Ευρωπαϊκό δυαδικό κράτος και ελληνική κρίση του 2015. Αντιφάσεις της δημόσιας σφαίρας - η ανάγκη για εκ νέου πολιτικοποίηση

του Χάουκε Μπρούνκχορστ

 

H ελληνική κυβέρνηση από τον Ιανουάριο του 2015 μέχρι το καλοκαίρι του 2015 «έπασχε από ολοκληρωτική έλλειψη πολιτικού επαγγελματισμού και ικανότητας στα οικονομικά ζητήματα [...] και το μόνο που έκανε ήταν να μιλά δημοσίως σε λάθος μέρη για τα λάθος πράγματα», λέει ο Χάουκε Μπρούνκχορστ. Ωστόσο, με την επιμονή της ότι «τα οικονομικά ζητήματα δεν είναι τεχνικά αλλά πολιτικά, άρα πρέπει να αποφασίζονται με δημοκρατικό τρόπο», υπενθύμισε στην Ευρώπη ότι «δεν μπορεί να υπάρξει κοινωνική συνοχή στις σύγχρονες κοινωνίες χωρίς (ταξικούς) αγώνες, αμφισβήτηση, κρίσεις και συγκρούσεις». Άν και «όλα τα άλλα τα έκανε με λάθος τρόπο», αυτό «έδειξε τα όρια της διακυβερνητικής τεχνοκρατίας»· και σε συνδυασμό με την υπόδειξη του Μάριο Ντράγκι, ότι «χρειαζόμαστε πραγματική ευρωπαϊκή κυβέρνηση δημοκρατικά νομιμοποιημένη, άμεσα και σε ευρωπαϊκό επίπεδο», είναι καλές αφετηρίες για μια ευρωπαϊκή δημοκρατία.

Αν για μας ιδιαίτερα, τους πολίτες της Ελλάδας, αυτό που βαραίνει (με εντελώς υλικό τρόπο) είναι εκείνη η πολιτική ανεπάρκεια και όλος ο προηγούμενος «αντιμνημονιακός» πολιτικαντισμός που την έκανε πολύ πιο βαρειά, αυτό που μετράει για τη δημοκρατία και για την κοινωνία στο ευρωπαϊκό «ευρύτερο όλον» είναι η ελπίδα για μια εκ νέου πολιτικοποίηση της δημόσιας σφαίρας. Έτσι, το ιδιαίτερο της ελληνικής οπτικής γωνίας, πρέπει να τo συμψηφίζουμε και συνδυάζουμε με το σημαντικό για το «ευρύτερο όλον μας»: Οι Έλληνες δημοκρατικοί ευρωπαϊστές (και ποιοί είναι αυτοί;), άν θέλουν να συμβάλουν στη στήριξη και χειραφέτηση του αδύναμου πολίτη και στην κοινωνική συνοχή, πρέπει να δούν επιτέλους το ελληνικό πολιτικό πρόβλημα και από αυτή την συγκεκριμένη ευρωπαϊκή οπτική γωνία, της δημοκρατικής νομιμοποίησης και του πολιτικού αγώνα. Δηλαδή πρέπει να αποφεύγουν και τη Σκύλλα της τεχνοκρατίας και τη Χάρυβδη του λαϊκισμού. Αυτός ο τρόπος σκέψης, δυστυχώς, είναι «είδος εν ανεπαρκεία» στην ελληνική δημόσια σφαίρα και στο όλο πολιτικό προσωπικό της χώρας μας.

Γ. Ρ.

   

Τα δύο τελευταία, συμπερασματικά κεφάλαια εισήγησης πού παρουσιάστηκε στην 23η Ετήσια Συζήτηση Στρογγυλής Τραπέζης για την Κριτική Θεωρία, των Τμημάτων Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας του Πανεπιστημίου του Γέηλ, 1-3 Οκτωβρίου 2015
Yale University-Departments of Political Science & History: 23rd Annual Critical Theory Roundtable
Ολόκληρο το κείμενο (αγγλικά - pdf) υπάρχει στον ιστότοπο του Επιστημονικού Κέντρου για την Κοινωνική Έρευνα στο Βερολίνο (Wissenschaftszentrum Berlin für Sozialforschung - WZB) 
  

1. Οι αντιφάσεις της δημόσιας σφαίρας
Άν λάβουμε υπόψη τον διπλό μετασχηματισμό της δημόσιας σφαίρας [τόσο στο πεδίο του δημοσίου δικαίου, ειδικότερα των θεσμών στην ΕΕ και στα κράτη-μέλη της, όσο και στο πεδίο της κοινής γνώμης - ο Μπρούνκχορστ αναλύει αυτούς τους μετασχηματισμούς σε προηγούμενα υποκεφάλαια της παρούσας εισήγησης], κάποιες εντυπωσιακές δημόσιες εκδηλώσεις που διαπιστώνει η εμπειρική έρευνα και τις οποίες θα συνοψίσουμε παρακάτω, είναι εύκολο να ερμηνευθούν. 

