Χθες κερδισμένοι, σήμερα απογοητευμένοι που απωθούν την αποτυχία. Μεταδοτική δυσθυμία απλώνεται στη χώρα

1. Φόροι, φόροι...  Δηλαδή: Λίγοι φόροι τότε, στην άνοδο, πολλοί φόροι τώρα, στην πτώση

To φορολογικό αδιέξοδο, που τόσο συχνά επισημαίνουν σχολιαστές στα ΜΜΕ, είναι απλά μια ψηφίδα του όλου αδιεξόδου. Και ασφαλώς δεν είναι η μεγαλύτερη. Η μακράν μεγαλύτερη είναι ασυζητητί η ανεργία. Αλλά ποιός νοιάζεται στη χώρα αυτή για τους συνήθης προμηθευτές του εμπορεύματος που λέγεται εργασία, ιδιαίτερα όταν επιχειρούν να το πουλήσουν στην αγορά του ιδιωτικού τομέα;
Εν πάσει περιπτώσει, το αδιέξοδο ως όλον μπορεί να συνοψισθεί με δυό σημεία: ως αποτυχημένο Κοινωνικό συμβόλαιο και αποτυχημένο παραγωγικό μοντέλο. Αποτυχημένα ήταν και τα δύο πολύ προ της κρίσης. 'Ομως η κρίση έβγαλε την αποτυχία από τη λανθάνουσα κατάσταση και την εξέθεσε σε κατάσταση ολοφάνερης «λαμπρότητας». Ποιοί την βλέπουν όμως καταπρόσωπο; Ποιοί αντέχουν να την αντικρύσουν με την αληθινή της μορφή, ως την αποτυχία που συνέβη πραγματικά στην Ελλάδα της μεταπολιτευτικής περιόδου;
Ακραία εκδήλωση, μετά το 2010, είναι το πώς κατανέμονται τα βάρη της κρίσης στις διαφορετικές ομάδες της κοινωνίας.

Πετάει η γάτα, όταν πεθάνει... Όπως ο μισθωτός με μπλοκάκι, τώρα άνεργος, 

δηλαδή νεκρός ως μισθωτός, φορολογείται τεκμαρτώς

«Με το δικό μας μοντέλο δημοκρατίας δεν βρήκαμε την τελική λύση για όλες τις εποχές - Ωστόσο, η αρχή της αντιπροσώπευσης έχει πολύ μέλλον μπροστά της»

Το Β΄ μέρος της συνέντευξης του Γιαν-Βέρνερ Μύλλερ στην εφημερίδα Die Zeit του Αμβούργου, με θέμα τον λαϊκισμό, τους πολέμιούς του και τα διαφορετικά μοντέλα δημοκρατίας.

  

→ Το πρώτο μέρος της συνέντευξης:  Γιαν-Βέρνερ Μύλλερ: Πώς τρέφουν τον λαϊκισμό οι μή λαϊκιστές πολιτικοί και η τεχνοκρατική πολιτική

«Οι λαϊκιστές ξέρουν πώς να δημιουργούν κοινότητα»  

ZEIT Wissen:  Πρόσφατα, μια μελέτη κατέληξε στο συμπέρασμα ότι συχνά, μετά από οικονομικές κρίσεις ακολουθούν εκρήξεις δεξιού λαϊκισμού. Υπάρχουν καιροί που κάνουν ευκολότερο το πολιτικό παιχνίδι των λαϊκιστών; 

Müller: Αυτές οι οικονομίστικες ερμηνείες μου φαίνονται πολύ ανεπαρκείς. Είναι ενδιαφέρον το εξής: ειδικά στις χώρες που έχουν πληγεί περισσότερο από την κρίση της ζώνης του ευρώ, δεν υπάρχουν μεγάλες επιτυχίες των λαϊκιστών: ούτε στην Ιρλανδία, ούτε στην Πορτογαλία, ούτε στην Ισπανία [κατά τα λεχθέντα προηγουμένως], ούτε καν στην Ελλάδα - με την εξαίρεση που ανέφερα. 

