© Μεταρρύθμιση - Χρίστος Αλεξόπουλος: Πολιτική παρακμή στην Ευρώπη, 07/02/2016
Τελικά το προσφυγικό αποτέλεσε την αφετηρία για την ολόπλευρη ανάδειξη της πολιτικής παρακμής, που κυριαρχεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση και απειλεί την προοπτική αυτού του εγχειρήματος αλλά και την ευημερία των ευρωπαϊκών κοινωνιών.
Είναι εμφανής η έλλειψη πολιτικής για την αντιμετώπιση του φαινομένου της μαζικής μετακίνησης πληθυσμών τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε εθνικό επίπεδο. Δεν είναι όμως μόνο αυτό. Το πολιτικό σύστημα είναι σε τέτοιο βαθμό ανεπαρκές, ώστε καταφεύγει σε λογικές εθνικής εσωστρέφειας, επίρριψης ευθυνών στην Ελλάδα, η οποία δέχεται την μεγαλύτερη πίεση από τις προσφυγικές ροές προς την Ευρώπη, και απειλών ή έκφρασης «προτάσεων» για έξοδο της Ελλάδας από τη συνθήκη του Schengen. Βέβαια υπάρχει ευθύνη και στην ελληνική κυβέρνηση, η οποία δεν υλοποιεί εγκαίρως τα συμφωνηθέντα (π.χ. τα hotspots).
Είναι εμφανής η έλλειψη πολιτικής για την αντιμετώπιση του φαινομένου της μαζικής μετακίνησης πληθυσμών τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε εθνικό επίπεδο. Δεν είναι όμως μόνο αυτό. Το πολιτικό σύστημα είναι σε τέτοιο βαθμό ανεπαρκές, ώστε καταφεύγει σε λογικές εθνικής εσωστρέφειας, επίρριψης ευθυνών στην Ελλάδα, η οποία δέχεται την μεγαλύτερη πίεση από τις προσφυγικές ροές προς την Ευρώπη, και απειλών ή έκφρασης «προτάσεων» για έξοδο της Ελλάδας από τη συνθήκη του Schengen. Βέβαια υπάρχει ευθύνη και στην ελληνική κυβέρνηση, η οποία δεν υλοποιεί εγκαίρως τα συμφωνηθέντα (π.χ. τα hotspots).
Συνεχώς ξεθωριάζει το όραμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης στους σύγχρονους πολιτικούς, οι οποίοι είναι ανίκανοι να διαχειρισθούν την ευρωπαϊκή προοπτική και να σχεδιάσουν πολιτικές, οι οποίες υπερβαίνουν τα όρια των τοπικών κοινωνιών και κινούνται σε ευρύτερο ευρωπαϊκό και πλανητικό επίπεδο.
Δεν κατανοούν την ζωτικής σημασίας προτροπή ενός μεγάλου Ευρωπαίου, του Helmut Schmidt, ο οποίος λίγο πριν το θάνατο του έγραψε :
Δεν κατανοούν την ζωτικής σημασίας προτροπή ενός μεγάλου Ευρωπαίου, του Helmut Schmidt, ο οποίος λίγο πριν το θάνατο του έγραψε :
«εάν η Ευρώπη θέλει να υπάρξει ως ολότητα, τότε πρέπει να υπερβεί τα όρια της λογικής του εθνικού κράτους και να προωθήσει την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Μόνο στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τις πλανητικών διαστάσεων προκλήσεις. Δεν επιτρέπεται να πάρουν το πάνω χέρι εθνικιστικές τάσεις. Η Ευρωπαϊκή Ένωση υπηρετεί τον πατριωτισμό κάθε ενός κράτους-μέλους και ιδιαιτέρως της Γερμανίας. Και ίσως μια μέρα να υπάρξει ευρωπαϊκός πατριωτισμός»(Helmut Schmidt, Was ich noch sagen wollte, München, 2015, σελ. 204).
Και για να μην παρερμηνευθεί η αναφορά του στην Γερμανία, από το 1981 είχε πει:
«ένας διευρυμένος ηγετικός ρόλος της Γερμανίας θα έχει ως αποτέλεσμα την απομάκρυνση της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης».
