Η «φυγή προς τα εμπρός» και η προγραμματική ανεπάρκεια του ΣΥΡΙΖΑ. Για την κριτική παρέμβαση Λαπατσιώρα, Μηλιού, Σωτηρόπουλου.

Η επικριτική παρέμβαση των Σπύρου Λαπατσιώρα, Γιάννη Μηλιού και Δημήτρη Π. Σωτηρόπουλου (Mόνη διέξοδος η φυγή προς τα εμπρός!) για τη μεταβατική συμφωνία της 20ής Φεβρουαρίου μεταξύ της ελληνικής κυβέρνησης και των εταίρων της ευρωζώνης, έχει ιδιαίτερο βάρος όχι μόνον επειδή ο Γ. Μηλιός κατέχει τη θέση του Υπεύθυνου Οικονομικής Πολιτικής του ΣΥΡΙΖΑ, αλλά και γιατί φιλοδοξεί να είναι (και είναι) τεκμηριωμένη – σε αντίθεση με άλλες κριτικές.
Συγκεκριμένα:
1. Οι επικρίνοντες αναφέρονται στην «ελλιπή προετοιμασία» και σε «αντιφατικές τακτικές» εκ μέρους της ελληνικής πλευράς, καθώς και για «απουσία σοβαρού σχεδίου που να στηρίζεται σε αριθμούς και ανάλυση». Τονίζουν ότι «ακόμη και στο Παράρτημα που δημοσίευσε το ΥΠΟΙΚ ως τεχνική σύνοψη, φαίνεται το επιφανειακό επίπεδο». 

Για την απουσία σοβαρού σχεδίου και τις αντιφάσεις, η διαπίστωση είναι σε μεγάλο βαθμό σωστή, ωστόσο θα 'πρεπε άραγε η ευθύνη να καταλογίζεται στο ΥΠΟΙΚ και στον Γιάνη Βαρουφάκη; Στην πραγματικότητα πίσω από τη «διαπραγμάτευση χωρίς σχέδιο», ιδιαίτερα την αδυναμία αντιπροσφοράς από την αρχή της διαπραγμάτευσης (ως “trade off”) ισοδύναμων και κοστολογημένων μεταρρυθμιστικών μέτρων, δημοσιονομικά ουδέτερων ή επωφελών, αλλά με σαφές φιλολαϊκό κοινωνικό πρόσημο, βρίσκονται οι κραυγαλέες προγραμματικές ελλείψεις του ΣΥΡΙΖΑ που έχουν ήδη επισημανθεί εδώ και πολύ καιρό. 

Η ευθύνη γι' αυτές είναι συλλογική, των αρμόδιων οργανων του ΣΥΡΙΖΑ (στο μέτρο που αναλογεί, είναι και του ίδιου του Γ. Μηλιού λόγω της θέσης του). Ασφαλώς όχι του Γ. Βαρουφάκη, ο οποίος, εφόσον βρέθηκε μπροστά σε προγραμματικά χάσματα και ανεδαφικές διακηρύξεις bonne pour l' Orient, ήταν μάλλον αναγκασμένος να αυτοσχεδιάσει.

2. Για την «επικοινωνιακή διαχείριση», οι επικριτές έχουν επίσης δίκιο – απολύτως για το αρχικό «οπερετικό επεισόδιο» μεταξύ Γιάνη Βαρουφάκη και Γερούν Ντάϊσεμπλουμ. Το επεισόδιο αφαίρεσε με μιάς διαπραγματευτική ισχύ απο την ελληνική πλευρά, και μάλιστα πολλή. Δυστυχώς ο υπερτονισμός του «επικοινωνιακού» στοιχείου (με την έννοια του «πολιτικού περιτυλίγματος» - και όχι του επικοινωνιακώς πράττειν) συνεχίστηκε, με παράπλευρη επίπτωση μια «λαϊφστυλική» εικόνα για την ελληνική πλευρά, εικόνα καθόλου ευνοϊκή, ιδιαίτερα όταν εκπροσωπείς μια χώρα με αρκετούς πολύ πλούσιους πολίτες, ωστόσο αναγκασμένη να προσφύγει σε δανειστή τελευταίας καταφυγής, και ένα αποτυχημένο κράτος. 

Η «επικοινωνιακή διαχείριση», σημείο σύγκλισης πολύ διαφορετικών ελληνικών (και όχι μόνον) κυβερνήσεων, εδώ και δεκαετίες παράγει πάντα το ίδιο αποτέλεσμα: αναξιοπιστία «προς τους έξω», όμως στο τέλος, έστω και με καθυστέρηση, αναξιοπιστία και προς τους πολίτες της χώρας.