Από τη μία πλευρά, συρρικνώνεται συνεχώς η εμπιστοσύνη στους ευρωπαϊκούς και εθνικούς πολιτικούς θεσμούς τα τελευταία 30 χρόνια, πράγμα που δείχνουν οι δημοσκοπήσεις των «ευρω-βαρόμετρων» και  όχι μόνον· αυτά τα 30 χρόνια είναι οι δεκαετίες νεοφιλελεύθερων «μεταρρυθμίσεων», οι οποίες συνοδεύονται σε όλο τον κόσμο από επιθετικές εκστρατείες εναντίον του κράτους και εναντίον των κρατικών αντιπροσώπων και αξιωματούχων. Η παρουσία αυτού του θέματος στα Μέσα Ενημέρωσης είναι υψηλή και προκαλεί έντονες συζητήσεις επικριτικές προς το κράτος - συνήθως με αδιέξοδους αυτο-οικτιρμούς. Αυτό προβάλλεται διαρκώς από την τηλεόραση, τις εφημερίδες και άλλες Μέσα.1 Η συνήθης θεραπεία, όπως την παρουσιάζουν τα ηγεμονικά Μέσα Ενημέρωσης είναι πάντα η ίδια: λιγότερο κράτος (λες και η συνεχώς αυξανόμενη γραφειοκρατία είναι αποκλειστικά και μόνον πρόβλημα των δημόσιων οργανισμών), περισσότερες αγορές, χαμηλότερη φορολόγηση των κερδών και των περιουσιακών στοιχείων και χαμηλότεροι μισθοί, ειδικά στον εναπομένοντα δημόσιο τομέα (π.χ. εργαζόμενοι στους σιδηροδρόμους, εκπαιδευτικοί, κοινωνικές υπηρεσίες).

Νόμιμον, άρα και ηθικόν για τον πολίτη; Και για τον πολιτικό ή δημόσιο λειτουργό, τι;

Εφόσον ο πολίτης δικαιούται να έχει νόμιμα εξωχώρια εταιρεία - με την προϋπόθεση ότι είναι φορολογικά συνεπής - δεν δικαιούται το ίδιο και ο πολιτικός ή άλλος δημόσιος λειτουργός;

Ο πολιτικός δεν είναι (και δεν πρέπει να είναι) «απλώς» πολίτης. Είναι αντιπρόσωπος, εντολοδόχος των πολιτών και «ηχείο» της φωνής τους. Και άν είναι υπ-ουργός ή κατέχει άλλη θέση υψηλού δημόσιου λειτουργού, είναι, κατά πρώτο λόγο, ανώτερης βαθμίδας «υπηρέτης» τους.

Με τον ελληνικό μεταμοντέρνο «πολιτικό διάλογο», όπως γίνεται εδώ και πολύ καιρό στην λεγόμενη δημόσια σφαίρα μας, δεν φαίνεται να πηγαίνουμε ούτε πόντο μπροστά. Η κρίση, τελικά, δεν ήταν ευκαιρία, όπως υπέθεσαν μερικοί. Αποδείχτηκε ότι υπάρχει και χειρότερη Ελλάδα, και τη θέλουμε.

Ακούμε θεωρητικολογίες χωρίς θεωρία και συζητάμε περί πολιτικής (εμμονικά κομματοκεντρικά, δηλαδή επικεντρωμένοι στο ένα και μοναδικό ελληνικό κόμμα, στο κράτος-λάφυρο) με αφόρητα απολιτικό τρόπο. Αυτή η αφόρητη πολιτικολογία χωρίς πολιτική ακυρώνει κάθε αξιολογική κρίση και απονεκρώνει την κοινή γνώμη. Τη στιγμή που αυτό ακριβώς, η αντιπαράθεση διαφορετικών γνωμών μέσα σε μια κριτική κοινή γνώμη, θα ήταν το μόνο που μπορεί να διακόψει την καταστροφική (και αυτοκαταστροφική) μανία των ελληνικών ελίτ, πολιτικών και οικονομικών.

