Πίσω από τα αποτυχημένα κράτη υπάρχουν δυσαρμονικές κοινωνίες. Τι μας λέει ο Βαγγέλης Γιακουμάκης;

Η τζάμπα «μαγκιά» ξεσπά πάντα στους πιο αδύνατους. Οι τζάμπα «μάγκες» γαυγίζουν από απόσταση ασφαλείας τους ισχυρούς, αλλά ποδοπατούν εκ του ασφαλούς τους αδύναμους. Αυτό, το γενικευμένο bullying, είναι το μυστικό της δύσμορφης κοινωνίας και το κρατά καλά κρυμμένο.
       

Όποιος ψάχνει πίσω από οικονομικά στοιχεία και στεγνούς αριθμούς, πίσω από πολιτικές μεγαλεπήβολες και αποτυχημένες, πίσω από πολιτικά προγράμματα της πυρκαγιάς που έπεισαν τόσες φορές τις πλειοψηφίες, πίσω από επιθετικότητα εναντίον των Άλλων (πάντα οι άλλοι φταίνε...), πίσω από αλαζονικές θριαμβολογίες και υπερφίαλες υποσχέσεις δεκαετιών, βρίσκει και πράγματα που δύσκολα περιγράφονται με λόγια: τόσο ζωντανά, ώστε μυρίζουν αίμα, τόσο σκληρά, ώστε το δάκρυ και τον ιδρώτα δεν μπορεί να τα κρύψει η συνήθης εγωιστική νεοελληνική ευχή «σημασία έχει να περνάμε καλά, προπάντων». 

Λέγεται συχνά, πως η κρίση δεν είναι μόνον οικονομική και πολιτική, ούτε μόνον αποτυχία των «ηγεσιών», πολιτικών και οικονομικών, αλλά και κρίση αξιών, νοοτροπιών, αποτυχία του πώς πορεύτηκαν και πορεύονται κάποια κοινωνικά σύνολα στη ζωή τους (και όχι μόνον σ' αυτή τη χώρα). 
Ασφαλώς οι αξίες είναι των ελίτ, αυτές έχουν την εξουσία να τις ορίζουν. Και να τις διαδίδουν: με το ναρκισσισμό τους, με την επιδειξιομανία και το lifestyle τους, με τα Μέσα Ενημέρωσής τους. Όμως οι λοιποί, οι απλοί πολίτες, έχουμε (ή θα έπρεπε να έχουμε) τη δύναμη και την αυτοεκτίμηση για να αξιολογούμε, να κρίνουμε και να δεχόμαστε ή να απορρίπτουμε τις αξίες των ελίτ, πόσο μάλλον των αποδεδειγμένα παρακμιακών.

Στο αποτυχημένο κράτος αντιστοιχεί μια δυσαρμονική, δύσμορφη κοινωνία. Εκτός των άλλων, δεν θέλει να κυττάξει στον καθρέφτη: Δεν θέλει να δεί τη σκληρή ανισότητα μέσα στους κόλπους της, που η ίδια τη δημιουργεί και την κρύβει υποκριτικά πίσω από τις υπαρκτές ευθύνες άλλων. Δεν θέλει να σκεφτεί και ξανασκεφτεί, γιατί τόσο πολλά μέλη της εκτιμούν ή και λατρεύουν, στην πολιτική (εγχώρια ή διεθνή) και στην καθημερινότητα, το συγκρουσιακό ως ηθική και αισθητική, τον τσαμπουκά ως αυτοεπιβεβαίωση, την παράλογη επιθετικότητα, τη «μαγκιά» που έχει μπροστά τη λέξη τζάμπα. Αυτά δεν είναι ξένα σώματα σε υγιή οργανισμό. Και παρ' όλη την ανέξοδη σκληράδα, στην οποία έχει χρόνιο εθισμό, η κοινωνία αυτή δεν θέλει ν' ανοίγει καυγάδες με την υποκρισία και με τους υποκριτές.

    

Η τζάμπα «μαγκιά» ξεσπά πάντα στους πιο αδύνατους. Οι τζάμπα «μάγκες» γαυγίζουν από απόσταση ασφαλείας τους ισχυρούς, αλλά ποδοπατούν εκ του ασφαλούς τους αδύναμους. Το γενικευμένο bullying, ο μικρός και οικείος φασισμός, είναι ένα από τα ένοχα μυστικά της δυσαρμονικής και δύσμορφης κοινωνίας και το κρατά καλά κρυμμένο. Τα ξέρει όλα και κάνει πως δεν ξέρει. Κρατά ασπίδα, πίσω από την οποία αναπαράγει τον εαυτό της χωρίς να αλλάζει. Εξασφαλίζει ανοσία, γιατί είναι σκληρά εγωιστική και οι εγωιστές δεν θέλουν να τους δεσμεύει το «να φέρεστε στους άλλους όπως θα θέλατε να φέρονται σε σας οι άλλοι» (Ευαγγέλιο κατά Λουκάν, 6, 31-36) ή η κατηγορική επιταγή του Καντ: «να θέλεις να πράττεις με τέτοιο τρόπο, ώστε οι αρχές της πράξης σου να μπορούν να εφαρμοστούν ως νόμος καθολικής ισχύος».  
«O καθένας είναι άξιος της τύχης του», αυτό το «πιστεύω» είναι πολύ δυνατό στη σημερινή ελληνική κοινωνία. Με τέτοια πραγματική «επικρατούσα θρησκεία», μην περιμένεις αλληλεγγύη: αυτό είναι το κουκούλι. που μέσα του ήδη μεγαλώνει η προνύμφη του φασισμού. Απέναντί του, το θλιμμένο βλέμμα του Βαγγέλη ήδη μας ρωτά «με ποιον είστε;». Με τον Βαρραβά φυσικά...