ZEIT Wissen:  Καλή επισήμανση
Müller: Θα μπορούσαμε λοιπόν να πούμε, ότι το ζήτημα δεν είναι η αντικειμενική οικονομική κατάσταση, αλλά οι φόβοι. Γι' αυτό το λόγο, οι χώρες που έχουν το φόβο ότι θα χάσουν κάποια από αυτά που έχουν, είναι οι βόρειες χώρες της ΕΕ. Αλλά ακόμη και αυτό σε μερικές περιπτώσεις δεν είναι υποστηρίξιμο. Για παράδειγμα, στην Αυστρία και τη Γαλλία ο λαϊκισμός υπάρχει πολύ πριν την κρίση της ζώνης του ευρώ. 
   
ZEIT Wissen: Τι συμβαίνει λοιπόν;  
Müller: Νομίζω ότι υπάρχουν τρία σημεία που παίζουν ρόλο: πρώτον, όταν υπάρχουν καταστάσεις στις οποίες πολλοί άνθρωποι αισθάνονται πραγματικά αποκλεισμένοι από την πολιτική διαδικασία και κάποιος τους πεί «εγώ θα σας λογαριάζω». Όπως ακριβώς έκαναν ο Τσάβες και Ερντογάν. Ως προς αυτό, ο λαϊκισμός καταδεικνύει ένα πρόβλημα. Το ίδιο ισχύει και για την Αυστρία: Ο [παλιός ηγέτης των δεξιών λαϊκιστών, που δεν ζεί σήμερα] Γέργκ Χάιντερ (Jörg Haider) είχε πολλά επιχειρήματα με το μέρος του όταν έλεγε, «μια στιγμή, τι συμβαίνει εδώ»; Στην παλιά μαύρη-κόκκινη αυστριακή Δημοκρατία, ουσιαστικά δεν υπήρχε αντιπολίτευση [μονίμως συγκυβερνούν το Σοσιαλδημοκρατικό και το Λαϊκό Κόμμα] και όλα ήταν μοιρασμένα αναλογικά στα δύο συγκυβερνώντα κόμματα. Μια δεύτερη περίπτωση ευνοϊκή για τους λαϊκιστές είναι, όταν ένα πολιτικό σύστημα διαλύεται και ξαφνικά μπορεί κάποιος να εμφανιστεί από το πουθενά και να ισχυριστεί ότι αντιπροσωπεύει πραγματικά όλους τους πολίτες. Αυτή ήταν η περίπτωση του Σίλβιο Μπερλουσκόνι στην Ιταλία των αρχών της δεκαετίας του 1990.

Richard Doyle - από την εικονογράφηση του Βασιλιά του Χρυσού Ποταμού του John Ruskin (1850)

«Σας τα είπαμε, μας τα είπατε, σας τα ξαναλέμε»