ICIJ / Panama Papers  - Η ελληνική λίστα offshore

Από την «αποικία χρέους» του ΣΥΡΙΖΑ στο πείσμα της «φιλελεύθερης» πελατοκρατίας. Εμμονές και δουλείες στο κομματικό σύστημα και στο βαθύ κράτος

δύο άρθρα του Κώστα Καλλίτση

1. Μετά την «αποικία χρέους», η μεγάλη προσαρμογή...

  από την © Καθημερινή, 15.05.2016

 

Μέσα στα συγκρουόμενα σμήνη από ιαχές νίκης και από κατάρες είναι σημαντικό να μην παραβλεφθεί κάτι στρατηγικά ουσιώδες. Η αρχική στρατηγική του ΣΥΡΙΖΑ στηριζόταν στην απλοϊκή και μηχανιστική σύλληψη περί «αποικίας χρέους»: Να πάψει η χώρα να δανείζεται για να πληρώνει τα δάνεια, να κουρέψουμε το χρέος για να εξοικονομηθούν πόροι ώστε να ενισχυθεί η συνολική ζήτηση και έτσι, μέσα από την τόνωση της κατανάλωσης, να βγούμε από την κρίση. Εξ ου και η άρνηση, στις 30 Ιανουαρίου 2015, να δεχτούμε την τελευταία δόση 7,5 δισ. από το δεύτερο μνημόνιο – ως «αντίσταση».

Σήμερα επισφραγίζεται η πλήρης ανατροπή εκείνης της πολιτικής. Η χώρα επανακάμπτει στην αρχικά (διακηρυγμένη…) στρατηγική της, δηλαδή να επιδιώξει να βγει στις αγορές για να απαλλαγεί από τα μνημόνια και να αντιμετωπίσει την κρίση όχι μέσω της τόνωσης της ζήτησης (από τα εισοδήματα των νοικοκυριών θα αφαιρεθούν 5,4 δισ. επιπλέον…) αλλά διά της ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας. Οπερ παραπέμπει στην ανάδυση νέου οικονομικού υποδείγματος.

Μέσα από μιαν αργόσυρτη, γεμάτη αντιφάσεις, βασανιστική πορεία, γίνεται μια μεγάλη προσαρμογή – και του ΣΥΡΙΖΑ, αλλά όχι μόνο…

Οταν έσπασε η ελληνική φούσκα και οι αγορές μάς απέκλεισαν, το θέμα δεν ήταν αν θα φτωχύνουμε. Ηταν η κατανομή των θυσιών που, γενικά, ήταν αναπόφευκτες και η οικοδόμηση νέου οικονομικού μοντέλου. Οι μεγάλες, διάχυτες, κυρίαρχες αυταπάτες συνέτειναν στην επιβολή της δεινότερης κατανομής των θυσιών (με την πλήρη καταστροφή του εισοδήματος για τους ανέργους), στην εκτίναξη του δείκτη δυστυχίας, στην παράταση ενός ιστορικά ληγμένου μοντέλου παρασιτικού καπιταλισμού. Χάθηκε ζωτικός χρόνος. Θα ανακτηθεί;

Ο Σαρδανάπαλος

Πάει κι ο μύθος «Βενεζουέλα»

τoυ Ανδρέα Ζεμπίλα

© «Αυγή» - Πάει κι ο μύθος «Βενεζουέλα», 23.05.2016

 
«Ναι, αλλά ο Τσάβες έδωσε στους φτωχούς να φάνε ψωμί».

Αυτή ήταν η απάντηση δύο φίλων συριζαίων πριν από έναν μήνα, όταν άσκησα κριτική στην πολιτική του πρώην ηγέτη της Βενεζουέλας και των επιγόνων του.

Βέβαια, το «ψωμί του λαού» είναι ισχυρό επιχείρημα, αλλά ανεπαρκές. Αυτό έκαναν πάντα οι αριστεροί και δεξιοί λαϊκισμοί στη Λατινική Αμερική. Θυμάστε την «αγία των φτωχών» Εβίτα Περόν στην Αργεντινή τη δεκαετία του '50; Τι απέμεινε; Τίποτα.

Έτσι ο Τσάβες κληροδότησε αυτό το απαίσιο παρόν που βλέπουμε να μαστίζει τους φτωχούς της Βενεζουέλας: άγριο ξύλο στα άδεια σούπερ μάρκετ για γάλα, αλεύρι και χαρτί τουαλέτας, παιδιά να πεθαίνουν στα νοσοκομεία από έλλειψη φαρμάκων...