 |
| O Helmut Schmidt συζητά με τα παιδιά στο «Δημ. Σχολείο Loki-Schmidt» (σχολείο στο Αμβούργο που φέρει το όνομα της δασκάλας γυναίκας του) |
Δυστυχώς αυτό δεν ακολουθείται επαρκώς από την σύγχρονη γερμανική πολιτική ηγεσία. Το επιβεβαιώνει και ο Ιταλός πρωθυπουργός Matteo Renzi σε πρόσφατη συνέντευξη του στη γερμανική εφημερίδα Frankfurter Allgemeine Zeitung, στην οποία αναφερόμενος σε ένα σημείο διαφωνίας με το Βερολίνο επισημαίνει:
«Ένα από τα σημεία διαφωνίας είναι η συμπεριφορά της Γερμανίας, η οποία ξεκινά κάθε σύνοδο της Ευρωπαϊκής Ένωσης με μια διμερή συνάντηση με τους Γάλλους. Θα ήμουν ευγνώμων, αν η Angela και ο Francois ήταν σε θέση να λύσουν όλα τα προβλήματα, αλλά συνήθως αυτό δεν συμβαίνει».Και συμπληρώνει:
«Αν κάποιος, για παράδειγμα, αναζητά μια ευρωπαϊκή στρατηγική για να λύσει το πρόβλημα των προσφύγων, δεν είναι αρκετό η Angela να τηλεφωνεί στο Francois και στη συνέχεια στον πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Jean-Claude Juncker και εγώ να τα μαθαίνω όλα μετά από τον τύπο».
Η συνέντευξη του Ιταλού πρωθυπουργού πιστοποιεί με τον πιο επίσημο τρόπο την αδυναμία της ευρωπαϊκής πολιτικής ηγεσίας και γενικότερα του πολιτικού συστήματος να διαχειρισθεί τα νέα πλανητικής εμβέλειας προβλήματα, όπως είναι το προσφυγικό και όχι μόνο.
 |
| Thomas Coutyre, Ρωμαϊκή Παρακμή |
Οι ροές προσφύγων και μεταναστών θα συνεχίζονται, στο μέτρο που δεν αντιμετωπίζονται οι γενεσιουργές αιτίες. Οι δε δυνατότητες των ευρωπαϊκών κοινωνιών να ενσωματώσουν το πλήθος των μετακινούμενων πληθυσμών δεν είναι απεριόριστες.
Θα δρομολογηθούν πολύ αρνητικά φαινόμενα, τα οποία θα απειλήσουν την συνοχή των τοπικών κοινωνιών, αλλά και αυτήν της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ήδη κάνουν την παρουσία τους αισθητή. Είναι θέμα χρόνου η γενίκευση τους, αν λάβουμε υπόψη και άλλες παθογένειες της ευρωπαϊκής πολιτικής.
Θα δρομολογηθούν πολύ αρνητικά φαινόμενα, τα οποία θα απειλήσουν την συνοχή των τοπικών κοινωνιών, αλλά και αυτήν της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ήδη κάνουν την παρουσία τους αισθητή. Είναι θέμα χρόνου η γενίκευση τους, αν λάβουμε υπόψη και άλλες παθογένειες της ευρωπαϊκής πολιτικής.
Προς αυτή την κατεύθυνση οδηγεί τις εξελίξεις η αδυναμία σχεδίασης και υλοποίησης ευρωπαϊκών πολιτικών, οι οποίες θα επιφέρουν την προσέγγιση των ευρωπαϊκών κοινωνιών. Το αποτέλεσμα είναι η συνεχής αποδυνάμωση της όποιας συνοχής είχε κατακτηθεί και η σταδιακή αύξηση του ποσοστού των πολιτών των κρατών-μελών, οι οποίοι δεν εμπιστεύονται την Ευρωπαϊκή Ένωση και τις δυνατότητες της να οδηγήσει το σύνολο των κοινωνιών στην ευημερία.
Ακόμη και στη Γερμανία, η οποία έχει ωφεληθεί τα μέγιστα από την Ευρωπαϊκή Ένωση, οι πολίτες, σύμφωνα με το Portal Statista, το 2015 μόνο σε ποσοστό 39 % έχουν εμπιστοσύνη.
Ενδεικτική της κατάστασης είναι και η άνοδος των κομμάτων, τα οποία χαρακτηρίζονται ευρωσκεπτικιστικά.
Ενισχυτικά προς αυτή την κατεύθυνση λειτουργεί και το εθνικιστικό υπόβαθρο στον τρόπο σκέψης και στα κριτήρια λήψης αποφάσεων του πολιτικού συστήματος και της ευρωπαϊκής πολιτικής ηγεσίας σε σχέση με το ευρωπαϊκό οικοδόμημα.
Αυτό αναγκαστικά οδηγεί τις ισχυρές οικονομικά και πολιτικά χώρες στην ανάληψη επικυρίαρχου ρόλου στα θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το επιβεβαίωσε εμφατικά ο Ιταλός πρωθυπουργός Matteo Renzi σε σχέση με την Γερμανία και την Γαλλία.