[...] Η προηγούμενη κυβέρνηση ΝΔ-ΠΑΣΟΚ άφησε φεύγοντας ένα κατεστραμμένο οικονομικό και πολιτικό τοπίο και πολλούς σκελετούς στις κυβερνητικές ντουλάπες [...] Τα greek statistics και τα επικοινωνιακά της δεκαετίας του 2000 δεν έχουν τελειώσει.
Σ' αυτό το ζοφερό πλαίσιο, το πρώτο που επείγει, είναι ο ΣΥΡΙΖΑ και ο Αλέξης Τσίπρας να κυβερνήσουν. Να ασκήσουν δημιουργική, διαμορφωτική πολιτική εσωτερικά [...] Να οδηγηθούν και να οδηγήσουν προς την έξοδο από την «εποχή των τεράτων» [...]
[...] Φυσικά, όποιος έχει στοιχειώδη αίσθηση του τι είναι πολιτική, ακόμη καλύτερα άν έχει και ψήγματα μαρξιστικής πολιτικής παιδείας, θεωρεί αυτονόητο ότι η κατεδάφιση του παγκόσμιου καπιταλισμού δεν μπορεί να ξεκινήσει από χώρα σαν την Ελλάδα - απλώς «θα καεί άσκοπα ο πυροκροτητής» και μαζί ο χαζός χειριστής του [...]
[...] Σε κάθε περίπτωση, το σημερινό κυβερνητικό σχήμα φαίνεται μεταβατικό και μεσοπρόθεσμα μη βιώσιμο. Ο εξορθολογισμός με ριζική αναδόμηση επείγει, προκειμένου να μπορέσει να κυβερνήσει «μέσα» στη χώρα.
Διαφορετικά, η λαϊκή αποδοχή και οι μεγάλες δημοσκοπικές πλειοψηφίες θα λυώσουν γρήγορα σαν χιόνι του Απρίλη.

Λαϊκιστές και φιλελεύθεροι - «Το φιλελεύθερο κράτος διατηρείται στη ζωή από προϋποθέσεις τις οποίες δεν μπορεί να εγγυηθεί αυτό το ίδιο»

1. Coincidentia oppositorum - Η σύμπτωση των αντιθέτων
 
Η μεταμοντέρνα «πολιτισμική Αριστερά» των «μειονοτήτων» και «ιδιαιτεροτήτων» - μετά το σοκ του 1989 την κατακυρίευσε πραγματική μανία υπερτίμησης των ιδιαίτερων ταυτοτήτων - και η μεταμοντέρνα «πολιτισμική» και «ταυτοτική» (identitäre) Δεξιά, πανευρωπαϊκώς και παναμερικανικώς, δηλαδή εδώ στη Δύση, ασχολούνται με τα ίδια πράγματα αλλά υπό αντίστροφη οπτική γωνία. Όμως τους ενώνει ένα πράγμα, το ουσιαστικό: Και οι δύο παραλείπουν ή αποφεύγουν να ασχοληθούν με τα πραγματικά προβλήματα του μέσου και προπαντός του αδύναμου πολίτη. Φυσικά δεν τα αποφεύγουν μόνον αυτοί. Τα αποφεύγουν και οι σημερινοί φιλελεύθεροι, ακόμη και πολλοί φιλελευθερίζοντες σοσιαλδημοκράτες.