Αν ο εκλιπών ηγέτης άφηνε για λίγο τις τηλεοπτικές εκπομπές του προς τον λαό και ασχολιόταν λίγο με την πραγματική ανάπτυξη της χώρας, ίσως καταλάβαινε ότι η μονοεξαγωγική ανάπτυξη βασισμένη στο πετρέλαιο θα κατέρρεε με την πρώτη πτώση της τιμής του. Δεν είχε καν φροντίσει να φτιαχτούν διυλιστήρια για να εξάγονται τουλάχιστον πιο επεξεργασμένα προϊόντα. Όσο για βιομηχανίες και άλλες παραγωγικές δραστηριότητες, ούτε κουβέντα.

Don José Gaspar Rodríguez de Francia, πρώτος δικτάτορας
της Παραγουάης - δεξιά γκράφιτι από τη Βενεζουέλα

Βίνφρηντ Κρέτσμαν, ο Πράσινος πρωθυπουργός: Κοινωνική συνοχή, απομόνωση ακροδεξιών, καινοτομία, ψηφιακή επανάσταση στη βιομηχανία

© Frankfurter Allgemeine Zeitung - Winfried Kretschmann: „Wer ,Ausländer raus‘ ruft, ist auch nicht integriert“, 12.05.2016 - η συνέντευξη δόθηκε στους Rüdiger Soldt και Julian Staib 

  

Η Βάδη-Βυρτεμβέργη, ομόσπονδη χώρα («κρατίδιο») της Γερμανίας 13 εκατομμυρίων, τρίτη σε μέγεθος μετά τη Βόρεια Ρηνανία - Βεστφαλία και τη Βαυαρία, κυβερνήθηκε επί δεκαετίες από τους κεντροδεξιούς Χριστιανοδημοκράτες (CDU). Στις εκλογές του 2011 οι συσχετισμοί ανατράπηκαν και σχηματίστηκε κυβέρνηση του κόμματος των Πρασίνων υπό τον πρωθυπουργό Βίνφρηντ Κρέτσμαν σε συμμαχία με το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα (SPD). Στις εκλογές του Μαρτίου 2016, το πρώτο σε δύναμη Πράσινο κόμμα ενισχύθηκε ακόμη περισσότερο, μειώθηκε όμως η δύναμη των Σοσιαλδημοκρατών. Αυτή η αλλαγή, μαζί με την ορμητική είσοδο στη Βουλή του αντιμεταναστευτικού και αντιευρωπαϊκού λαϊκιστικού κόμματος AfD, κατέστησε αριθμητικά αδύνατη τη συνέχιση του συνασπισμού Πρασίνων - SPD. Η νέα κυβερνητική «σύμπραξη του ακτινίδιου» (πράσινη σάρκα με μαύρους σπόρους!) συγκροτήθηκε από τους Πράσινους αυτή τη φορά με το δεύτερο, επίσης πολύ εξασθενημένο κόμμα CDU. Που βαδίζει λοιπόν η ομόσπονδη γερμανική χώρα με την πιό σύγχρονη, τεχνολογικά προηγμένη βιομηχανία της Γερμανίας, με τις πιο δυναμικές και διατηρήσιμες τάσεις στην οικονομία; Με μια κυβέρνηση από αταίριαστους πολιτικούς εταίρους;