Όμως αυτό διαμορφώνει θετικό υπέδαφος για πολιτικές ανισορροπίες, ενώ ταυτοχρόνως θέτει υπό αμφισβήτηση την δημοκρατία σε ευρωπαϊκό επίπεδο και δημιουργεί στους πολίτες την αίσθηση, ότι στην Ευρωπαϊκή Ένωση κυριαρχούν οι ανισότητες και οι ισχυρές χώρες.
 |
| Henryk Siemiradzki, Παρακμή |
Στην διαμόρφωση αυτής της αίσθησης και γνώμης στους πολίτες των κρατών-μελών της Ε.Ε. συμβάλλει και η μηχανιστική προσέγγιση της ανθρώπινης οντότητας από την ευρωπαϊκή πολιτική ηγεσία και τα όργανα των Βρυξελλών.
Αυτό μπορεί να γίνει εύκολα αντιληπτό, αν ληφθεί υπόψη η αντιμετώπιση των κοινωνιών, οι οποίες υφίστανται τις σκληρές επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης, χωρίς αυτό να σημαίνει, ότι η κατάσταση διαφοροποιείται στις κοινωνίες, οι οποίες δεν αντιμετωπίζουν οικονομική κρίση.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα τέτοιας χώρας είναι η οικονομικά ισχυρή Γερμανία. Σύμφωνα με το Wirtschafts und Sozialwissenschaftliche Institut (Ινστιτούτο Οικονομικών και Κοινωνικών Επιστημών) του ιδρύματος Hans Böckler Stiftung μεγαλώνουν οι αποστάσεις μεταξύ των εισοδημάτων, ενώ αυξάνουν οι οικονομικοί κίνδυνοι για την μεσαία κοινωνική τάξη. «Για την μεσαία κοινωνική τάξη οι ευκαιρίες ανόδου έχουν μειωθεί και έχουν αυξηθεί οι κίνδυνοι υποβάθμισης».
Αντιπροσωπευτική για τις χώρες, οι οποίες πλήττονται από οικονομική κρίση, είναι η Ελλάδα. Η μεσαία κοινωνική τάξη, για σύγκριση, βρίσκεται σε διαδικασία φτωχοποίησης και κατάρρευσης. Αυτά όμως αντιμετωπίζονται από την ευρωπαϊκή πολιτική ηγεσία ως φυσιολογικά επακόλουθα της μη σώφρωνος πορείας των χωρών, που βιώνουν την οικονομική κρίση, ακόμη και αν δεν καλύπτονται οι βασικές ανθρώπινες ανάγκες (π.χ. σίτιση και στέγαση).
Ο πολίτης αντιμετωπίζεται ως φορέας κοινωνικών και εργασιακών ρόλων στο πλαίσιο των κοινωνικών συστημάτων αναφοράς του (εργασιακό, ασφαλιστικό κ.λ.π.) και ταυτοχρόνως ως εργαλείο εκλογικής νομιμοποίησης του πολιτικού συστήματος και της λειτουργικότητας των υπολοίπων κοινωνικων συστημάτων. Όλα τα άλλα δεν παίζουν σημαντικό ρόλο στις πολιτικές επιλογές και αποφάσεις.
Καλύτερα δε να μην αναφερθούμε στις εκατοντάδες προσφύγων και μεταναστών, οι οποίοι πνίγονται στα νερά του Αιγαίου και το ηγετικό στέλεχος του ακροδεξιού γερμανικού κόμματος Alternative für Deutschland (Εναλλακτική Πρόταση για την Γερμανία) Frauke Petri προτείνει να τους πυροβολούν οι αστυνομικοί στα σύνορα.
Καλύτερα δε να μην αναφερθούμε στις εκατοντάδες προσφύγων και μεταναστών, οι οποίοι πνίγονται στα νερά του Αιγαίου και το ηγετικό στέλεχος του ακροδεξιού γερμανικού κόμματος Alternative für Deutschland (Εναλλακτική Πρόταση για την Γερμανία) Frauke Petri προτείνει να τους πυροβολούν οι αστυνομικοί στα σύνορα.
Είναι θλιβερό για τις ευρωπαϊκές κοινωνίες και τον πολιτισμό τους να εκφράζονται τέτοιες απόψεις, ιδιαιτέρως μάλιστα όταν ευρωπαϊκά κράτη έχουν παίξει σημαντικό ρόλο στην άγρια εκμετάλλευση των χωρών προέλευσης των μετακινούμενων πληθυσμών.
Η πολιτική και πολιτισμική παρακμή δεν έχουν όρια.