Κεντρικό πρόβλημα της δημοκρατίας είναι σήμερα το πρόβλημα της εκπροσώπησης των διακριτών κοινωνικών ομάδων στο επίπεδο όπου σχεδιάζονται (διακριτές;) πολιτικές και λαμβάνονται αποφάσεις: Οι πολιτικοί παράγοντες, δρώντας όλοι μαζί, αρχίζοντας από τους σημερινούς φιλελεύθερους και δημοκρατικούς συντηρητικούς, με τη νέα Σοσιαλδημοκρατία και τη λεγόμενη Νέα Αριστερά να τους ακολουθούν, αλλά τελικά, μαζί και οι ανερχόμενοι λαϊκιστές που επωφελούνται από το κενό πολιτικής που αφήνουν οι τρεις πρώτες ομάδες, με μια παράδοξη ανταγωνιστική συνεργασία μεταξύ τους, τραβούν μέχρι τα ακραία όρια και ολοκληρώνουν αυτό που ξεκίνησαν πιο παλιοί παραδοσιακοί πολιτικοί. Απευθύνονται κυρίως σε ειδικές κατηγορίες ψηφοφόρων, στα λεγόμενα target group των κομματικών σχεδιαστών εκλογικής τακτικής και των δημοσκόπων. Αυτές οι ευνοούμενες ομάδες μπορεί να είναι πολλά και εντελώς ετερόκλητα ή και αντίθετα πράγματα. Λόγου χάρη, μειοψηφίες «μή τυπικού φύλου», με υπερεκπροσώπηση στη δημόσια σφαίρα, αλλά και ομάδες γνώμης ακραία οπισθοδρομικές ως προς τις κοινωνικές αξίες, λές και έχουν βγεί από το μπαούλο με τον σκώρο. Μπορεί να είναι οι πολυμήχανοι δραστηριοποιούμενοι και υπερκινητικοί απασχολούμενοι στον ιδιωτικό χρηματοοικονομικό τομέα, αλλά και η ακούνητη σαν βράχος βαρειά δημοσιουπαλληλία στο βαθύ κράτος. Μπορεί να είναι ζωηρές μειοψηφίες αλλεργικές στους μετανάστες για διάφορους λόγους, υλικούς ή ιδεολογικούς, αλλά και αντίθετα, μεταλλαγμένοι πρώην αριστεροί, εθισμένοι στο να αποδέχονται ως «αγνούς προλετάριους» μόνον τους «μη αυτόχθονες» και να αδιαφορούν για τους μισθωτούς του ιδιωτικού τομέα και τους ανέργους που έχουν την ατυχία να θεωρούνται αυτόχθονες. Υπάρχουν πολλά target group που ενδιαφέρουν τους σημερινούς πολιτικούς, σ' αυτή τους την συνέργεια των αντιθέτων. Όμως, τι προκύπτει από το τελικό «πολιτικό άθροισμα» της δράσης τους; Προκύπτει ότι καθόλου δεν τους ενδιαφέρει ο αδύναμος πολίτης που φοβάται ότι αύριο θα είναι άνεργος (ή είναι ήδη) και η συνήθης οικογένεια με συνήθεις μισθωτούς ή μικρομεσαίους γονείς, που αγωνιούν για την καθημερινή επιβίωση, που συσχετίζουν το σχολείο των παιδιών τους με τις λέξεις «χαμηλή ποιότητα εκπαίδευσης» και τις συγκοιωνίες με τη λέξη «ταλαιπωρία»,  που δεν ξέρουν άν αύριο θα είναι σε θέση να πληρώνουν το ενοίκειο ή τους λογαριασμούς του ηλεκτρικού ρεύματος

Κοντολογίς, δεξιοί και αριστεροί μεταμοντέρνοι πολιτικοί, φιλελεύθεροι και λαϊκιστές, μεριμνούν κυρίως για όλες εκείνες τις δυναμικές μειοψηφίες ψηφοφόρων, που σύμφωνα με κάποιες γνώμες «παλιομοδίτικες» και ίσως κακεντρεχείς (ή μήπως ειρωνικά ρεαλιστικές;), είναι οι πραγματικοί κομματικοί πελάτες της μεταμοντέρνας εποχής. Για τους άλλους, τους πολλούς πολίτες, δεν απομένει απόθεμα μέριμνας.
Όχι τυχαία, αυτούς τους πολλούς αλλά υποτίθεται «ασήμαντους», εδώ και πολύ καιρό, οι κομματικές (και άλλες) ελίτ αποκαλούν υποτιμητικά, σχεδόν περιφρονητικά, «σιωπηλή πλειοψηφία». 

«Το φίδι και ο Αλέξανδρος τα κάνανε πλακάκια»

Γιαν-Βέρνερ Μύλλερ: Πώς τρέφουν τον λαϊκισμό οι μή λαϊκιστές πολιτικοί και η τεχνοκρατική πολιτική

© ZEIT Wissen Nο. 5/2016 - Jan-Werner Müller. Populismus: "Der Spuk geht nicht so schnell vorbei"
Το πρώτο μέρος της συνέντευξης του καθηγητή πολιτικής επιστήμης στο πανεπιστήμιο του Πρίνστον στους Katrin Zeug και Niels Boeing της εφημερίδας Die Zeit, 4. 9.2016

 

Μελετώντας τον Ντόναλντ Τραμπ και τους οπαδούς του ο Jan-Werner Müller διαπιστώνει σε τί συνίσταται ο λαϊκισμός: Υπάρχει ένας αληθινός, αυθεντικός λαός που έχει μόνον έναν αληθινό εκπρόσωπο: τον Τραμπ. Όποιος είναι εναντίον του, αυτομάτως παύει να είναι μέρος αυτού του λαού και δεν μετρά, ούτε ηθικά ούτε πολιτικά.