Στη συνέντευξη του Κρέτσμαν ηχεί πολιτικός λόγος με άλλο λεξιλόγιο, χωρίς τις συνήθεις τοπολογικές αναγωγιστικές αναφορές για το πολιτικό φάσμα - δεξιά, αριστερά ή κεντροδεξιά, κεντροαριστερά, κέντρο και άκρα. Και χωρίς τις οικείες, συγκλίνουσες κοινοτοπίες του φιλελευθερισμού των αγορών αφενός και του «τρίτου δρόμου» της μετά το 1990 Σοσιαλδημοκρατίας αφετέρου. Είναι λόγος ιδιαίτερα ανοίκειος για τους εθισμένους στον δικό μας, διαταραγμένο διπολικό πολιτικό λόγο, που ζουν ακόμη τους μύθους τους στην Ελλάδα ως σύγχρονους: οι μεν τον «νέο» φιλελευθερισμό της Θάτσερ και του Ρέηγκαν και το «όχι στο κράτος-επιχειρηματία», οι δε το «αντιστασιακό πνεύμα» των Μακρυγιάννηδων και Βελουχιώτηδων, ή σε νεότερη μεταπολιτευτική έκδοση, «την Ελλάδα στους ΄Ελληνες».
Με ακόμη πιό ανοίκειο τρόπο για μάς, επίκεντρο της προσοχής του Κρέτσμαν γίνονται οι προγραμματικοί και όχι «ιδεολογίζοντες» όροι: όροι περί την κοινωνία, τις κοινωνικές δυνάμεις, την κοινωνική συνοχή, την ένταξη του ατόμου ως πολίτη στο βασικό συνταγματικό πλαίσιο. Συν πολιτική πίεση στον επιχειρηματικό κόσμο για καινοτομία. Όμως, πίσω από αυτά, διακρίνεται απειλητικό και εδώ το φάσμα του ανερχόμενου στον ευρωπαϊκό Βορρά δεξιού λαϊκισμού. Υπό τα σημερινά δεδομένα προκαλεί ανησυχία σε όλους η συρρίκνωση σε όλη την Ευρώπη των δύο μεγάλων παραδοσιακών κομμάτων (μετριοπαθής Συντηρητισμός και Σοσιαλδημοκρατία), η αδυναμία τους να αντιμετωπίσουν αυτά την καταστροφή της κοινωνικής συνοχής και να προωθήσουν ή προστατεύσουν την «ολοένα στενότερη Ευρωπαϊκή Ένωση», όπως επιτάσσουν οι Συνθήκες.

Γ. Ρ. 

  

Κύριε Πρωθυπουργέ, τις τελευταίες ημέρες επανειλημμένα μας υπενθυμίσατε το ποσοστό 5,3 %, με το οποίο το κόμμα σας, οι Πράσινοι, μπήκαν για πρώτη φορά το 1980 στο κοινοβούλιο της Βάδης-Βυρτεμβέργης. Τώρα είστε η ηγέτιδα δύναμη μιας κυβερνητικής συνεργασίας με ελάσσονα εταίρο το Χριστιανοδημοκρατικό Κόμμα (CDU). Είναι αυτή η μεγαλύτερη πρόκληση για την τόσο προσηλωμένη σε στόχους πολιτική σας σταδιοδρομία; 

Θα δείξει. Η μεγαλύτερη πρόκληση ήταν το 2011: τότε, μετά από 30 χρόνια στην αντιπολίτευση, σχηματίσαμε την πρώτη κυβέρνηση με ηγέτιδα δύναμη το κόμμα των Πρασίνων. Τώρα, με τους Χριστιανοδημοκράτες ως νέο ελάσσονα κυβερνητικό εταίρο, πράγμα που φυσικά σημαίνει για τη Βάδη-Βυρτεμβέργη έναν παράγοντα διαφορετικό από τους Σοσιαλδημοκράτες που είχαμε εταίρους ως τώρα, η πρόκληση είναι και πάλι μεγάλη. Ασφαλώς όμως δεν είναι η μεγαλύτερη.

Ο Βίνφρηντ Κρέτσμαν και τα εκλογικά αποτελέσματα (Μάρτιος 2016)

Δικαιοσύνη και αλληλεγγύη. Τα καθήκοντα της Αριστεράς, Σοσιαλδημοκρατικής ή άλλης

των Ράινερ Φορστ και Μπερντ Ούλριχ
 
© Die Zeit, No 20/2016 - Rainer Forst und Bernd Ulrich : Gerechtigkeit: Kann die Linke noch kämpfen? Barbarei oder Solidarität: Die globale Armut ist vor unserer Haustür angekommen. Doch die Linken finden weltweit keine Antwort darauf, 4.5.2016

  
Πρόλογος: Το «Αλλά» της ζωής μας

Συνήθως θολά, πότε-πότε και έντονα, συνειδητοποιούμε διαρκώς ότι την αφήγηση περί προόδου της δικαιοσύνης στις δημοκρατικές κοινωνίες της Δύσης πρέπει να την ακούμε με πολλή επιφύλαξη. Όχι μόνον επειδή, παρ' όλα τα επιτεύγματα, οι κοινωνίες αυτές διασχίζονται πάντοτε από μεγάλες κοινωνικές ανισότητες (που γίνονται όλο και πιο έντονες)· αλλά και επειδή έχει σχηματιστεί μια μορφή παγκόσμιου απαρτχάιντ: Η ασφαλής και ελεύθερη ζωή σε ορισμένες περιοχές του κόσμου συνυπάρχει με πολύμορφες απειλές, αβεβαιότητες και απόλυτη φτώχεια σε άλλες περιοχές· και αυτά τα δύο είναι αλληλοεξαρτημένα. Αυτό είναι το μεγάλο «Αλλά» της ζωής μας.

