1. [Η μεταναστευτική κρίση και η ΕΕ]
Tomasz Sawczuk: Μετά την ουκρανική και την ελληνική κρίση, έχουμε τώρα την μεταναστευτική κρίση. Η Ευρώπη όλο και περισσότερο διχογνωμεί.
John Gray: Τώρα πια η μεγάλη κρίση δεν είναι η οικονομική, αλλά το μεταναστευτικό πρόβλημα. Και μπορεί να χειροτερέψει. Η κατάσταση στη Συρία θα γίνει πιο δύσκολη, ως επακόλουθο της ρωσικής επέμβασης, σκόπιμο ή ακούσιο. Όμως ακόμη και όταν ο πόλεμος στη Συρία τελειώσει, οι ανισότητες του πλούτου μεταξύ της Ευρώπης, της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής είναι τόσο μεγάλες, ώστε η μετανάστευση θα είναι μια μόνιμη κατάσταση. Η κριτική που έχω να κάνω στις ευρωπαϊκές ηγεσίες είναι η εξής: συνεχίζουν να μιλούν γι' αυτήν σαν να είναι μια προσωρινή κρίση, από αυτές που διαρκούν μόνον για μια χρονιά. Λένε «ναι, μπορούμε να απορροφήσουμε ένα εκατομμύριο». Ωραία, αυτό είναι το εύκολο. Όμως, τι θα γίνει τα επόμενα χρόνια;
Θα έχει συνέχεια.
Δύο εκατομμύρια, τρία εκατομμύρια; Είναι πολύ δύσκολο, ίσως αποδειχτεί μια πρόκληση που οι ευρωπαϊκές χώρες δεν θα μπορέσουν να αντιμετωπίσουν μέχρι τέλους. Και αυτό που με τρομάζει είναι το εξής: κατά τη γνώμη μου, όσοι λένε ότι η Ευρώπη πρέπει να έχει μια πολιτική ανοικτών θυρών, ξεχνούν ένα πολύ βασικό γεγονός. Ένας από τους τομείς στον οποίο η Ευρώπη βρίσκεται σήμερα σε πολύ καλύτερη κατάσταση συγκρινόμενη με το παρελθόν, είναι ότι, λίγο-πολύ, όλα τα ευρωπαϊκά κράτη είναι τώρα δημοκρατικά. Και η τελευταία φορά που είχαμε ανοιχτά σύνορα στην Ευρώπη - σε αντίθεση με τη Ρωσία - ήταν πριν από τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, σε μια εποχή που δεν υπήρχε κράτος πρόνοιας, που ήταν αδύναμα τα συνδικάτα και υπήρχε περιορισμένη δημοκρατία.
Είναι μάλλον εύκολο, τουλάχιστον λειτουργικά εφικτό, να έχουμε έναν κόσμο χωρίς σύνορα, αν ταυτόχρονα δεν έχουμε δημοκρατία. Αλλά από τη στιγμή που εφαρμόζονται δημοκρατικά συστήματα, οποιαδήποτε αλλαγή στη ζωή σημαντικού αριθμού ανθρώπων εξαιτίας μεγάλης εισροής μεταναστών, θα παράγει λαϊκή αντίδραση. Και αυτές οι αντιδράσεις δεν είναι πάντα του φιλελεύθερου είδους. Όσοι πιστεύουν ότι αρκεί μια φιλελεύθερη ηθική στάση, ξεχνούν ένα βασικό γεγονός, ότι υπάρχει μεγάλη ένταση μεταξύ του κόσμου των ανοιχτών συνόρων και της δημοκρατίας.
John Gray: Τώρα πια η μεγάλη κρίση δεν είναι η οικονομική, αλλά το μεταναστευτικό πρόβλημα. Και μπορεί να χειροτερέψει. Η κατάσταση στη Συρία θα γίνει πιο δύσκολη, ως επακόλουθο της ρωσικής επέμβασης, σκόπιμο ή ακούσιο. Όμως ακόμη και όταν ο πόλεμος στη Συρία τελειώσει, οι ανισότητες του πλούτου μεταξύ της Ευρώπης, της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής είναι τόσο μεγάλες, ώστε η μετανάστευση θα είναι μια μόνιμη κατάσταση. Η κριτική που έχω να κάνω στις ευρωπαϊκές ηγεσίες είναι η εξής: συνεχίζουν να μιλούν γι' αυτήν σαν να είναι μια προσωρινή κρίση, από αυτές που διαρκούν μόνον για μια χρονιά. Λένε «ναι, μπορούμε να απορροφήσουμε ένα εκατομμύριο». Ωραία, αυτό είναι το εύκολο. Όμως, τι θα γίνει τα επόμενα χρόνια;
Θα έχει συνέχεια.
Δύο εκατομμύρια, τρία εκατομμύρια; Είναι πολύ δύσκολο, ίσως αποδειχτεί μια πρόκληση που οι ευρωπαϊκές χώρες δεν θα μπορέσουν να αντιμετωπίσουν μέχρι τέλους. Και αυτό που με τρομάζει είναι το εξής: κατά τη γνώμη μου, όσοι λένε ότι η Ευρώπη πρέπει να έχει μια πολιτική ανοικτών θυρών, ξεχνούν ένα πολύ βασικό γεγονός. Ένας από τους τομείς στον οποίο η Ευρώπη βρίσκεται σήμερα σε πολύ καλύτερη κατάσταση συγκρινόμενη με το παρελθόν, είναι ότι, λίγο-πολύ, όλα τα ευρωπαϊκά κράτη είναι τώρα δημοκρατικά. Και η τελευταία φορά που είχαμε ανοιχτά σύνορα στην Ευρώπη - σε αντίθεση με τη Ρωσία - ήταν πριν από τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, σε μια εποχή που δεν υπήρχε κράτος πρόνοιας, που ήταν αδύναμα τα συνδικάτα και υπήρχε περιορισμένη δημοκρατία.
Είναι μάλλον εύκολο, τουλάχιστον λειτουργικά εφικτό, να έχουμε έναν κόσμο χωρίς σύνορα, αν ταυτόχρονα δεν έχουμε δημοκρατία. Αλλά από τη στιγμή που εφαρμόζονται δημοκρατικά συστήματα, οποιαδήποτε αλλαγή στη ζωή σημαντικού αριθμού ανθρώπων εξαιτίας μεγάλης εισροής μεταναστών, θα παράγει λαϊκή αντίδραση. Και αυτές οι αντιδράσεις δεν είναι πάντα του φιλελεύθερου είδους. Όσοι πιστεύουν ότι αρκεί μια φιλελεύθερη ηθική στάση, ξεχνούν ένα βασικό γεγονός, ότι υπάρχει μεγάλη ένταση μεταξύ του κόσμου των ανοιχτών συνόρων και της δημοκρατίας.
Photo: © Josef Schulz -Übergang (από την επιθεώρηση Krytyca Polytyczna) |