Την εβδομάδα που συναντήσαμε τον καθηγητή Jan-Werner Müller για τη συνέντευξη, το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα, στη Συνέλευσή του στο Κλίβελαντ, επέλεγε τον Donald Trump ως προεδρικό του υποψήφιο, ενώ στη Γερμανία, ο ηγέτης της Pegida Lutz Bachmann ίδρυε και αυτός δικό του κόμμα. Λίγο πριν, οι Βρετανοί είχαν ψηφίσει εναντίον της συμμετοχής της χώρας τους στην ΕΕ και οι Αυστριακοί, για ελάχιστες ψήφους, είχαν αποφύγει την εκλογή ενός λαϊκιστή της Δεξιάς ως προέδρου της Δημοκρατίας. Η Μαρίν ΛεΠεν στη Γαλλία, ο Βίκτορ Ορμπάν στην Ουγγαρία, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στην Τουρκία: οι μελετητές του λαϊκισμού έχουν πολλή δουλειά. Ο Jan-Werner Müller μόλις μετακόμισε από το Πρίνστον στη Βιέννη για ερευνητική εργασία ενός χρόνου. Είναι μια ζεστή μέρα, ήπιαμε πέντε μπουκάλια νερό, ο ιδρώτας τρέχει. Συζητάμε για την εξουσία, για τη δημοκρατία και για απογοητευμένους λευκούς άνδρες.

  Katrin Zeug, Niels Boeing

ZEIT Wissen: Καθηγητά Μύλλερ, τι σχέση έχει ο λαϊκισμός με την αποπλάνηση;

Jan-Werner Müller: Πάντα αντιστέκομαι στον τρόπο σκέψης που μετατρέπει αυτό το θέμα σε ζήτημα ψυχολογίας. Είναι πολύ εύκολη εξήγηση τα συναισθήματα που αποδίδονται στα θύματα του λαϊκισμού: εξαπατήθηκαν, είναι όλοι φορτισμένοι με δυσαρέσκειες ή με θυμό, είναι οι απογοητευμένοι, οι φοβισμένοι. 

 

ZEIT Wissen: Δεν είναι αλήθεια;

Müller: Δεν αρνούμαι ότι μπορεί να υπάρχουν και αυτές οι περιπτώσεις. Όμως άν σκεφτούμε έτσι, λέμε έμμεσα ότι οι άνθρωποι δεν μπορούν να σκεφτούν ανεξάρτητα, ότι είναι ανήμποροι και παραδομένοι στις ψεύτικες υποσχέσεις ή στα δικά τους ξεσπάσματα οργής. Αν αντιμετωπίσουμε το «πλήθος των παρασυρμένων» ως θύματα δημαγωγών, είμαστε σε ολισθηρό δρόμο. Τότε παρασυρόμαστε εμείς οι ίδιοι από εικασίες που ήταν χαρακτηριστικές της ψυχολογίας των μαζών του 19ου αιώνα και της θεωρίας του εκσυγχρονισμού της δεκαετίας του 1950: οι μάζες, το πλήθος, που υποτίθεται ότι είναι παράλογο και φοβάται τη νεωτερικότητα. Η άποψη αυτή είναι πολύ διαδεδομένη σήμερα. Έτσι έγραψε κάποτε ο Τόνι Μπλερ: απλά, πολλοί άνθρωποι δεν μπορούν να καταλάβουν τον σύγχρονο κόσμο. Σ' αυτό το θέμα, καλύτερα να είμαστε προσεκτικοί.