Ωστόσο αυτό το «Αλλά», αυτό το σκοτεινό Στίγμα της ιστορίας της Δύσης, έχει τώρα τεθεί σε κίνηση. Από το πίσω μέρος του μυαλού μας εισβάλλει για τα καλά στη συνείδηση, από ηθικός πονοκέφαλος γίνεται πιεστικό πολιτικό ζήτημα. Από εδώ και στο εξής, ο κόσμος θα είναι διαφορετικός από αυτόν που μας ήταν οικείος, αλλά με τη συνείδησή μας ναρκωμένη ή ένοχη· διότι τώρα πρέπει να ασχοληθούμε αναπόφευκτα και εντελώς πρακτικά με το μεγάλο, με το παγκόσμιο ζήτημα της δικαιοσύνης. Δεν μπορούμε πια να υπεκφεύγουμε με προσχηματικές ερμηνείες από το απωθημένο «Αλλά» και κάθε πολιτική που θα το επιχειρήσει, είναι καταδικασμένη σε αποτυχία. Το ίδιο και οι πολιτικές που θα δώσουν λανθασμένες απαντήσεις.

1.
Παράδοξο αν όχι τραγικό είναι το γεγονός, ότι ακριβώς εκείνοι που προβάλλουν ιδιαίτερα τη δικαιοσύνη ως αρχή τους, αντιμετωπίζουν τις πιο μεγάλες δυσκολίες εν όψει της εισβολής του μεγάλου ζητήματος της παγκόσμιας δικαιοσύνης στον εθνικό μας μικρόκοσμο. Εννοούμε την Αριστερά. Δεν κατανόησε τα σημεία των καιρών και παραμένει σε κατάσταση ενός εθνικού παραλυτικού σοκ, διότι αδυνατεί να απαντήσει στη σημερινή παγκόσμια κατάσταση με ένα νέο, ρεαλιστικό αλλά ταυτόχρονα επιθετικά προοδευτικό λόγο, ο οποίος θα ανοίξει επιτέλους τον δρόμο προς τον υπερ/δια-κρατικό προσανατολισμό της πολιτικής. Μόνον μια τέτοια συζήτηση μπορεί να προστατεύσει τα Σοσιαλδημοκρατικά και Σοσιαλιστικά κόμματα, καθώς και τα Πράσινα (δεδομένου ότι βλέπουν ως αλληλοεξαρτώμενες την οικολογική βιωσιμότητα και τη δικαιοσύνη), από την προσφυγή σε ψευδείς και απατηλές εθνικιστικές ιδεολογίες ως απάντηση στην παγκοσμιοποίηση και από την αναγκαστική αποδοχή παιχνιδιών μηδενικού αθροίσματος μεταξύ «εκείνων» (δηλαδή, κατά περίπτωση, των προσφύγων, των Ελλήνων κτλ) και «ημών» (όμως ποιούς ακριβώς εννοεί αυτό το «εμείς»;).

Από την έκθεση της Ιρανής εικαστικού © Καταγιούν Καραμί, Welcome To Mojdeh / Resurrection

Η νομοθέτηση προληπτικών μέτρων επιδρά φιλοκυκλικά, επιδεινώνει την κατάσταση στην ελληνική οικονομία. Πότε θα διδαχτεί η ΕΕ από την ελληνική κρίση;

του Μάρτσελ Φράτσερ

  

© Der Spiegel - "Reformen auf Vorrat": Europa will aus der Griechenlandkrise nicht lernen - Ein Gastbeitrag von Marcel Fratzscher, 09.05.2016

  

Στην ελληνική κρίση συμβαίνουν διαρκώς κορυφώσεις, η μία μετά την άλλη, γιατί η Ευρώπη κάνει συνεχώς τα ίδια λάθη. Τρεις λόγοι για τους οποίους η τακτική των δανειστών είναι παράλογη και ατελέσφορη.