Καλό ταξίδι Βαγγέλη Γιακουμάκη. Με τα βάσανα που πέρασες και με την τελική πράξη του δράματος, που δεν έπρεπε να ήταν στο δικό σου ρόλο, έγραψες σαν αόρατο χέρι τη γραφή στον τοίχο: Μανή, θεκέλ, φάρες. Ζυγιστήκαμε, μετρηθήκαμε, βρεθήκαμε λειψοί - και θα δούμε άν και ποιός θα γλυτώσει εμάς απ' αυτή τη Βαβυλώνεια αιχμαλωσία.*

Ωστόσο, Βαγγέλη, αυτή τη χάρη στους τζάμπα «μάγκες» δεν έπρεπε να την κάνεις. Δεν την άξιζαν. Ούτε εμείς οι λοιποί: έπρεπε να ξέραμε με τι έχουμε να κάνουμε, δική μας η ευθύνη, δεν έπρεπε να την αναλάβεις.

   

Ποιός μιλάει για νίκες;

Ν' αντέχεις: αυτό είναι το πάν

(Rainer Maria Rilke, Requiem για τον Βόλφ κόμητα του Κάλκρόιτ)

Γ. Ρ.  

* Η Βαβυλώνεια Αιχμαλωσία και η πτώση της Βαβυλώνας

Ο Βαλτάσαρ, πρίγκηπας και διάδοχος της Βαβυλώνας, αναπλήρωνε τον πατέρα του, τον βασιλιά Ναβουχοδονόσορα (ο πατέρας έλειπε σε ταξίδι για δουλειές). Ο πρίγκηπας παρέθεσε στα ανάκτορα μεγάλο δείπνο με τρικούβερτο γλέντι σε χίλιους μεγιστάνες του (Δανιήλ, κεφ. Ε΄). Στο γλέντι, κατά θαυμαστό τρόπο, εμφανίστηκε ενώπιον των συνδαιτημόνων ένα ανθρώπινο χέρι που έγραψε στον τοίχο της αίθουσας παράξενες και ανεξήγητες λέξεις. 

     
Το γεγονός συνετάραξε τον πρίγκηπα, διότι δεν μπορούσε καν να τις διαβάσει. Τότε κλήθηκε για να τις ερμηνεύσει ο προφήτης Δανιήλ, που παρεπιδημούσε στη Βαβυλώνα (είμαστε στην εποχή της Βαβυλώνειας αιχμαλωσίας). Ενώπιον όλου του μεγάλου συμποσίου, ο προφήτης εξήγησε τη γραφή που χαράχθηκε στον τοίχο. Ήταν τρείς λεξεις: «Μανή, θεκέλ, φάρες» (Δαν. 5, 25), και σήμαιναν:
Μανή: μετρήθηκες.
Θεκέλ: ζυγίστηκες και βρέθηκε λειψός.
Φάρες: διαιρέθηκε η βασιλεία σου

Ρέμπραντ - Ο Βαλτάσαρ βλέπει τη γραφή στον τοίχο

Παρ' όλο που ο Βαλτάσαρ πίστεψε τον Δανιήλ, δεν μετανόησε. Είχε το γλέντι και ανέβαλε τις αποφάσεις για την επόμενη. 

Όμως το αύριο δεν ήλθε ποτέ. Την ίδια νύχτα έγινε ανακτορικό πραξικόπημα και τον σκότωσαν οι ίδιοι οι υπηρέτες του.

Όπως έγραψε ο Χάϊνριχ Χάϊνε στο ποίημα «Βαλτάσαρ» (και ο Ρόμπερτ Σούμαν το έκανε όμορφο τραγούδι):

  
«Belsazar ward aber in selbiger Nacht
Von seinen Knechten umgebracht».
  
«Την ίδια νύχτα, τον Βαλτάσαρ
Υπηρέτες δικοί του τον σκότωσαν»
  

Το πρωί, οι Μήδοι και οι Πέρσες κατέλαβαν τη Βαβυλώνα σχεδόν αμαχητί· το βασίλειο του Ναβουχοδονόσορα και του Βαλτάσαρ το πήρε ο Δαρείος.
Και η ιστορία συνεχίστηκε. Χωρίς τον Βαλτάσαρ.

(για την αντιγραφή, Γ. Ρ.)

O Δανιήλ εξηγεί τη γραφή στον Βαλτάσαρ - εικόνα σε μια μικρή εκκλησία στη Χαβάη

Robert Schumann/Heinrich Heine - Belsazar, op. 57 (Vox Populi, youtube)