Φωτογραφίες:© Giant vegetable competition - Autumn Flower Show, Harrogate, Βρετανία

Γιάννης Παρασκευόπουλος: Αποτιμώντας έναν χρόνο διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ και την αποτυχημένη διαπραγμάτευση

© Green European Journal - Γιάννης Παρασκευόπουλος: Αποτιμώντας τον 1 χρόνο διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ - Ο ΣΥΡΙΖΑ, οι Έλληνες Πράσινοι, η αποτυχημένη διαπραγμάτευση του 2015 και το 3ο Μνημόνιο (μέρος 1) 

Επίσης, στον ιστότοπο © Οικολογικό Δίκτυο - Γιάννης Παρασκευόπουλος: ΣΥΡΙΖΑ, οι Οικολόγοι Πράσινοι και το Γ’ Μνημόνιο - Αποτιμώντας τον 1 χρόνο διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, τα 5 λάθη που έκριναν τη διαπραγμάτευση, 30.1.2016

Αγγλικά: © Green European Journal - PERPETUATING AUSTERITY : SYRIZA, the Greek Greens and the failed 2015 (re)negotiation project (part 1), 14.09.2016

  

Μετά από ένα ξεκίνημα πολλά υποσχόμενο, τι συνέβη στο πρώτο εξάμηνο του 2015 και όλα κινήθηκαν προς τόσο ατυχή κατεύθυνση για την Ελλάδα και τον ΣΥΡΙΖΑ, με πιο έντονες πολιτικές της λιτότητας να επιβάλλονται εις βάρος του ελληνικού λαού και του περιβάλλοντος της χώρας; Ο Γιάννης Παρασκευόπουλος αναλύει ορισμένα βασικά λάθη του ΣΥΡΙΖΑ και γράφει για τον ρόλο του κόμματος των Πρασίνων της Ελλάδας στις εξελίξεις. Είναι το πρώτο μέρος ενός άρθρου που θα ολοκληρωθεί προσεχώς με ένα δεύτερο μέρος.

   Green European Journal

   

Α' Μέρος: Πέντε σφάλματα στρατηγικής του ΣΥΡΙΖΑ

  

Η αρχή της βιωσιμότητας πολύ σπάνια αποδεικνύεται συμβατή με τις συνήθεις δέσμες μέτρων λιτότητας, οι οποίες είναι σχεδιασμένες για να αποδομούν μεγάλα τμήματα της οικονομίας και να επιβάλλουν στη συνέχεια ένα «κυνήγι με στόχο την ανάπτυξη», αλλά με οποιοδήποτε κόστος. 

Η Παγκόσμια Χάρτα των Πράσινων απαιτεί ριζική μεταρρύθμιση του ΔΝΤ, το οποίο εκ παραδόσεως υποστηρίζει τέτοιες πολιτικές, ή την πλήρη διάλυσή του. Ακόμη και περιβαλλοντικές μη κυβερνητικές οργανώσεις «υπεράνω πάσης υποψίας», όπως το WWF έχουν καταγράψει αναλυτικά και τεκμηριώσει με στοιχεία τις βαριές περιβαλλοντικές εκπτώσεις που έχουν οι πολιτικές της λιτότητας σε όλο τον Ευρωπαϊκό Νότο.

Αυτό ισχύει ιδιαίτερα στην Ελλάδα, η οποία, μεταξύ 2009 και 2015, έχασε πάνω από το 25% του ΑΕΠ της εφαρμόζοντας πολιτικές λιτότητας, πληρώνοντας επίσης ένα βαρύ τίμημα ως προς την περιβαλλοντική βιωσιμότητα. Συνακόλουθα, το ελληνικό Πράσινο κίνημα εύλογα είχε μεγάλο ενδιαφέρον για την εξέλιξη της περσινής επαναδιαπραγμάτευσης της «δέσμης μέτρων για την κρίση στην Ελλάδα».