3. Ότι η κυβέρνηση δεν είχε σταθερή τακτική διαπραγμάτευσης «και φυσικά στην ίδια συνάντηση ακόμη και σε μη έμπειρους παρατηρητές φάνηκε ότι δεν υπάρχει και ομάδα ισότιμων κυβερνητικών μελών στη διαπραγμάτευση», είναι επίσης σωστό. Η διαπραγμάτευση έμοιαζε όντως με «show Βαρουφάκη». Αυτό όμως έχει σχέση με τον αναγκαστικό αυτοσχεδιασμό που επισημάνθηκε στο (1). Θα μπορούσε πάντως να αποφευχθεί εν μέρει, άν εμπλέκονταν περισσότερο στη διαπραγμάτευση και οι άλλοι ικανοί οικονομολόγοι του ΣΥΡΙΖΑ. Την εικόνα αυτή διόρθωσε κάπως η εμπλοκή του πρωθυπουργού, στο μέτρο που έγινε (κυρίως με την τηλεφωνική επικοινωνία Μέρκελ - Τσίπρα και με τις συναντήσεις Τσίπρα με τον Ιταλό πρωθυπουργό και με τον Αυστριακό καγκελάριο).
4. Η «επαναφορά στην ημερήσια διάταξη προγραμματικών δεσμεύσεων για αναδιανομή εισοδήματος και ισχύος προς όφελος των δυνάμεων της εργασίας, για ανοικοδόμηση του κοινωνικού κράτους, για δημοκρατία και συμμετοχή», «η ριζική μεταρρύθμιση του φορολογικού συστήματος» και το «εσωτερικό “μνημόνιο για τον πλούτο”, με παράλληλη βελτίωση των όρων ζωής των λαϊκών τάξεων», είναι καλές και άγιες επισημάνσεις και ευχή είναι να γίνουν καθοδηγητικές αρχές διαρκούς εφαρμογής. Εντούτοις: (α) Δεν ήταν και τόσο σαφής προγραμματικά αυτή η δέσμευση, και (β) όταν ο αριστερός ΣΥΡΙΖΑ επιλέγει την κυβερνητική συνεργασία με τους δεξιούς ΑΝΕΛ δεν είναι και τόσο προφανές ότι έχει αυτά ως πρώτη προτεραιότητα. Δυστυχώς. 
Ωστόσο αυτή η επιλογή συμμαχιών είναι γεγονός τετελεσμένο για το ορατό μέλλον και ο δρόμος που υποδεικνύουν οι Λαπατσιώρας, Μηλιός και Σωτηρόπουλος δεν είναι μεν κλειστός, αλλά η πορεία προς αυτόν χρειάζεται ταχεία προγραμματική ωρίμανση και κυρίως κυβερνητικές και νομοθετικές πράξεις. 

   
Συνοπτικά:

Σε καίρια σημεία οι Λαπατσιώρας, Μηλιός και Σωτηρόπουλος έχουν δίκιο ως προς τα «τυπικά». Ωστόσο, παίρνουν το λόγο ως Επιμηθείς: γι' αυτά τα πράγματα, ο επίδοξος κυβερνήτης φροντίζει να είναι προετοιμασμένος πολύ πριν αναλάβει καθήκοντα και μάλιστα έχοντας ήδη ενημερώσει με διαφάνεια τους ψηφοφόρους. 

Οι παρατηρήσεις των επικριτών, στην ουσία αναδεικνύουν την προγραμματική ανεπάρκεια του ΣΥΡΙΖΑ και διαπιστώνουν την «απουσία σοβαρού σχεδίου που να στηρίζεται σε αριθμούς και ανάλυση» - κάτι που όντως θύμιζε την «προγραμματική βρεφονηπιακή χαρά» των παλιών ξεχασμένων «Ζαππείων» της ΝΔ. Όμως για την ανεπάρκεια αυτή δεν φταίει ο ΥΠΟΙΚ. Αντίθετα, καταλογίζεται εν μέρει και σε όσους είχαν σχετική αρμοδιότητα και ευθύνη  – στο μέτρο που τους αναλογεί.
Όπως έλεγε και ο Γέρο-Πιστός στη «Λαίδη και τον Αλήτη», «έπρεπε να το είχα καταλάβει». Έγκαιρα. Άραγε δεν το είχαν καταλάβει; Ή μήπως το είχαν καταλάβει, ωστόσο σιωπούσαν για «λόγους τακτικής»; 

Άν ισχύει το τελευταίο, είναι κάτι που χρειάζεται εξαντλητική συζήτηση: θέτει το ακανθώδες ζήτημα των σχέσεων μεταξύ των ιδεατών, διακηρυκτικών αρχών μιας γενικά και αόριστα «ριζοσπαστικής αριστερής πολιτικής» και των εργαλείων από «σκληρό πολιτικό μέταλλο», που οικοδομούν τις συγκεκριμένες οικονομικές πολιτικές, τις διαφορετικές επιλογές διαχείρισης του κράτους και τα διαφορετικά Κοινωνικά Συμβόλαια.