 

Για άλλη μια φορά, οξύνθηκε και πάλι η αντιπαράθεση ανάμεσα στην Ελλάδα και στους Ευρωπαίους δανειστές της. Μετά το δράμα του περασμένου καλοκαιριού (2015), όταν η Ελλάδα με δυσκολία απέφυγε την Grexit και μια οικονομική καταστροφή, θα μπορούσαμε πάλι να φθάσουμε σε μια ακόμη αναμέτρηση, εκτός των άλλων επειδή η Ευρώπη δεν φαίνεται να διδάσκεται από την κρίση και επαναλαμβάνει τα παλιά λάθη. Αυτό φαίνεται από την απαίτηση για «προληπτικά μέτρα» και από τη συζήτηση για περικοπή του χρέους.

Ο εξαναγκασμός στην ψήφιση «προληπτικών μέτρων», με τα οποία θα επιβάλλονται αυτόματα περαιτέρω μειώσεις δαπανών και αυξήσεις φόρων στην Ελλάδα όταν δεν επιτυγχάνονται οι δημοσιονομικοί στόχοι, είναι παράλογος και ατελέσφορος. Και μάλιστα για τρεις λόγους.

Λαϊκισμός στη σύγχρονη δημοκρατία. Η ώρα του γητευτή με τον μαγικό αυλό

του Χέλμουτ Ντούμπιελ

© Die Zeit - Helmut Dubiel : Die Stunde der Verführer - Populismus ist Teil der Massendemokratie - und ihr Problem, 5.9.2002

  
Σύμφωνα με τον θρύλο, η μεσαιωνική πόλη του Χάμελν υπέφερε από στρατιές αρουραίων. Ως από μηχανής θεός, την γλύτωσε ένας πλανόδιος γητευτής: συγκέντρωσε τα ενοχλητικά ζώα παίζοντας τη μαγική φλογέρα του και τα οδήγησε μακριά από την πόλη. Όμως στο τέλος έκλεψε και όλα τα παιδιά του Χάμελν. Το άρθρο γράφτηκε το 2002 αλλά είναι απολύτως επίκαιρο. Ο Χέλμουτ Ντούμπιελ, σημαντικός κοινιωνιολόγος της Κριτικής Θεωρίας, επισημαίνει ότι οι λαϊκιστές πολιτικοί της εποχής μας κάνουν «αντεστραμμένη ψυχανάλυση» και υπόσχονται στον λαό λύτρωση από τις μεγάλες πληγές που βασανίζουν τα αδύναμα και τα μεσαία στρώματα στις σύγχρονες κοινωνίες. Στο τέλος όμως του κλέβουν το πιο πολύτιμο: την ελπίδα για ένα καλύτερο, πραγματοποιήσιμο και βιώσιμο μέλλον.

  

Η επιδημία του λαϊκισμού που έχει προσβάλλει την Δυτική Ευρώπη δεν είναι κάτι νέο, ούτε είναι πολιτική «εφεύρεση» της γηραιάς ηπείρου. Ο όρος «λαϊκισμός» κατάγεται από μια έννοια της κοινωνικής ιστορίας. Χρησιμοποιήθηκε αρχικά για να περιγράψει αγροτικά κινήματα στις Ηνωμένες Πολιτείες, στη Ρωσία και στη Νοτιοανατολική Ευρώπη, τα οποία εμφανίστηκαν στα τέλη του 19ου αιώνα ως αντίδραση στον καπιταλιστικό εκσυγχρονισμό του γεωργικού τομέα. Παρόμοια κινήματα σχηματίστηκαν μερικές δεκαετίες αργότερα στις μεγάλες πόλεις της Λατινικής Αμερικής, ως επακόλουθο της εισροής εσωτερικών μεταναστών από αγροτικές περιοχές. Αυτοί οι φτωχοί ή και εξαθλιωμένοι πληθυσμοί αποτέλεσαν το δυναμικό που στήριξε του λεγόμενους λαϊκιστές δικτάτορες, όπως ο Βάργκας στη Βραζιλία και ο Περόν στην Αργεντινή, στον αγώνα τους εναντίον της κατεστημένης ολιγαρχίας. Από τότε, η λέξη «λαϊκιστικό» δεν σημαίνει μόνον έναν τύπο κοινωνικού κινήματος, αλλά και μια τεχνική της κυριαρχίας, την οποία χρησιμοποιεί μια ελίτ για να ανέλθει στην εξουσία με τη βοήθεια του «λαού».

Αντιπροσωπευτική δημοκρατία στην μεταπολεμική Ευρώπη και ο λαϊκισμός ως «σκιά» της

του Γιάν-Βέρνερ Μύλλερ
   
© Blätter für deutsche und internationale Politik - Jan-Werner Müller: Schatten der Repräsentation: Der Aufstieg des Populismus, «Blätter» 4/2016
  

Ο λαϊκισμός είναι σε άνοδο και τα αίτια προκαλούν έντονες συζητήσεις. Άν δώσουμε πίστη σε ορισμένα μοντέλα της πολιτικής επιστήμης, στις κοινωνίες υπάρχει σταθερή ζήτηση λαϊκισμού. Για παράδειγμα, ισχυρίζονται ότι στην Ευρώπη, ένα ποσοστό 10 - 15 % των ψήφων είναι σε κάθε περίπτωση εξασφαλισμένο για τους λαϊκιστές. Μήπως λοιπόν πρέπει να το συνηθίσουμε και να συμβιβαστούμε με την Μαρίν Λε Πεν, με τον Βίκτορ Ορμπάν, με τον Ντόναλντ Τραμπ και με τους Εναλλακτικούς της Γερμανίας; 

Σύμφωνα με αυτούς τους αναλυτές, άν τα μετριοπαθή εθνικιστικά ή συντηρητικά κόμματα δεν είχαν εγκαταλείψει τη θέση τους εναντίον της πολυ-πολιτισμικής κοινωνίας, τότε δεν θα είχαν αφήσει χώρο διαθέσιμο για τους λαϊκιστές. Όμως, από τη στιγμή που την εγκατέλειψαν (όπως έκαναν, λόγου χάρη, οι Γερμανοί Χριστιανοδημοκράτες στα τέλη της δεκαετίας του 1980 και πιο έντονα με την τωρινή πολιτική της Άνγκελα Μέρκελ για το προσφυγικό ζήτημα), άνοιξαν ξαφνικά ελεύθερο χώρο που τον καταλαμβάνουν οι λαϊκιστές ανταγωνιστές τους.[1] 

© Gildaro Antezana: Κοκκορομαχία

Νέα Δεξιά, παλιοί στοχαστές, εκκρεμότητες της Αριστεράς - Από τον Μάρτιν Χάιντεγκερ στον Αλεξάντρ Ντούγκιν

του Μίχα Μπρούμλικ

© Blätter für deutsche und internationale Politik - Micha Brumlik: Das alte Denken der neuen Rechten - Mit Heidegger und Evola gegen die offene Gesellschaft, «Blätter» 3/2016,
 

Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι αυτή τη στιγμή σε όλες σχεδόν τις χώρες της Ευρώπης παγιώνεται μια βασική τάση όχι πια απλώς συντηρητική αλλά σαφώς προς τα δεξιά. Και αυτό συμβαίνει, παρά το γεγονός ότι σε καμμιά περίπτωση δεν αντιμετωπίζουν όλες οι χώρες τις συνηθισμένες αιτίες και αφορμές τέτοιων διαθέσεων. Στη Γερμανία, για παράδειγμα, η κοινωνική και οικονομική κατάσταση είναι η συγκριτικά καλύτερη που έχει παρατηρηθεί εδώ πάνω από είκοσι χρόνια: Η ανεργία έχει σταθεροποιηθεί περίπου στο 6 %, τα έσοδα του κράτους από τη φορολογία αυξάνουν, ακόμη και οι συντάξεις έχουν αυξηθεί ελαφρώς, η εξαγωγική δραστηριότητα εξακολουθεί να ανθεί αμείωτη και το εμπόριο επωφελείται από τη σταθερή ζήτηση (εκτός των άλλων, και εξαιτίας του προσφυγικού κύματος). 

Βεβαίως και στη Γερμανία μεγαλώνει όλο και περισσότερο το χάσμα μεταξύ των ισχυρότερων και των ασθενέστερων εισοδηματικών ομάδων, ενώ ο αριθμός όσων απασχολούνται σε επισφαλείς εργασιακές σχέσεις παραμένει σε σταθερά υψηλό επίπεδο. Αρκούν όμως αυτά για να εξηγήσουν την εκπληκτική άνοδο των δεξιών λαϊκιστικών διαθέσεων και των ριζοσπαστικών δεξιών ρευμάτων; Και πώς μπορεί αυτή η Νέα Δεξιά να στηριχτεί σε ένα πρόγραμμα με θεωρητικές αξιώσεις - ειδικά στη Γερμανία, όπου φαίνεται να ισχύει και τώρα ο κανόνας, ότι στην αρένα της δημόσιας σφαίρας είναι ταμπού όλα όσα υπενθυμίζουν με οποιονδήποτε τρόπο την εποχή του Εθνικοσοσιαλισμού ;  

Princess Ateh © dumkaptaha