Η Documenta στην Αθήνα και ο νέος οριενταλισμός: Η Ελλάδα ως νέα Αραβία, περιμένει τον «Λώρενς - απελευθερωτή» της

Στο πρόγραμμα της 14ης Ντοκουμέντα εκπροσωπείται πλήθος δειγμάτων και «γεύσεων» που συνταγογραφήθηκαν στα θεωρητικά μαγειρεία της μετα-νεωτερικότητας, της αποδόμησης και των λεγόμενων μετα-αποικιακών σπουδών. Από τον μετα-1968 μουμιοποιημένο αναρχοαριστερισμό μέχρι την queer αποδόμηση κάθε βιολογικού αρμού που συγκροτεί την ταυτότητα του φύλου. Πάντως, τις προτάσεις τις προερχόμενες εκ της κριτικής Διαφωτιστικής παράδοσης και σε κάθε περίπτωση εκ της Αριστεράς - με τους κλασικούς της κοινωνικούς και φιλοσοφικούς προσδιορισμούς - και αυτοί κατάφεραν, για μια ακόμη φορά, να τις κάνουν απούσες ή αόρατες. Συνήθως, όσοι κομίζουν τον μανδύα που τις κάνει αόρατες ανήκουν στο νέο ακαδημαϊκό μανδαρινάτο, κυρίως των ΗΠΑ και της Βρετανίας· αυτή τη φορά ανέλαβαν κάποιοι curators της εικαστικής avant-garde. Ως άλλοι Χάρυ Πότερ, πασπάλισαν τον αόρατο μανδύα και με μαγική οριενταλιστική σκόνη, και ιδού, θαύμα: η Ελλάδα του 2017 ως νέα Αραβία, περιμένει τον Λώρενς της να την «απελευθερώσει» από τους δυνάστες της.

Ο τάφος και το σπαθί του Τουταγχαμών

Γιόσκα Φίσερ: Η τελευταία ευκαιρία της Ευρώπης

© Project Syndicate - Joschka Fischer: Europe’s Last Chance, 29.8.2016
 

Το μεγαλύτερο μέρος της ιστορίας της Ευρώπης είχε ως χαρακτηριστικό τις συγκρούσεις. Ο Αμερικανός ιστορικός Ρόμπερτ Κέιγκαν (Robert Kagan) έγραψε το 2003 ότι «οι Αμερικανοί είναι από τον Άρη και οι Ευρωπαίοι από την Αφροδίτη». Όμως η Ευρώπη ήταν επί πολλούς αιώνες η ήπειρος του ελληνορωμαϊκού θεού του πολέμου, όχι της θεάς της αγάπης. 

Η Αφροδίτη κατοίκισε στην Ευρώπη μόνον μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν πρωτοεμφανίστηκαν πολλοί θεσμοί και θεσμικά όργανα παγκόσμιας διακυβέρνησης, όπως τα Ηνωμένα Έθνη, η Παγκόσμια Τράπεζα και το νομισματικό σύστημα του Bretton Woods. Κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, όλες οι ευρωπαϊκές χώρες μηδεμιάς εξαιρουμένης έχασαν την κυριαρχία τους και την παρέδωσαν στις δύο νέες παγκόσμιες υπερδυνάμεις, τις Ηνωμένες Πολιτείες και τη Σοβιετική Ένωση.