Γι’ αυτό και είναι υποκριτικό να γίνεται χρήση της έννοιας της αλληλεγγύης στην Ευρωπαϊκή Ένωση από τις πολιτικές ηγεσίες των κρατών-μελών, όταν δεν στηρίζεται στις αξίες του κοινωνικού ανθρωπισμού, αλλά έχει ευθεία αναφορά στο νεοφιλελεύθερο πραγματισμό, ο οποίος ουσιαστικά σημαίνει συναλλαγή με όφελος για τον ισχυρότερο.
Αυτό διαπιστώνεται καθημερινά σε σχέση με τις ροές των προσφύγων και των μεταναστών και τις εκατόμβες των θυμάτων στο Αιγαίο και γενικά στη Μεσόγειο.
Το ίδιο ισχύει όμως και μεταξύ των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τόσο η γερμανίδα καγκελάριος Angela Merkel όσο και άλλοι ευρωπαίοι πολιτικοί αξιωματούχοι οριοθετούν την αλληλεγγύη μεταξύ των ευρωπαϊκών λαών ως συναλλαγή, στην οποία τον αποφασιστικό ρόλο παίζει ο ισχυρότερος.
Με αυτό τον τρόπο βέβαια δεν θα ολοκληρωθεί το ευρωπαϊκό οικοδόμημα. Αυτό δεν σημαίνει, ότι οι ευρωπαϊκές κοινωνίες και οι πολιτικές τους ηγεσίες δεν πρέπει να κάνουν την αυτοκριτική τους και να αναλάβουν τις ευθύνες τους. Κάθε άλλο. Εκείνο όμως, που πραγματικά λειτουργεί διαλυτικά, είναι η αξιοποίηση του ευρωπαϊκού οράματος για την προώθηση οικονομικών συμφερόντων σε βάρος της ανθρώπινης ύπαρξης.
Αυτή η λογική και πρακτική στην Ευρώπη δεν συμβάλλει στην διαμόρφωση ευρωπαϊκής συνείδησης και ταυτότητας στους πολίτες. Ακόμη περισσότερο μάλιστα, όταν οι διαφορετικές διαδρομές των ευρωπαϊκών κοινωνιών στη ροή της ιστορίας δεν ισορροπούν με πολιτικές διαπολιτισμικής ανταλλαγής και προσέγγισης.
[Πολίτες εγκλωβισμένοι σε οικονομοκεντρικά πολιτισμικά πρότυπα - ανεπαρκείς πολιτικοί]
Επιπλέον στην εποχή της παγκοσμιοποίησης η πολιτισμική παραγωγή δεν σχετίζεται με τις τοπικές κοινωνίες, αλλά έχει ευθεία αναφορά στα καταναλωτικά πρότυπα, που κατασκευάζονται σε υπερεθνικό επίπεδο με στόχο την δημιουργία αντίστοιχων τάσεων στην κοινωνία με την αξιοποίηση της κοινωνίας του θεάματος (π.χ. μόδα, διαφήμιση, τηλεόραση, κινηματογράφος κ.λ.π.).
Αυτά τα πρότυπα δεν υπηρετούν ανθρώπινες, αλλά λειτουργικές ανάγκες του ισχύοντος μοντέλου κοινωνικής οργάνωσης και των οικονομικών του παραμέτρων. Γι’ αυτό και η πλήρης απαξία της διαμόρφωσης ευρωπαϊκής συνείδησης και ταυτότητας στην πολιτική σκέψη και πρακτική.
Όμως αυτό το κενό σε συνδυασμό με την αδυναμία της ευρωπαϊκής πολιτικής ηγεσίας να σχεδιάσει πολιτική, η οποία οριοθετεί το ρόλο της Ευρωπαϊκής Ένωσης ως πλανητικής εμβέλειας οντότητας, σε βάθος χρόνου θα οδηγήσει στην αναίρεση της προοπτικής ολοκλήρωσης του ευρωπαϊκού οράματος. Αν βέβαια μπορούμε να μιλάμε για την ύπαρξη οράματος στις σημερινές πολιτικές ηγεσίες των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Γι’ αυτό και δεν είναι σε θέση να οδηγήσουν τις κοινωνίες αναφοράς τους στην προσέγγιση και συνειδητοποίηση της κοινής πορείας, που πρέπει να ακολουθήσουν σε μια παγκοσμιοποιημένη πραγματικότητα, ώστε οι πολίτες τους να μπορέσουν να ανταποκριθούν δημιουργικά στις προκλήσεις του μέλλοντος με κοινωνική ασφάλεια και συνοχή.
[Οι μεσότιτλοι προστεθηκαν στον ιστότοπο Μετά την Κρίση]
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου