμης τους, αντί να γίνονται και αυτοί μαζορέτες της παγκοσμιοποίησης. 
Πριν από δυό σχεδόν δεκαετίες, όταν ήταν έτοιμο να εκτυπωθεί το βιβλίο μου Has Globalization Gone Too Far?, πλησίασα έναν πολύ γνωστό οικονομολόγο για να του ζητήσω αν ήθελε να γράψει κάτι υποστηρικτικό για το βιβλίο στο οπισθόφυλλό του. Στο βιβλίο εκείνο ισχυριζόμουν το εξής: ελλείψει μιας πιο συντονισμένης δράσης από κυβερνήσεις και κράτη, η υπερβολική παγκοσμιοποίηση θα εμβαθύνει τις κοινωνικές ανισότητες, θα επιδεινώσει τα προβλήματα κατανομής του πλούτου και θα υπονομεύσει τις κοινωνικές δυνατότητες εντός των χωρών. Τα επιχειρήματα αυτά του τότε, έχουν γίνει κοινά αποδεκτή σοφία τώρα.
Ο γνωστός οικονομολόγος είχε αντιρρήσεις. Είπε ότι δεν είχε πραγματικές διαφωνίες με όλη την ανάλυσή μου, ανησυχούσε όμως ότι το βιβλίο μου θα προμηθεύσει «πυρομαχικά στους βαρβάρους». Οι οπαδοί του οικονομικού προστατευτισμού θα χρησιμοποιήσουν τα επιχειρήματα του βιβλίου, τα σχετικά με τις αρνητικές πλευρές της παγκοσμιοποίησης, ως κάλυψη για το στενόμυαλο, εγωιστικό τους πολιτικό πρόγραμμα.

Μαρκ Μαζάουερ: Μεσοπόλεμος, φασισμός και κρίση των δημοκρατικών θεσμών σήμερα. Διαφορές & εντυπωσιακοί παραλληλισμοί

1. Σε άνοδο τώρα ιδέες που ταΐζουν το θηρίο

    

© The Financial Times - Mark Mazower: Ideas that fed the beast of fascism flourish today - The crisis of political institutions provides striking parallels with the 1930s, 6.11.2016

  

Ο ιστορικός Φριτς Στερν (Fritz Stern) βρέθηκε πρόσφυγας στις ΗΠΑ όταν πήραν την εξουσία οι Ναζί και με πρωτοποριακό τρόπο συνεισέφερε στη μελέτη της γερμανικής ιστορίας στη χώρα που τον φιλοξένησε. Πριν από το θάνατό του, την φετεινή χρονιά, για κάποιο χρονικό διάστημα προειδοποιούσε διαρκώς για τα σημάδια μιας αναζωπύρωσης του φασισμού. Και δεν μιλούσε για τη χώρα της καταγωγής του. 

Φασισμός στις ΗΠΑ; Ασφαλώς ο φόβος είναι υπερδιογκωμένος. Όμως πριν τον βάλουμε στην άκρη, ίσως πρέπει να αναλογιστούμε τι έχουμε μάθει γενικά για τον φασισμό, χάρις στο έργο του Στερν και άλλων.

Με μιά έννοια, είναι δύσκολο να βρεθεί παραλληλισμός μεταξύ της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης ή της Ιταλίας του Μουσολίνι και του κόσμου στον οποίο ζούμε τώρα. Κανείς δεν προπαγανδίζει ένα μονοκομματικό κράτος. Δεν βλέπουμε στοιχημένες ομάδες μελανοχιτώνων ή φαιοχιτώνων να διαδηλώνουν στους δρόμους. Δεν υπάρχουν βασιλόφρονες που προτιμούν να συμμαχήσουν με οποιονδήποτε για να μη κατρακυλήσει ο κόσμος στην άβυσσο του μπολσεβικισμού. Αν κάτι βρισκόταν πίσω από την άνοδο της ακροδεξιάς ήδη από τη δεκαετία του 1920, αυτό ήταν η σκιά της Ρωσικής Επανάστασης και ο φόβος κάποιων ότι θα εξαπλωνόταν. Μπορεί η σκιά που ρίχνει ο Βλαντίμιρ Πούτιν να είναι μεγάλη, όμως δεν είναι τόσο μεγάλη όσο ήταν εκείνη η σκιά. Η σημερινή Ρωσία είναι μέλος της διεθνούς κοινωνίας με έναν τρόπο που η Σοβιετική Ένωση του Λένιν δεν ήταν ποτέ. 

Είναι  λοιπόν τα πράγματα εντελώς διαφορετικά; Όχι, μη βγάζουμε συμπέρασμα τόσο γρήγορα. Ο Στερν, πριν πεθάνει, ήταν ανήσυχος για τη διαφθορά του δημόσιου διαλόγου και για το γεγονός ότι ζούμε σ' έναν κόσμο όπου τα πάντα έχουν γίνει απλώς γνώμη [και όχι αντικειμενική διαπίστωση]. Μάλλον ήταν διπλά θορυβημένος για τις επιπτώσεις του Twitter και για την εξάπλωση ακόμη και στα συμβατικά Μέσα Ενημέρωσης των θεωριών συνωμοσίας, οι οποίες προηγουμένως κυκλοφορούσαν μόνον σε στο περιθώριο.

Ambrogio Lorenzetti: Αλληγορία της κακής διακυβέρνησης (Σιένα, 1338-1340)

Το επόμενο τρόπαιο της Άκρας Δεξιάς θα είναι η Γαλλία; Η πανουργία των δεξιών λαϊκιστών και η ανοησία της νεοφιλελεύθερης Δεξιάς

του Βόλφγκανγκ Κοβάλσκυ
  
© Social Europe - Wolfgang Kowalsky: The French Right Might Pave The Way For The Extreme Right: Sleepwalking Towards Frexit, 29.11.2016

 
Μια απαισιόδοξη και πολύ βαρύνουσα για τον μέλλον της ΕΕ πρόβλεψη ενός πολιτικού συμβούλου της Ευρωπαϊκής Συνομοσπονδίας Συνδικαλιστικών Ενώσεων. Αφορά τα πιθανά ερχόμενα στην γαλλική πολιτική με τις προεδρικές εκλογές το 2017. Θυμίζει άλλες προβλέψεις, εκείνες που το μεγάλο πλήθος των «ειδημόνων», μέχρι την εκλογή Τραμπ στις ΗΠΑ, θεωρούσε απίθανο να επαληθευτούν. Αλλά τί βλέπουμε εκ των υστέρων; Εδώ και μερικά χρόνια, οι αποφάσεις των εκλογέων σε χώρες της Δύσης συνήθως επαληθεύουν τη μία μετά την άλλη, στη σειρά, αυτές τις «αιρετικές» και δυσάρεστες προβλέψεις. Μοναδικές εξαιρέσεις, τελευταία, η εκλογή προέδρου στην Αυστρία και κυβέρνησης στη Βάδη-Βυρτεμβέργη. Και στις δύο αυτές περιπτώσεις συρρικνώθηκαν άγρια, όπως αλλού, τα καθιερωμένα Χριστιανοδημοκρατικά και Σοσιαλδημοκρατικά κόμματα. Όμως εκεί, εν μέσω μεγάλης αναταραχής στις εκλογικές συμπεριφορές, το αντίπαλο δέος στην Ακροδεξιά δεν «ενσαρκώθηκε» σε νεοφιλελεύθερο δεξιό ή σε φιλελεύθερο Σοσιαλδημοκράτη, αλλά στη μέν μια περίπτωση σε παλαίμαχο ηγέτη των Πρασίνων και στην άλλη σε δημοφιλή Πράσινο πολιτικό με «λαϊκό προφίλ», που κρατά αποστάσεις ασφαλείας από τα φθοροποιά στερεότυπα και τα target group της πολιτισμικής Αριστεράς. Κάτι δεν σημαίνει και αυτό, σήμερα, για τη διαφορά του να είσαι εντός και του να είσαι εκτός των (ποικίλων) πολιτικών ελίτ, ως προϋπόθεση δυνατότητας για ηγεμονία; Ή μήπως όχι;

Γ. Ρ.

Ο φορέας των «αφεντικών» της Γαλλίας, δηλαδή η ομάδα των εργοδοτικών λόμπι η ονομαζόμενη και Medef (Mouvement des Entreprises de France), είχε για πολύ καιρό τη φήμη ότι είναι ο πιο ηλίθιος του είδους του σε όλο τον κόσμο. Σήμερα, η Δεξιά του γαλλικού πολιτικού συστήματος προσπαθεί να της πάρει αυτή την πρωτιά. 
Ακόμη και μια επιπόλαιη ανάλυση του δημοψηφίσματος της Brexit και των εκλογών στις ΗΠΑ, δείχνει ότι τώρα, οι χαμένοι της αχαλίνωτης παγκοσμιοποίησης και της αναρχούμενης ψηφιοποίησης ανταποδίδουν τα χτυπήματα. Το εκκρεμές που κινήθηκε προς τον νεοφιλελευθερισμό τις τελευταίες δεκαετίες, τώρα κινείται προς την αντίθετη κατεύθυνση. Η φράση του Τραμπ «οι εγκαταλειμμένοι  άνδρες και γυναίκες της χώρας μας τώρα θα πάψουν να είναι εγκαταλειμμένοι» ειπώθηκε για «να αποτίσει φόρο τιμής» σ' εκείνα τα λαϊκά στρώματα των ΗΠΑ που αισθάνονται να απειλούνται από την παγκοσμιοποίηση και την ψηφιοποίηση χωρίς να αποζημιώνονται κατά κανέναν τρόπο. Απευθυνόταν στη «Ζώνη της Σκουριάς», στα 3,5 εκατομμύρια οδηγούς φορτηγών που έχουν τρομοκρατηθεί από τις προβλέψεις για όλο και μεγαλύτερη αυτοματοποίηση στα μέσα μεταφοράς, για ρομποτική επανάσταση και για ταξί χωρίς οδηγούς, καθώς και σ' αυτούς που έχουν απομείνει αβοήθητοι σε περιοχές όπου η αποβιομηχάνιση πάει να γίνει ολοκληρωτική. Σύμφωνα με τον Στίγκλιτς, το κακοσχεδιασμένο Κεϋνσιανό πακέτο αναζωογόνησης της οικονομίας που υποσχέθηκε ο Τραμπ θα βοηθήσει στη δημιουργία κάποιων θέσεων εργασίας και έτσι θα ανακουφίσει μερικούς από τους ανθρώπους που έχουν μείνει αβοήθητοι.