Στο τέλος, ο διπολικός και διχαστικός έλεγχος που ασκούσαν οι δύο υπερδυνάμεις έπαυσε να υπάρχει και το παλιό σύστημα των ευρωπαϊκών κρατών αντικαταστάθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία υποσχέθηκε αιώνια ειρήνη μεταξύ των κρατών- μελών της, καθώς και μεταξύ της Ευρώπης και του ευρύτερου κόσμου. Η κατάρρευση του κομμουνισμού στην Ευρώπη, την οποία ακολούθησε και η διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991, περιγράφηκε με θριαμβευτικούς τόνους στην Ευρώπη και στις Ηνωμένες Πολιτείες ως το «τέλος της ιστορίας» - ο παγκόσμιος θρίαμβος της φιλελεύθερης δημοκρατίας και του καπιταλισμού της ελεύθερης αγοράς.

Σημειώσεις για τη λεγόμενη ελληνική ιδιαιτερότητα και για τον εκσυγχρονισμό

Με αφορμή και πάλι μια επιφυλλίδα του Χρ. Γιανναρά: H διαφορά της πρόσληψης από τη μίμηση (Καθημερινή, 4.9.2016)

  

Ο εκσυγχρονισμός σε οποιοδήποτε κράτος ή κοινωνία μπορεί να είναι είτε ουσιαστικός, είτε προσχηματικός, επιφανειακός ή και παραπλανητικός. Μπορεί να ανοίγει νέους ορίζοντες για τον «κοινό, απλό πολίτη» (δηλαδή την πλειοψηφία) ή να στενεύει τους ήδη υπάρχοντες. Όμως αυτό το ζήτημα, δεν σχετίζεται τόσο με το πρόβλημα της ιδιαιτερότητας της Α ή Β κοινωνίας - παρά μόνον δευτερευόντως.
Σχετίζεται κυρίως με το τι ακριβώς ενοοούμε με τις λέξεις «καλή ζωή», «ευδαιμονία», «προσδοκίες των ανθρώπων», αλλά και «αρετή» ή και «αξιοπρέπεια». Αυτά είναι ζητήματα αξιολόγησης ή επιλογής αξιών.
Σχετίζεται επισης σε μεγάλο βαθμό με το παμπάλαιο ερώτημα: εκσυγχρονισμός - ή άλλο πράγμα - «για ποιούς και γιατί;» Για τον κοινό ή μέσο πολίτη; Ή για επιλεγμένες ομάδες; (Νάτος πάλι μπροστά μας ο αμφίσημος όρος «ελίτ») Προτεραιότητα έχει ο απλός πολίτης, και ιδίως οι ασθενέστεροι, ή αντίθετα, διαφόρων ειδών «ειδικές ομάδες» που παρουσιάζουν «πολιτικό ενδιαφέρον» (target groups στη γλώσσα της δημοσκοπικής τεχνικής) και δυνητικοί «πελάτες» του πολιτικού προσωπικού; Όλα αυτά, ως προς τα βασικά και πλην λεπτομερειών, είναι προβλήματα καθολικής ισχύος, τουλάχιστον στον Δυτικό ή ανεπτυγμένο κόσμο με την ευρεία έννοια (στον οποίο ανήκουν επίσης π.χ. η Ελλάδα, η Βουλγαρία ή η Ρωσία), και δεν αφορούν το Α ή Β εθνικό, γεωγραφικό ή άλλο «ιδιαίτερο». 

Ο παρτικουλαρισμός, δηλαδή η επικράτηση στη δημόσια σφαίρα και στην πολιτική πράξη ειδικών, τοπικών και γενικά επιμέρους ιδιαιτεροτήτων, ενδιαφερόντων και συμφερόντων εις βάρος των κοινών και καθολικών, υπάρχει εδώ και παντού σε τόσο έντονο βαθμό, ακριβώς γιατί το πολιτικό προσωπικό και οι έχοντες βήμα δημόσιου λόγου λειτουργούν ως ενισχυτές, προπαγανδιστές και εντολοδόχοι του. Δεν το κάνουν «εκ παραδρομής», αλλά επειδή ο παρτικουλαρισμός βολεύει και τη δική τους ιδιοτέλεια - ή και απληστία.

William Blake: Ancient of Days (ο Παλαιός των Ημερών), 1794