Γιώργος Β. Ριτζούλης

 

Υ.Γ.: Τόσο ως προς το προγραμματικό πρόβλημα του ΣΥΡΙΖΑ, όσο και ως προς τις ενδοκομματικές πολιτικές διαφοροποιήσεις, δεν πρέπει να αδικούμε τους καθηγητές Λαπατσιώρα, Μηλιό και Σωτηρόπουλο: είναι σαφές ότι στη διάρκεια των 3-4 προηγουμένων χρόνων, το «προφίλ» και των τριών στη διαλογική αντιπαράθεση εντός αυτού του κόμματος ήταν αρκετά σαφές και διακριτό.
Το φάσμα των απόψεων εντός του ΣΥΡΙΖΑ ήταν και είναι πολύ μεγάλο από προγραμματική σκοπιά. Οι 3 καθηγητές είχαν σαφές στίγμα που συνοψίζεται σε μια πολιτική εσωτερικής, ενδοελλαδικής αναδιανομής με φιλολαϊκό πρόσημο, με σαφή δέσμευση για παραμονή στη ζώνη του ευρώ, με σαφείς αποστάσεις από τις «σκληρές αντιμνημονιακές ΕΑΔΕ» και τις εθνικιστικές εξάρσεις γερμανοφάγων και άλλων λωτοφάγων.
Οι 3 επικριτές κινήθηκαν πάντα μέσα σε μια αλληλέγγυα πολιτική κατεύθυνση αντιμετώπισης της ευρωπαϊκής κρίσης. Με βασική αρχή όπως σκιαγραφήθηκε από τον Χάμπερμας: «όχι σε πλαστές γραμμές αντιπαράθεσης κατά μήκος εθνικών συνόρων» που βάζουν τα ευρωπαϊκά έθνη το ένα αντιμέτωπο του άλλου, αλλά «διάκριση αφενός των θυμάτων και αφετέρου των κερδισμένων ή διασφαλισμένων από την κρίση», με βάση την ένταξη σε κοινωνικές τάξεις και κοινωνικά στρώματα, ανεξάρτητα από σύνορα και εθνική προέλευση».
Ωστόσο, ανεξάρτητα από τη στάση και τη συνεισφορά των τριών κριτικών (επαρκή ή μη, ανάλογα πως κρίνει ο καθένας), το υπαρκτό αποτέλεσμα στα προγραμματικά πράγματα του ΣΥΡΙΖΑ είναι αυτό που φάνηκε στις εκλογές. Παρά την κάποια βελτίωση σε σχέση με το 2012, έχουν ακόμη πολλή απόσταση να διανύσουν στο δρόμο προς «ένα σοβαρό σχέδιο που να στηρίζεται σε αριθμούς και ανάλυση».

Ο προσωπικός ιστότοπος του Γιάννη Μηλιού

  
Mόνη διέξοδος η φυγή προς τα εμπρός! 

Κείμενα του Γιάννη Μηλιού στον ιστότοπο Μετά την Κρίση:
   

Ο ακραίος χαρακτήρας του Ελληνικού νεοφιλελευθερισμού εντός της Ευρωζώνης  
   

Μεγάλη αναταραχή, επισφαλής κατάσταση  

"Εργατική τάξη και μεσαίες τάξεις: Ταξική θέση και ταξική τοποθέτηση", περιοδικό "Θέσεις", τεύχος 99, Απρίλιος - Ιούνιος 2007).  

 

Για την προγραμματική ανεπάρκεια του ΣΥΡΙΖΑ - στον ιστότοπο Μετά την Κρίση:

«Έξω πάμε καλά». Μέσα;

Νέο Κοινωνικό Συμβόλαιο ή παλιά πολιτική;

Διακυβέρνηση σε εποχή ισχνών αγελάδων
 

Ποιά πολιτική απευθύνει ο ΣΥΡΙΖΑ στην κοινωνία; Λάθος προτεραιότητες ;

Η Ελληνική κρίση μέσα στην Ευρωπαϊκή. Είμαστε ακόμα ζωντανοί

Πότε θα μιλήσουμε για την επανεκκίνηση της οικονομίας
 

Τοπίο στην ομίχλη

Α. Λιάκος - Αναζητώντας ένα νέο «εμείς» στη μεταμνημονιακή εποχή